1
00:00:00,246 --> 00:00:03,512
?Higgs nədir

2
00:00:03,785 --> 00:00:07,333
Bu ideya bizə 1964 cu ildən

3
00:00:07,579 --> 00:00:11,030
Englert, Brout, və Higgs tərəfindən təklif olunmuşdur

4
00:00:11,586 --> 00:00:15,287
boş sahə ötürücüyə ( mühitə) bənzəyir

5
00:00:16,117 --> 00:00:19,575
və hissəciklər bu mühitdə hərəkət edəndə

6
00:00:19,775 --> 00:00:21,752
bəziləri bununla qarşılıqli əlaqə yaradir

7
00:00:21,798 --> 00:00:23,906
Bəziləri əlaqə yaratmır

8
00:00:24,119 --> 00:00:26,890
bu mühitlə əlaqə yaradan hissəciklər

9
00:00:26,982 --> 00:00:28,667
kütlə qazanırlar

10
00:00:28,744 --> 00:00:31,450
və əlaqə yaratmayan hissəciklər

11
00:00:31,511 --> 00:00:33,557
kütləsiz hissəciklərdir

12
00:00:34,065 --> 00:00:36,421
icazə verin sizə bir oxşarlıq göstərim

13
00:00:36,421 --> 00:00:39,985
sonsuz bir qar sahəsi təsəvvür edin

14
00:00:40,139 --> 00:00:42,774
hər tərəfi örtən

15
00:00:43,113 --> 00:00:46,824
aydin,tamam düz, bütün istiqamətlərə gedən

16
00:00:47,474 --> 00:00:49,565
ola bilsin, Sibirin ortasında

17
00:00:50,215 --> 00:00:52,264
İndi təssəvvür elə ki, sən

18
00:00:52,279 --> 00:00:53,720
bu qar sahəsini keçməyə cəhd edirsən

19
00:00:54,028 --> 00:00:56,295
Ola bilsin, sən xizək sürənsən

20
00:00:56,356 --> 00:00:58,503
və sən təpənin üstündən keçirsən

21
00:00:58,503 --> 00:00:59,941
bu o hissəciyə bənzəyir ki

22
00:00:59,941 --> 00:01:02,287
Higg sahəsi ilə qarşılıqlı təsirdə olmur

23
00:01:02,287 --> 00:01:05,869
bu qarda batmir, çox sürətlə gedir

24
00:01:06,053 --> 00:01:09,985
Bu kütləsi olmayan işıq sürətilə hərəkət edən hissəcikdir

25
00:01:10,873 --> 00:01:13,236
lakin, ola bilsin, sənin qar ayaqqabilarin var

26
00:01:13,236 --> 00:01:16,841
bu halda sən Higgsin qar sahəsinə batırsan

27
00:01:17,444 --> 00:01:20,678
sənin sürətin xizəkçiyə nisbətən azdır.

28
00:01:20,770 --> 00:01:23,010
işıq sürətindən də azdır

29
00:01:23,071 --> 00:01:25,533
Bu kütləsi olan hissəcikdir, çünki sən

30
00:01:25,533 --> 00:01:29,087
Higgs qar sahəsi ilə əlaqədəsən ,qarşılıqli təsirdəsən

31
00:01:29,621 --> 00:01:33,114
və nəhayət, əgər sən çəkmələri geyinibsənsə

32
00:01:33,160 --> 00:01:35,769
o halda sın qarda daha dərin batacaqsan

33
00:01:35,769 --> 00:01:37,592
çox yavaş gedəcəksən

34
00:01:37,638 --> 00:01:40,170
və bu kütləsi böyük olan hissəcikdir

35
00:01:40,508 --> 00:01:44,586
Beləliklə, bu Higgs sahəsini

36
00:01:44,586 --> 00:01:47,466
universal qar sahısi kimi düşünün

37
00:01:48,149 --> 00:01:51,727
İndi, Higgs bosonu haradan gəlir,

38
00:01:52,262 --> 00:01:55,188
Biz hamımız qarın nədən yarandığını bilirik, düzdür

39
00:01:55,188 --> 00:01:57,249
bu qar dənəciklərindən yaranıb

40
00:01:57,441 --> 00:02:01,923
eyni yolla, bu universal Higgs qar sahəsi

41
00:02:01,923 --> 00:02:04,913
kiçik kvantlardan yaranıb

42
00:02:04,913 --> 00:02:09,654
o kvantlar, qar dənəciklərinə bənzəyi.,Belə ki, biz onu Higgs boson adlandırırıq

43
00:02:13,076 --> 00:02:16,890
Higgs boson hissəciyinin vəzifəsi

44
00:02:16,890 --> 00:02:19,251
bütün elementar hissəciklərə kütlə verməkdir

45
00:02:21,835 --> 00:02:25,414
əgər sən

46
00:02:25,414 --> 00:02:29,629
standar modelin əsas bərabərliyinə baxsan, t-shirtumdə yazıldığı kimi

47
00:02:30,311 --> 00:02:33,013
onlar çox simmetrikdir

48
00:02:33,202 --> 00:02:35,681
bütün müxtılif hissəciklər eyni anda üzə çıxır

49
00:02:36,206 --> 00:02:38,955
ən azı, yuxarı 2 sətrdə

50
00:02:39,032 --> 00:02:42,887
hissəciklərin müxtəlif ölçülü olmasını fərqləndirəcək heç nə yoxdur

51
00:02:43,891 --> 00:02:46,459
Lakin, simmetriya pozulmalidir

52
00:02:46,998 --> 00:02:49,192
elektronlar muonlardan daha işıqlıdır

53
00:02:49,323 --> 00:02:51,318
yuxarı kvark

54
00:02:51,349 --> 00:02:53,657
gündəlik yaranan atomdan daha ağırdır

55
00:02:54,026 --> 00:02:57,678
belə ki, ən yuxari 2 xətt, simmetrik olanlar

56
00:02:57,770 --> 00:02:59,350
orda ola bilməzlər

57
00:02:59,442 --> 00:03:02,478
ixtisar etmək üçün bir şey olmalıdır

58
00:03:02,540 --> 00:03:05,220
müxtəlif tipıi hissəcikləri fərqləndirmək üçün bir sey olamlıdır

59
00:03:05,824 --> 00:03:07,847
və bu Higgs boson hissəciyinin vəzifəsidir

60
00:03:07,924 --> 00:03:11,076
və bu aşağı 2 xəttin vəzifəsidir

61
00:03:11,153 --> 00:03:15,456
müxtəlif kvantlarin tipindən

62
00:03:15,564 --> 00:03:17,763
elentron və muon

63
00:03:17,810 --> 00:03:22,839
onların Higgs sahısilə əlaqə yaratmasından asılı olaraq,

64
00:03:22,839 --> 00:03:25,049
biz inaniriq ki onlar müxtəlif kütlə qazanırlar

65
00:03:25,142 --> 00:03:27,967
bu hissəciklər arasında olan simmetriya pozulur