WEBVTT

00:00:06.977 --> 00:00:10.918
In de vroege uurtjes van 13 augustus 1961

00:00:10.918 --> 00:00:14.817
begonnen Oost-Duitse constructiewerkers
geflankeerd door soldaten en politie

00:00:14.817 --> 00:00:18.027
straten open te breken
en barrières op te zetten

00:00:18.027 --> 00:00:21.328
door Berlijn en omstreken.

00:00:21.328 --> 00:00:25.677
Die nacht markeerde het begin
van een wereldberoemde scheiding:

00:00:25.677 --> 00:00:27.807
de Berlijnse muur.

00:00:27.807 --> 00:00:30.580
De bouw van de muur
hield het volgende decennium aan

00:00:30.580 --> 00:00:32.058
en sneed recht door buurten,

00:00:32.058 --> 00:00:33.582
scheidde families

00:00:33.582 --> 00:00:36.898
en verdeelde niet enkel Duitsland
maar de hele wereld.

00:00:36.898 --> 00:00:39.019
Om te begrijpen hoe het zo ver kon komen,

00:00:39.019 --> 00:00:41.228
gaan we terug naar de Tweede Wereldoorlog.

00:00:41.228 --> 00:00:43.037
Amerika, Groot-Brittannië en Frankrijk

00:00:43.037 --> 00:00:47.299
verenigden hun krachten met de Sovjet-Unie
tegen de Asmogendheden.

00:00:47.299 --> 00:00:49.028
Nadat ze Nazi-Duitsland versloegen,

00:00:49.028 --> 00:00:52.739
bezette elk van de overwinnende naties
een deel van het land.

00:00:52.739 --> 00:00:55.010
De verdeling was als tijdelijk bedoeld,

00:00:55.010 --> 00:00:57.850
maar de voormalige allianties
waren het niet eens

00:00:57.850 --> 00:01:00.550
over wat er na de oorlog
moest gebeuren met Europa.

00:01:00.550 --> 00:01:03.248
Terwijl de Westerse machten
de vrije markt promootten,

00:01:03.248 --> 00:01:07.510
omringde de Sovjet-Unie zich
met gedweeë communistische naties,

00:01:07.510 --> 00:01:10.099
waaronder een verzwakt Duitsland.

00:01:10.099 --> 00:01:11.998
Terwijl hun relaties verslechterden,

00:01:11.998 --> 00:01:15.300
werd Bondsrepubliek Duitsland
gevormd in het westen,

00:01:15.300 --> 00:01:20.312
terwijl de Sovjets de DDR
oprichtten in het oosten.

00:01:20.312 --> 00:01:23.850
De Sovjet-landen beperkten
de handel met het Westen,

00:01:23.850 --> 00:01:27.313
waardoor een virtueel
onoverkomelijke grens ontstond.

00:01:27.313 --> 00:01:29.869
Die werd later bekend
als het IJzeren Gordijn.

00:01:29.869 --> 00:01:34.564
In de voormalige Duitse hoofdstad Berlijn
was de toestand extra gecompliceerd.

00:01:34.564 --> 00:01:38.641
Hoewel de stad volledig binnen
het Oost-Duitse domein van de DDR lag,

00:01:38.641 --> 00:01:42.921
hadden de geallieerden sinds de oorlog
gezamenlijk zeggenschap over de stad.

00:01:42.921 --> 00:01:46.722
Dus Amerika, Groot-Brittannië en Frankrijk
creëerden een democratisch enclave

00:01:46.722 --> 00:01:49.231
in de westelijke wijken van Berlijn.

00:01:49.231 --> 00:01:52.593
Terwijl Oost-Duitsers officieel
het land niet mochten verlaten,

00:01:52.593 --> 00:01:55.244
was het in Berlijn slechts
een kwestie van wandelen,

00:01:55.244 --> 00:01:57.963
of het nemen van de metro, wagen of bus

00:01:57.963 --> 00:01:59.482
naar het Westelijke stadsdeel,

00:01:59.482 --> 00:02:02.332
om dan verder te reizen
naar West-Duitsland of verder.

00:02:02.332 --> 00:02:06.372
Deze open grens vormde een probleem
voor de Oost-Duitse leiders.

00:02:06.372 --> 00:02:10.453
Ze profileerden zich als
de communistische weerstand tegen Hitler

00:02:10.453 --> 00:02:14.762
en schilderden West-Duitsland af
als een voortzetting van het Nazi-regime.

00:02:14.762 --> 00:02:18.873
Terwijl de VS en haar bondgenoten geld
pompten in de West-Duitse wederopbouw,

00:02:18.873 --> 00:02:23.493
ontnam de Sovjet Unie het Oosten
middelen voor de oorlogsschade,

00:02:23.493 --> 00:02:27.412
waardoor de centraal geleide economie
nog meer inboette aan competitiviteit.

00:02:27.412 --> 00:02:31.132
Het Oost-Duitse leven werd nauwkeurig
in de gaten gehouden door de Stasi,

00:02:31.132 --> 00:02:35.283
de geheime politie die burgers bespiedde
via afluistertechnieken en informanten

00:02:35.283 --> 00:02:37.874
om hen op verraad te betrappen.

00:02:37.874 --> 00:02:40.723
Terwijl het Oosten gratis
gezondheidszorg en onderwijs bood,

00:02:40.723 --> 00:02:42.844
schepte het Westen op met hogere lonen,

00:02:42.844 --> 00:02:44.522
meer consumentengoederen

00:02:44.522 --> 00:02:46.564
en een grotere persoonlijke vrijheid.

00:02:46.564 --> 00:02:52.664
Tegen 1961 hadden zo'n 3,5 miljoen mensen,
bijna 20% van de Oost-Duitse bevolking,

00:02:52.664 --> 00:02:56.125
de DDR verlaten,
waaronder veel jonge vakmannen.

00:02:56.125 --> 00:02:57.724
Om verdere verliezen te voorkomen

00:02:57.724 --> 00:03:02.774
sloot Oost-Duitsland de grens
en daar kwam de Berlijnse Muur ten tonele.

00:03:02.774 --> 00:03:05.434
Over een afstand
van 43 kilometer door Berlijn

00:03:05.434 --> 00:03:08.124
en nog 112 kilometer verder
door Oost-Duitsland,

00:03:08.124 --> 00:03:12.095
bestond de oorspronkelijke barrière
uit prikkeldraad en hekken.

00:03:12.095 --> 00:03:14.916
Sommige Berlijners ontsnapten
door over de draad te springen

00:03:14.916 --> 00:03:16.515
of via ramen,

00:03:16.515 --> 00:03:19.815
maar dit werd moeilijker
naarmate de muur groeide.

00:03:19.815 --> 00:03:27.005
Tegen 1965 was er 106 kilometer aan
3,6 meter hoge betonnen muren gebouwd,

00:03:27.005 --> 00:03:30.265
met daarop een leiding
om geklauter te voorkomen.

00:03:30.265 --> 00:03:34.175
De muur werd de daaropvolgende jaren
versterkt met spijkermatten,

00:03:34.175 --> 00:03:35.197
bewakingshonden

00:03:35.197 --> 00:03:36.866
en zelfs landmijnen,

00:03:36.866 --> 00:03:40.706
samen met 302 uitkijktorens en 20 bunkers.

00:03:40.706 --> 00:03:46.136
De Doodstrook, een gebied van 100 meter,
werd achteraan afgezet met een extra hek.

00:03:46.176 --> 00:03:50.237
Daar werden alle gebouwen verwoest
en was de grond met zand bedekt

00:03:50.237 --> 00:03:53.797
om een goed uitzicht te verstrekken
voor de honderden bewakers

00:03:53.797 --> 00:03:57.126
die iedereen die probeerde te ontsnappen
neer moesten schieten.

00:03:57.126 --> 00:04:02.687
Toch slaagden bijna 5000 mensen erin
Oost-Duitsland te ontvluchten

00:04:02.687 --> 00:04:06.227
tussen 1961 en 1989.

00:04:06.227 --> 00:04:10.187
Sommigen waren diplomaten of atleten
die het buitenland verkozen,

00:04:10.187 --> 00:04:13.367
maar anderen waren gewone burgers
die tunnels groeven,

00:04:13.367 --> 00:04:15.048
kanalen overzwommen,

00:04:15.048 --> 00:04:16.877
luchtballon vaarden,

00:04:16.877 --> 00:04:20.888
of zelfs met een gestolen tank
door de muur ramden.

00:04:20.888 --> 00:04:22.488
Maar de risico's waren groot.

00:04:22.488 --> 00:04:26.248
Meer dan 138 mensen stierven
tijdens hun ontsnappingspoging.

00:04:26.248 --> 00:04:30.748
Sommigen werden neergeschoten
voor de ogen van machteloze West-Duitsers.

00:04:30.748 --> 00:04:35.920
De muur verbeterde de Oost-Duitse economie
doordat werklui niet konden vertrekken,

00:04:35.920 --> 00:04:38.010
maar bezoedelde haar reputatie

00:04:38.010 --> 00:04:41.947
en werd een wereldwijd symbool
van de communistische onderdrukking.

00:04:41.947 --> 00:04:44.088
Als deel van een verzoening met het Oosten

00:04:44.088 --> 00:04:49.219
erkende het Grundlagenvertrag van 1972
Oost-Duitsland pragmatisch,

00:04:49.219 --> 00:04:53.638
terwijl West-Duitsland aan de hoop
op een uiteindelijke hereniging vasthield.

00:04:53.638 --> 00:04:56.979
Hoewel het Oosterse regime
uiteindelijk familiebezoeken toeliet,

00:04:56.979 --> 00:05:00.583
ontmoedigde het haar volk
om die rechten uit te oefenen

00:05:00.583 --> 00:05:04.611
via een moeizaam en duur
administratief proces.

00:05:04.611 --> 00:05:08.060
Toch werd het overstelpt met aanvragen.

00:05:08.060 --> 00:05:09.790
Tegen het einde van de jaren 80

00:05:09.790 --> 00:05:12.740
veroorzaakte de bevrijding
van andere Oostbloklanden

00:05:12.740 --> 00:05:17.481
gigantische demonstraties
voor vrij verkeer en democratie.

00:05:17.481 --> 00:05:22.670
Op de avond van 9 november 1989 probeerde
Oost-Duitsland de gemoederen te bedaren

00:05:22.670 --> 00:05:25.450
door aanvragen voor reisvergunningen
te vergemakkelijken.

00:05:25.450 --> 00:05:28.501
Maar die aankondiging
bracht duizenden Oost-Berlijners samen

00:05:28.501 --> 00:05:31.200
aan de oversteekpunten van de muur,

00:05:31.200 --> 00:05:35.241
en de verbaasde bewakers waren gedwongen
de poorten onmiddellijk te openen.

00:05:35.241 --> 00:05:37.692
Juichende meutes stroomden
West-Berlijn binnen

00:05:37.692 --> 00:05:41.361
terwijl mensen van beide kanten
op de muur dansten.

00:05:41.361 --> 00:05:45.182
Anderen begonnen die te verwoesten
met eender welk materiaal voorhanden.

00:05:45.182 --> 00:05:48.321
Hoewel de bewakers aanvankelijk nog
de orde probeerden te bewaren,

00:05:48.321 --> 00:05:52.772
werd het al snel duidelijk dat de jaren
van verdeling ten einde waren.

00:05:52.772 --> 00:05:58.332
Na 40 jaar werd Duitsland
officieel herenigd in oktober 1990

00:05:58.332 --> 00:06:01.012
en de Sovjet Unie viel niet veel later.

00:06:01.012 --> 00:06:03.392
Vandaag staan er nog steeds
delen van de muur recht

00:06:03.392 --> 00:06:04.873
ter herinnering aan het feit

00:06:04.873 --> 00:06:07.353
dat barrières opgezet
om onze vrijheid te belemmeren

00:06:07.353 --> 00:06:09.472
ook weer neergehaald kunnen worden.