WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:07.890
Gdy patrzymy na nocne niebo,

00:00:07.890 --> 00:00:10.910
jesteśmy zdumieni jego ogromem.

00:00:10.910 --> 00:00:12.395
Lecz jak będzie ono wyglądało

00:00:12.395 --> 00:00:13.865
za kilka miliardów lat?

00:00:13.865 --> 00:00:16.616
Naukowcy zwani kosmologami

00:00:16.616 --> 00:00:19.531
zastanawiają się nad tym pytaniem.

00:00:19.531 --> 00:00:21.924
Koniec wszechświata jest uzależniony

00:00:21.924 --> 00:00:23.868
od jego zawartości.

00:00:23.868 --> 00:00:25.659
Ponad 100 lat temu

00:00:25.659 --> 00:00:28.268
Einstein sformułował Ogólną Teorię Względności,

00:00:28.268 --> 00:00:31.358
która pomaga zrozumieć związek

00:00:31.358 --> 00:00:33.458
między zawartością wszechświata

00:00:33.458 --> 00:00:35.299
a jego kształtem.

00:00:35.299 --> 00:00:36.736
Powierzchnia wszechświata

00:00:36.736 --> 00:00:38.165
może być zakrzywiona na wzór kuli.

00:00:38.165 --> 00:00:40.170
Taki wszechświat nazwiemy zamkniętym

00:00:40.170 --> 00:00:41.266
lub o krzywiźnie dodatniej.

00:00:41.266 --> 00:00:42.560
Może mieć kształt siodła.

00:00:42.560 --> 00:00:44.852
Nazwiemy go otwartym lub o krzywiźnie ujemnej.

00:00:44.852 --> 00:00:46.586
Może też być płaski.

00:00:46.586 --> 00:00:47.324
Kształt wszechświata

00:00:47.324 --> 00:00:49.510
decyduje o jego życiu i śmierci.

00:00:49.510 --> 00:00:52.873
Wiemy, że wszechświat jest prawie płaski.

00:00:52.873 --> 00:00:54.668
Lecz części składowe wszechświata

00:00:54.668 --> 00:00:56.837
mogą wpłynąć na jego los.

00:00:56.837 --> 00:00:57.828
Możemy przewidzieć

00:00:57.828 --> 00:00:59.656
jak wszechświat się zmieni,

00:00:59.656 --> 00:01:02.429
mierząc aktualne wartości gęstości energii

00:01:02.429 --> 00:01:05.335
jego poszczególnych komponentów.

00:01:05.335 --> 00:01:07.313
Z czego zatem składa się wszechświat?

00:01:07.313 --> 00:01:09.779
Tworzą go wszystkie rzeczy, które widzimy,

00:01:09.779 --> 00:01:11.668
jak gwiazdy, chmury gazu i planety.

00:01:11.668 --> 00:01:14.597
Są to przykłady materii zwyczajnej lub barionowej.

00:01:14.597 --> 00:01:16.957
Choć widzimy je wszędzie dookoła,

00:01:16.957 --> 00:01:19.216
ich całkowita gęstość energii

00:01:19.216 --> 00:01:20.641
jest bardzo mała,

00:01:20.641 --> 00:01:23.352
około 5% całkowitej energii wszechświata.

00:01:23.352 --> 00:01:26.668
Przejdźmy do pozostałych 95%.

00:01:26.668 --> 00:01:28.966
Niecałe 27%

00:01:28.966 --> 00:01:31.252
pozostałej gęstości energii wszechświata

00:01:31.252 --> 00:01:34.136
stanowi tak zwana ciemna materia.

00:01:34.136 --> 00:01:36.952
Ciemna materia bardzo słabo oddziałuje ze światłem,

00:01:36.952 --> 00:01:39.928
przez co nie odbija go i nie świeci

00:01:39.928 --> 00:01:41.707
tak jak robią to gwiazdy czy planety,

00:01:41.707 --> 00:01:44.259
lecz poza tym zachowuje się jak normalna materia,

00:01:44.259 --> 00:01:46.128
przyciąga grawitacyjnie obiekty.

00:01:46.128 --> 00:01:48.761
Ciemną materię możemy wykryć

00:01:48.761 --> 00:01:51.052
obserwując jak wpływa grawitacyjnie

00:01:51.052 --> 00:01:52.343
na orbitujące obiekty

00:01:52.343 --> 00:01:53.564
i jak zakrzywia światło

00:01:53.564 --> 00:01:56.854
w zakrzywionej czasoprzestrzeni.

00:01:56.854 --> 00:01:58.948
Nie odkryliśmy jeszcze cząstki ciemnej materii,

00:01:58.948 --> 00:02:03.343
ale szukają jej naukowcy na całym świecie

00:02:03.343 --> 00:02:06.262
i badają wpływ ciemnej materii na wszechświat.

00:02:06.262 --> 00:02:08.773
Nadal jednak nie mamy 100%.

00:02:08.773 --> 00:02:10.270
Pozostałe 68%

00:02:10.270 --> 00:02:12.011
gęstości energii wszechświata

00:02:12.011 --> 00:02:13.910
stanowi ciemna energia,

00:02:13.910 --> 00:02:16.930
jeszcze bardziej tajemnicza niż ciemna materia

00:02:16.930 --> 00:02:18.887
Ciemna energia zachowuje się inaczej

00:02:18.887 --> 00:02:21.183
niż znane substancje

00:02:21.183 --> 00:02:23.612
i działa jak antygrawitacja.

00:02:23.612 --> 00:02:26.010
Jej ciśnienie grawitacyjne jest inne

00:02:26.010 --> 00:02:28.953
niż zwykłej i ciemnej materii.

00:02:28.953 --> 00:02:31.270
Wszechświat powinien się kurczyć

00:02:31.270 --> 00:02:32.950
pod wpływem przyciągania grawitacyjnego,

00:02:32.950 --> 00:02:34.833
lecz zamiast tego rozszerza się

00:02:34.833 --> 00:02:36.624
w coraz szybszym tempie.

00:02:36.624 --> 00:02:38.586
Ciemna energia często interpretowana jest

00:02:38.586 --> 00:02:40.548
jako stała kosmologiczna.

00:02:40.548 --> 00:02:42.510
Oznacza to, że ciemna energia

00:02:42.510 --> 00:02:45.567
rośnie wraz z objętością wszechświata,

00:02:45.567 --> 00:02:47.770
a jej gęstość energii pozostaje stała.

00:02:47.770 --> 00:02:49.461
Gdy wszechświat się rozszerza,

00:02:49.461 --> 00:02:50.742
jak robi to obecnie,

00:02:50.742 --> 00:02:53.052
wzrasta ilość ciemnej energii.

00:02:53.052 --> 00:02:55.770
Jednak ciemna materia i materia barionowa

00:02:55.770 --> 00:02:57.163
nie rosną wraz ze wszechświatem

00:02:57.163 --> 00:02:58.407
i stają się bardziej rozrzedzzone.

00:02:58.407 --> 00:03:00.304
Ponieważ ciemna energia

00:03:00.304 --> 00:03:01.434
jest stałą kosmologiczną,

00:03:01.434 --> 00:03:05.051
ciemna energia zdominuje wszechświat,

00:03:05.051 --> 00:03:06.884
który oziębi się

00:03:06.884 --> 00:03:08.785
i będzie się coraz szybciej rozszerzać.

00:03:08.785 --> 00:03:10.510
Kiedyś wyczerpią się zapasy gazu,

00:03:10.510 --> 00:03:11.984
z którego powstają gwiazdy,

00:03:11.984 --> 00:03:14.009
a gwiazdom skończy się paliwo

00:03:14.009 --> 00:03:15.325
i zgasną,

00:03:15.325 --> 00:03:18.017
zostawiając wszechświat pełen czarnych dziur.

00:03:18.017 --> 00:03:19.115
Z biegiem czasu

00:03:19.115 --> 00:03:21.292
nawet czarne dziury wyparują,

00:03:21.292 --> 00:03:24.282
a wszechświat stanie się zimny i pusty.

00:03:24.282 --> 00:03:28.728
Nazywamy to śmiercią cieplną wszechświata.

00:03:28.728 --> 00:03:30.071
Mimo przygnębiającej prognozy

00:03:30.071 --> 00:03:31.363
życia we wszechświecie,

00:03:31.363 --> 00:03:32.250
który dobiegnie końca

00:03:32.250 --> 00:03:34.131
zimny i pozbawiony życia,

00:03:34.131 --> 00:03:36.259
ostateczny los wszechświata

00:03:36.259 --> 00:03:38.098
stanowi piękną symetrię

00:03:38.098 --> 00:03:40.270
z jego wybuchowym początkiem.

00:03:40.270 --> 00:03:42.984
Ostatni etap akceleracji wszechświata

00:03:42.984 --> 00:03:44.638
nazywamy fazą de Sittera,

00:03:44.638 --> 00:03:46.631
od nazwiska holenderskiego matematyka,

00:03:46.631 --> 00:03:48.145
Willema de Sittera.

00:03:48.145 --> 00:03:49.793
Uważa się też,

00:03:49.793 --> 00:03:51.852
że wszechświat przeszedł już raz

00:03:51.852 --> 00:03:53.251
fazę de Sittera

00:03:53.251 --> 00:03:54.712
w początkowym okresie istnienia.

00:03:54.712 --> 00:03:56.978
Ten wczesny okres nazywamy inflacją,

00:03:56.978 --> 00:03:59.091
kiedy tuż po Wielkim Wybuchu

00:03:59.091 --> 00:04:01.062
wszechświat błyskawicznie się rozszerzał

00:04:01.062 --> 00:04:03.125
przez krótki czas.

00:04:03.125 --> 00:04:04.665
Zatem wszechświat zakończy się

00:04:04.665 --> 00:04:07.260
tak samo, jak się rozpoczął,

00:04:07.260 --> 00:04:08.991
fazą akceleracji.

00:04:08.991 --> 00:04:11.407
Żyjemy w wyjątkowym okresie

00:04:11.407 --> 00:04:12.958
życia wszechświata.

00:04:12.958 --> 00:04:15.396
Możemy go poznać,

00:04:15.396 --> 00:04:16.999
stać się świadkami historii

00:04:16.999 --> 00:04:18.493
rozgrywającej się na niebie

00:04:18.493 --> 00:04:20.708
przed naszymi oczami.