WEBVTT

00:00:00.285 --> 00:00:03.178
Bu, Dünyamız'a ait bir görsel

00:00:03.178 --> 00:00:06.271
Daha çok Apollo uzay mekiklerinden birinden çekilmiş bir görsele benziyor

00:00:06.271 --> 00:00:07.882
ki hemen herkesçe bilinir.

00:00:07.882 --> 00:00:09.952
Ancak bir farkla;

00:00:09.952 --> 00:00:11.399
üzerine tıklayabilirsiniz

00:00:11.399 --> 00:00:12.597
ve eğer tıklarsanız,

00:00:12.597 --> 00:00:15.669
Dünya'nın herhangi bir yerine kolaylıkla zoom yapabilir, yakınlaştırabilirsiniz.

00:00:15.669 --> 00:00:17.668
Örneğin, bu bir kuş bakışı görüntü

00:00:17.668 --> 00:00:20.334
EPFL Kampüsüne ait.

00:00:20.334 --> 00:00:22.442
Birçok açıdan,

00:00:22.442 --> 00:00:26.182
bir binanın hemen yanındaki caddeden bakıldığında nasıl göründüğüne bakabilirsiniz.

00:00:26.182 --> 00:00:27.604
Bu oldukça şaşırtıcı.

00:00:27.604 --> 00:00:31.031
Fakat bu muhteşem gezintide bir şey kayıp;

00:00:31.031 --> 00:00:33.219
O da "zaman".

00:00:33.219 --> 00:00:36.289
Bu fotoğrafın ne zaman çekildiğinden gerçekten emin olamıyorum.

00:00:36.289 --> 00:00:37.701
Hatta bu fotoğrafın kuş bakışı görselle

00:00:37.701 --> 00:00:43.784
aynı zamanda çekildiğinden bile emin olamıyorum.

00:00:43.784 --> 00:00:45.993
Laboratuvarımda, öyle araçlar geliştiriyoruz ki

00:00:45.993 --> 00:00:47.757
sadece mekanda gezinmeyi değil

00:00:47.757 --> 00:00:50.315
zaman boyunca da gezinmeyi mümkün kılıyoruz.

00:00:50.315 --> 00:00:52.185
Sormakta olduğumuz soru şu:

00:00:52.185 --> 00:00:53.578
"Geçmişin Google Maps'ini

00:00:53.578 --> 00:00:55.756
inşa etmek mümkün müdür?"

00:00:55.756 --> 00:00:59.066
Google Maps üzerine bir kaydırma butonu ekleyebilir miyim

00:00:59.066 --> 00:01:00.869
ve sadece yılı değiştirerek

00:01:00.869 --> 00:01:02.660
100 yıl öncesinde nasıl olduğunu görebilir miyim

00:01:02.660 --> 00:01:04.329
ya da 1000 yıl önce?

00:01:04.329 --> 00:01:06.452
Bu mümkün mü?

00:01:06.452 --> 00:01:08.704
Geçmişin sosyal ağlarını yeniden inşa edebilir miyim?

00:01:08.704 --> 00:01:11.753
Orta Çağların Facebook'unu oluşturabilir miyim?

00:01:11.753 --> 00:01:15.529
Öyleyse, bir zaman makinesi inşa edebilir miyim?

00:01:15.529 --> 00:01:18.094
Belki kolayca "Hayır, bu mümkün değil" diyebiliriz.

00:01:18.094 --> 00:01:21.904
Ya da, belki, bunu bilgi boyutunda düşünebiliriz.

00:01:21.904 --> 00:01:25.094
Bu benim "bilgi mantarı" olarak adlandırdığım şey.

00:01:25.094 --> 00:01:26.677
Dikey eksende zamana sahipsiniz

00:01:26.677 --> 00:01:29.417
ve yatay eksende de, mümkün olan dijital bilgi miktarına.

00:01:29.417 --> 00:01:32.899
Açıkça görülüyor ki, geçen 10 yılda, çok daha fazla bilgiye sahip olduk.

00:01:32.899 --> 00:01:36.447
Ve belli ki ne kadar geçmişe gidersek, daha az bilgiye sahip olağız.

00:01:36.447 --> 00:01:38.765
Geçmişe dair bir Google Maps inşa etmek istersek,

00:01:38.765 --> 00:01:40.259
yada geçmişe dair Facebook,

00:01:40.259 --> 00:01:41.833
bu alanı büyütme ihtiyacı duyacağız,

00:01:41.833 --> 00:01:43.771
bunu bir dikdörtgene dönüştürmeye ihtiyacımız var.

00:01:43.771 --> 00:01:45.281
Bunu nasıl yaparız?

00:01:45.281 --> 00:01:47.379
Bir yolu dijitalleştirme.

00:01:47.395 --> 00:01:49.174
Kullanabileceğimiz pek çok malzeme var--

00:01:49.190 --> 00:01:55.460
gazeteler, basılı kitaplar, binlerce basılı kitap.

00:01:55.460 --> 00:01:57.228
Tüm bunları dijital hale getirebilirim.

00:01:57.228 --> 00:01:59.965
Hepsinden bilgi aktarabilirim.

00:01:59.965 --> 00:02:03.508
Tabii ki, geçmişe ne kadar giderseniz, o kadar az bilgiye ulaşacaksınız.

00:02:03.508 --> 00:02:06.154
Öyleyse, bu yeteri olmayabilir.

00:02:06.154 --> 00:02:08.562
Bu yüzden, tarihçilerin yaptığını yapabilirim.

00:02:08.562 --> 00:02:10.086
Tahminleyebilirim.

00:02:10.086 --> 00:02:14.556
Biz bunu, bilgisayar bilimlerinde "simulasyon" olarak adlandırıyoruz.

00:02:14.556 --> 00:02:16.307
Bir seyir defterini alırsam,

00:02:16.307 --> 00:02:18.711
onun sadece bir seyir defteri değil

00:02:18.711 --> 00:02:21.683
Venedikli bir kaptanın ayrıntılı ve özel bir yolculuğuna dair olduğunu düşünebilirim.

00:02:21.683 --> 00:02:23.326
O kitabın aslında

00:02:23.326 --> 00:02:25.908
ait olduğu dönemdeki pek çok yolculuğa dair bir temsilci olduğunu da düşünebilirim.

00:02:25.908 --> 00:02:28.153
Tahminliyorum.

00:02:28.153 --> 00:02:30.191
Eğer bir binanın yan yüzüne dair bir görsele sahipsem,

00:02:30.191 --> 00:02:32.942
Kolayca tahmin ederim ki bu sadece o binaya özgü bir görüntüyü değil,

00:02:32.942 --> 00:02:36.874
fakat muhtemelen hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmadığımız

00:02:36.874 --> 00:02:40.915
pek çok diğer binaya ait bilgiyi de içerebilir.

NOTE Paragraph

00:02:40.915 --> 00:02:43.773
Öyleyse bir zaman makinesi inşa etmek istediğimizde,

00:02:43.773 --> 00:02:45.112
iki şeye ihtiyacımız var demektir.

00:02:45.112 --> 00:02:47.346
Çok kapsamlı arşivlere,

00:02:47.346 --> 00:02:50.088
ve mükemmel uzmanlara.

00:02:50.088 --> 00:02:51.962
size bahsedecek olduğum proje Venedik'e ait

00:02:51.962 --> 00:02:53.767
Zaman Makinesine ait,

00:02:53.767 --> 00:02:56.787
ki bu proje EPFL ve University of Venice Ca'Foscari ortak

00:02:56.787 --> 00:02:59.765
projesidir.

NOTE Paragraph

00:02:59.765 --> 00:03:01.930
Venedik hakkında çok tuhaf birşey var,

00:03:01.930 --> 00:03:04.604
o da son derece

00:03:04.604 --> 00:03:06.798
bürokratik bir yönetimi olması.

00:03:06.798 --> 00:03:08.991
(Geçmişten bugüne) her şeyin kaydını tutuyorlar,

00:03:08.991 --> 00:03:11.906
tıpkı bugün Google'ın yaptığı gibi.

00:03:11.906 --> 00:03:13.420
Atchivio Di Stato'da,

00:03:13.420 --> 00:03:15.184
80 kilometrelik bir arşivde

00:03:15.184 --> 00:03:17.193
hemen her konudaki dökümanlarla

00:03:17.193 --> 00:03:19.439
Venedik'in geşmiş 1000 yılına dair tüm yaşam detaylarını içerir kayıtlara ulaşa bilirsiniz.

00:03:19.439 --> 00:03:21.359
Venedik'ten ayrılan her teknenin,

00:03:21.359 --> 00:03:22.435
yada giriş yapan her teknenin.

00:03:22.435 --> 00:03:25.232
Şehirde yapılan her değişikliği öğrenebilirisiniz.

00:03:25.232 --> 00:03:28.523
Hepsi oradadır.

00:03:28.523 --> 00:03:32.431
Bizler 10 yıllık bir dijitale dönülştürme programı kuruyoruz.

00:03:32.431 --> 00:03:34.108
Amacımız: bu uçsuz bucaksız arşivi

00:03:34.108 --> 00:03:35.492
devasa bir bilgi sistemine

00:03:35.492 --> 00:03:37.918
dönüştürebilmek.

00:03:37.918 --> 00:03:39.775
Ulaşmak istediğimiz hedef

00:03:39.775 --> 00:03:44.501
günde 450 kitabın sayısallaştırılabilmesi/ digital kitaba dönüştürülebilmesi.

00:03:44.501 --> 00:03:46.748
Tabi ki sadece dijital hale dönüştürmeniz yeterli değil,

00:03:46.748 --> 00:03:48.035
çünkü bu dökümanların çoğu

00:03:48.035 --> 00:03:50.674
Latince, Toskana lehçesinde ve

00:03:50.689 --> 00:03:52.204
Venedik lehçesinde,

00:03:52.204 --> 00:03:53.879
öyle ki ,bunları uyarlamaya ihtiyaç duymaktasınız,

00:03:53.879 --> 00:03:55.560
bazı durumlarda ise çeviri yapmanız,

00:03:55.560 --> 00:03:56.680
indekslemeniz gerek,

00:03:56.680 --> 00:03:58.844
ve tüm bunlar tabii ki hiç de kolay deiğl.

00:03:58.844 --> 00:04:02.688
Kısmen, geleneksel optik karakter tanılama metodu

00:04:02.688 --> 00:04:04.112
basılı el yazmaları için kullanılabilir,

00:04:04.112 --> 00:04:08.116
ancak el yazılı metinlerde bu metod iyi sonuçlar vermemekte.

00:04:08.116 --> 00:04:10.246
Sorunun çözümü farklı bir bilgi alanından esinlenilerek bulundu o da:

00:04:10.246 --> 00:04:13.147
konuşma tanıma metodu.

00:04:13.147 --> 00:04:15.202
bu alan imkansızmış gibi gelse de

00:04:15.202 --> 00:04:17.739
aslında

00:04:17.739 --> 00:04:19.933
kolayca ek kısıtlamalar eklenerek yapılabilir.

00:04:19.933 --> 00:04:21.519
Eğer iyi bir modeliniz varsa

00:04:21.519 --> 00:04:23.045
kullanılan bir dile dair,

00:04:23.045 --> 00:04:25.131
eğer oldukça iyi bir de döküman örneğine sahipseniz,

00:04:25.131 --> 00:04:26.563
nasılda iyi yapılandırılabilir.

00:04:26.563 --> 00:04:27.916
Ve bunlar yönetimsel dökümanlar.

00:04:27.931 --> 00:04:30.063
Pek çok konuda son derece iyi yapılandırılmışlar.

00:04:30.063 --> 00:04:33.371
bu devasa arşivi eğer küçük alt gruplara ayırabilirseniz,

00:04:33.371 --> 00:04:36.248
ve en alt gruplarda da aynı içeriklerin yer almasını sağlarsanız,

00:04:36.248 --> 00:04:40.279
başarı için bir şansınız olacaktır.

NOTE Paragraph

00:04:42.761 --> 00:04:45.196
Eğer o aşamaya gelebilirsek, farklı birşey ile karşılaşırız:

00:04:45.196 --> 00:04:48.718
bu dökümanlardaki olaylardan bir bilgi özütü elde edebiliriz.

00:04:48.718 --> 00:04:51.016
Aslında tahminen 10 milyar olay

00:04:51.016 --> 00:04:52.947
bu arşivlerden çıkarılabilir.

00:04:52.947 --> 00:04:54.671
Ve bu devasa bilgi sistemi

00:04:54.671 --> 00:04:56.487
pek çok farklı yolla araştırılabilir konuma gelir.

00:04:56.487 --> 00:04:57.855
Şöyle sorular sorabilirsiniz,

00:04:57.855 --> 00:05:00.615
1323'te bu binada kim yaşamıştır?

00:05:00.615 --> 00:05:02.837
1434 yılında Realto pazarında bir mercan balığı

00:05:02.837 --> 00:05:04.561
kaçtan satılmaktadır?

00:05:04.561 --> 00:05:06.021
Neden Murano'lu bir

00:05:06.021 --> 00:05:08.066
camcının maaşı

00:05:08.066 --> 00:05:09.472
ortalamanın üzerindeydi?

00:05:09.472 --> 00:05:10.894
Daha büyük/kapsamlı sorular da sorabilirsiniz

00:05:10.894 --> 00:05:13.632
çünkü (bu dijital arşiv) semantik/anlamsal olarak kodlanmış olacak.

00:05:13.632 --> 00:05:15.772
Yapabileğiniz şudur, imleci harita üzerinde bir yere konumlarsınız

00:05:15.772 --> 00:05:17.945
çünkü bu bilgilerin çoğu üçboyutlu.

00:05:17.945 --> 00:05:19.880
Ve oradan,

00:05:19.880 --> 00:05:21.993
binlerce yıldır sürdürülebilir bir kalkınma yaşamayı,

00:05:21.993 --> 00:05:25.349
çevresiyle her daim bir denge

00:05:25.349 --> 00:05:27.475
içerisinde olmayı başarmış

00:05:27.475 --> 00:05:29.095
bu şehrin, bu sıradışı yolculuğunu

00:05:29.095 --> 00:05:31.956
yeniden yaratabilirsiniz.

00:05:31.956 --> 00:05:33.204
Bu seyahati

00:05:33.204 --> 00:05:36.100
pek çok farklı biçimde gözünüzde canlandırmanız mümkün.

00:05:36.100 --> 00:05:38.799
Fakat Venedik'i sadece kente bakarak anlayamazsınız.

00:05:38.799 --> 00:05:41.195
Onu daha geniş bir Avrupa konsepti ile ele almanız gerekir.

00:05:41.195 --> 00:05:44.016
Bu noktada düşüncemiz, olan her şeyi

00:05:44.016 --> 00:05:46.439
Avrupa boyutunda kayda almak.

00:05:46.439 --> 00:05:48.403
Bu yolculuğu aynı zamanda

00:05:48.403 --> 00:05:50.393
Venedik deniz imparatorluğunun

00:05:50.393 --> 00:05:53.559
nasıl zamanla Adriyatik denizini kontrol ettiğine

00:05:53.559 --> 00:05:57.305
Venedik'in ortaçağ'ın güçlü bir imparatorluğuna nasıl dönüştüğüne

00:05:57.305 --> 00:05:58.866
o zamanlarda

00:05:58.866 --> 00:06:01.038
deniz yollarını

00:06:01.038 --> 00:06:03.971
doğudan güneye nasıl kontrol ettiğine odaklamamız da mümkün.

NOTE Paragraph

00:06:05.305 --> 00:06:07.621
Fakat başka şeyler de yapabilirsiniz,

00:06:07.621 --> 00:06:09.898
çünkü o zamanlarda deniz yolları,

00:06:09.898 --> 00:06:11.873
belirli güzergahlara sahipti.

00:06:11.889 --> 00:06:14.382
Bir adım ileri gidebilir

00:06:14.382 --> 00:06:16.502
ve bir simülasyon sistemi yaratabilirsiniz,

00:06:16.502 --> 00:06:19.317
mesela sahip olmadığımız bilgileri bile

00:06:19.317 --> 00:06:21.910
yeniden yaratma yeteneğine sahip

00:06:21.910 --> 00:06:24.112
bir Akdeniz simülatörü oluşturabilirsiniz.

00:06:24.112 --> 00:06:27.100
Ki bu simülatör bir rota planlayıcısı kullanırcasına

00:06:27.100 --> 00:06:30.088
sorularımıza yanıt bulmamızı sağlayabilir.

NOTE Paragraph

00:06:30.088 --> 00:06:33.159
"Eğer 1323 yılında Cokfu'da olsaydım

00:06:33.159 --> 00:06:35.685
Ve Constantinople'e gitmek isteseydim

00:06:35.685 --> 00:06:37.828
tekneye ne zaman binmeliyim?"

NOTE Paragraph

00:06:37.828 --> 00:06:39.195
Mühtemelen bu soruyu

00:06:39.195 --> 00:06:43.668
2-3 günlük kesinlikle yanıtlayabilirdik.

NOTE Paragraph

00:06:43.668 --> 00:06:45.275
Bu yolculuk ne kadara mal olacak?

NOTE Paragraph

00:06:45.275 --> 00:06:48.867
Korsanlarla karşılaşma ihtimali nedir?

NOTE Paragraph

00:06:48.867 --> 00:06:50.678
Tabii ki, anlayabileceğiniz gibi,

00:06:50.678 --> 00:06:53.287
böylesi bir projede temel bilimsel mücadele,

00:06:53.287 --> 00:06:57.016
sürecin her aşamasında ortaya çıkan belirsizlik ve tutarsızlıkları

00:06:57.016 --> 00:07:00.346
ölçmek, değerlendirmek ve göstermektir.

00:07:00.346 --> 00:07:03.058
Hataları her yerde görmek mümkün,

00:07:03.058 --> 00:07:05.547
dökümanlarda, kaptanın adı yanlış olabildiği gibi,

00:07:05.547 --> 00:07:08.760
bazı botlar aslında denize hiç açılmamış.

00:07:08.760 --> 00:07:13.617
Çevirilerdeki hatalar, açıklamalardaki önyargılar,

00:07:13.624 --> 00:07:17.090
ve tüm bunların üzerinde, eğer algoritmik bir proses/süreç ekledi iseniz

00:07:17.090 --> 00:07:20.039
tanımlama da da hatalarını olacaktır,

00:07:20.039 --> 00:07:22.000
alıntılarda hatalar olacaktır.

00:07:22.000 --> 00:07:26.481
Yani elinizdeki veride pek çok belirsizlik olacaktır.

NOTE Paragraph

00:07:26.481 --> 00:07:30.238
Peki tüm bunları nasıl saptayacak, düzelteceğiz?

00:07:30.238 --> 00:07:33.898
Bu belirsizliği nasıl tanımlayacağız?

00:07:33.898 --> 00:07:35.995
Bu zor. Yapabileceğiniz şey

00:07:35.995 --> 00:07:38.221
süreçlerin herbir adımını kaydetmek,

00:07:38.221 --> 00:07:40.669
tarihsel bilgiyi sadece kaydetmeyip,

00:07:40.669 --> 00:07:43.348
meta-tarihsel bilgiyi de çağırarak

00:07:43.348 --> 00:07:46.011
tarihsel bilgiyi inşa ederek

00:07:46.011 --> 00:07:48.009
her adımı kaydetmek durumundayız.

00:07:48.009 --> 00:07:49.654
Tabii ki tüm bunlar Venedik'in

00:07:49.654 --> 00:07:52.104
tarihine yakınlaşmamızı garanti etmez

00:07:52.104 --> 00:07:54.242
fakat muhtemelen gerçekten

00:07:54.242 --> 00:07:57.290
Venedik'in tümü kayıt altına alınmış potansiyel hikayesine erişmiş olacağız.

00:07:57.290 --> 00:07:58.749
Belki tek bir harita olmayacak.

00:07:58.749 --> 00:08:00.869
Belki pek çok harita olacak.

00:08:00.869 --> 00:08:03.085
Sistem buna izin veriyor,

00:08:03.085 --> 00:08:05.944
çünkü belirsizliğin yeni bir şekli ile karşı karşıyayız,

00:08:05.944 --> 00:08:10.585
ki bu boyutta bir veri tabanı için gerçekten yeni bir şekil.

NOTE Paragraph

00:08:10.585 --> 00:08:12.775
Ve nasıl iletişim kuracağız

00:08:12.790 --> 00:08:16.769
bu yeni araştırma ile çok sayıdaki katılımı ile?

00:08:16.769 --> 00:08:19.432
Tekrar söylemeliyim ki, Venedik bu konuda sıradışı bir yer.

00:08:19.432 --> 00:08:21.603
Her yıl gelen milyolarca ziyaretçisiyle

00:08:21.603 --> 00:08:23.366
bir gelecek müzesi icat etmek için

00:08:23.366 --> 00:08:26.354
en iyi yerlerden birisi.

00:08:26.354 --> 00:08:29.658
Hayal ediniz, yatay eksende belirtilen yılın

00:08:29.658 --> 00:08:30.944
yapılandırılmış haritasını görüyorsunuz

00:08:30.944 --> 00:08:33.902
ve dikey eksende de bu yapılandırmayı

00:08:33.902 --> 00:08:35.413
mümkün kılan belgeleri...

00:08:35.413 --> 00:08:38.813
resimler, örneğin.

00:08:38.813 --> 00:08:41.393
Hayal edin üçboyutlu bir sistemin

00:08:41.393 --> 00:08:44.895
size verilen yıllar aralığında Venedik'in tarihine dalmanıza

00:08:44.895 --> 00:08:47.610
ve bu deneyimi diğer insanlarla beraber paylaşabilmenize imkan verdiğini düşünün.

00:08:47.610 --> 00:08:49.856
Diğer taraftan, halay edin ki

00:08:49.856 --> 00:08:52.063
Venedik lehçesinde bir belgeden başlayarak,

00:08:52.063 --> 00:08:55.112
birşeylerin nasıl inşa edildiğine şahit oluyor,

00:08:55.112 --> 00:08:56.884
bunların nasıl kodlandığını,

00:08:56.884 --> 00:08:59.299
içeriğinin nasıl yeniden yapılandırıldığını görüyorsunuz.

00:08:59.299 --> 00:09:01.184
Bu görsel Cenevre'de yürütülmekte olan

00:09:01.184 --> 00:09:03.460
ve bu sisteme ait bir sergiyden alınma.

00:09:03.460 --> 00:09:05.814
bir sergiye ait.

NOTE Paragraph

00:09:05.814 --> 00:09:07.989
Toparlamak gerekirse,

00:09:07.989 --> 00:09:11.068
diyebiliriz ki, beşeri bilimler belki de

00:09:11.068 --> 00:09:12.870
yaşam bilimlerinde geçtiğimiz

00:09:12.870 --> 00:09:17.452
30 yılda olana benzer bir evrimi geçirmek üzere.

00:09:17.452 --> 00:09:22.128
Bu gerçekten bir ölçeklendirme.

00:09:22.130 --> 00:09:25.433
Herhangi bir araştırma ekibinin yürütebileceğinden

00:09:25.433 --> 00:09:29.276
çok daha büyük projeler görüyoruz

00:09:29.276 --> 00:09:31.519
ki bu sıklıkla küçük gruplar halinde ya da

00:09:31.519 --> 00:09:35.388
sadece bir kaç araştırmacının çalıştığı durumlara

00:09:35.388 --> 00:09:39.396
alışık beşeri bilimler için gerçekten yeni bir durum.

00:09:39.396 --> 00:09:41.514
Archivio Di Stato'yu ziyaret ettiğinizde,

00:09:41.514 --> 00:09:44.336
hissedecekleriniz bunu gerçekleştirenin tek bir ekip değil,

00:09:44.336 --> 00:09:48.170
işbirlikli ve yüksek eforlu bir takımlar çalışması olduğu gerçeğidir.

00:09:48.170 --> 00:09:51.276
Bu durumda yapmamız gereken;

00:09:51.276 --> 00:09:53.178
yaklaşımdaki bu dönüşüme hazır

00:09:53.178 --> 00:09:54.715
"dijital beşeri bilimci"lardan oluşacak

00:09:54.715 --> 00:09:56.805
yeni bir jenerasyonu yaratmaktır.

NOTE Paragraph

00:09:56.805 --> 00:09:58.764
Çok teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:09:58.764 --> 00:10:02.764
(Alkış)