1
00:00:06,346 --> 00:00:07,793
Mùa lễ này,

2
00:00:07,793 --> 00:00:10,722
mọi người trên thế giới 
sẽ tặng quà cho nhau.

3
00:00:10,722 --> 00:00:13,425
Bạn thậm chí sẽ nhận được
một chiếc áo len từ dì mình.

4
00:00:13,425 --> 00:00:16,955
Nhưng thay vì nói "Cám ơn"
trước khi cho nó vào tủ quần áo,

5
00:00:16,955 --> 00:00:19,270
phản ứng lịch sự mà người ta 
mong chờ từ bạn

6
00:00:19,270 --> 00:00:22,663
có thể là xuất hiện tại nhà bà
với món quà đẹp hơn?

7
00:00:22,663 --> 00:00:25,690
Hay bỏ phiếu cho bà ấy 
trong cuộc bầu cửa địa phương?

8
00:00:25,690 --> 00:00:28,462
Hay để bà nhận nuôi
đứa con đầu lòng của bạn?

9
00:00:28,462 --> 00:00:30,922
Những điều này 
sẽ chẳng quá xa lạ

10
00:00:30,922 --> 00:00:34,228
nếu bạn đang sống 
trong nền kinh tế quà tặng.

11
00:00:34,228 --> 00:00:36,300
Cụm từ này nghe có vẻ mâu thuẫn.

12
00:00:36,300 --> 00:00:39,215
Suy cho cùng, chẳng phải 
quà tặng là miễn phí hay sao?

13
00:00:39,215 --> 00:00:42,810
Nhưng trong nền kinh tế này,
quà tặng đi kèm điều kiện ngầm

14
00:00:42,810 --> 00:00:47,112
dùng để củng cố hệ thống
những ràng buộc và nghĩa vụ xã hội.

15
00:00:47,112 --> 00:00:50,124
Nền kinh tế thị trường 
được tạo nên từ mối quan hệ

16
00:00:50,124 --> 00:00:52,276
giữa những thứ được buôn bán,

17
00:00:52,276 --> 00:00:54,420
nền kinh tế quà tặng bao gồm
mối quan hệ

18
00:00:54,420 --> 00:00:57,216
giữa những người thực hiện buôn bán.

19
00:00:57,216 --> 00:01:00,750
Nền kinh tế quà tặng đã tồn tại
suốt lịch sử loài người.

20
00:01:00,750 --> 00:01:02,337
Những nghiên cứu đầu tiên

21
00:01:02,337 --> 00:01:06,834
đến từ các nhà nhân loại học
Bronislaw Malinowski và Marcel Mauss,

22
00:01:06,834 --> 00:01:09,210
họ đã mô tả 
thổ dân đảo Trobriand

23
00:01:09,210 --> 00:01:12,260
vượt qua hàng dặm đại dương
nguy hiểm

24
00:01:12,260 --> 00:01:15,633
để đổi lấy những vòng cổ 
vỏ sò và băng tay.

25
00:01:15,633 --> 00:01:18,975
Những vật phẩm trao đổi 
thông qua tiến trình này, vòng Kula,

26
00:01:18,975 --> 00:01:20,542
không có ứng dụng thực tế,

27
00:01:20,542 --> 00:01:23,477
nhưng lại mang ý nghĩa quan trọng
từ chủ cũ

28
00:01:23,477 --> 00:01:26,787
và có nghĩa vụ
tiếp tục sự trao đổi.

29
00:01:26,787 --> 00:01:29,783
Những nền kinh tế quà tặng khác 
có thể có các vật phẩm hữu dụng

30
00:01:29,783 --> 00:01:32,829
như tiệc quà tặng ở Tây Bắc 
Thái Bình Dương,

31
00:01:32,829 --> 00:01:37,527
ở đây, những người đứng đầu sẽ tranh lấy 
uy tín bằng cách cho đi gia súc và mền.

32
00:01:37,527 --> 00:01:40,324
Có thể nói rằng thay vì
tích góp của cải vật chất,

33
00:01:40,324 --> 00:01:45,257
những người tham gia vào kinh tế quà tặng
dùng nó để tích góp của cải xã hội.

34
00:01:45,257 --> 00:01:48,871
Cho dù một vài ví dụ về kinh tế quà tặng
có thể giống với Đổi chác,

35
00:01:48,871 --> 00:01:53,002
điểm khác biệt là quà tặng ban đầu
được tặng vô điều kiện

36
00:01:53,002 --> 00:01:54,706
hay mặc cả.

37
00:01:54,706 --> 00:01:57,547
Thay vào đó, quy tắc xã hội về 
cho đi nhận lại

38
00:01:57,547 --> 00:02:01,094
buộc người nhận 
phải tình nguyện trả ơn.

39
00:02:01,094 --> 00:02:05,016
Nhưng cách thức và thời gian
lại khác nhau giữa các văn hóa,

40
00:02:05,016 --> 00:02:08,705
và việc tặng quà lại
sẽ có nhiều hình thức.

41
00:02:08,705 --> 00:02:11,489
Một thủ lĩnh hùng mạnh 
tặng gia súc cho người nghèo

42
00:02:11,489 --> 00:02:14,001
sẽ không thể mong chờ 
hàng hóa gì đáp lại.

43
00:02:14,001 --> 00:02:17,270
thay vào đó là uy tín xã hội
từ người nhận ơn.

44
00:02:17,270 --> 00:02:19,891
Giữa những người Toraja ở Indonesia,

45
00:02:19,891 --> 00:02:24,848
uy thế giành được từ tặng quà thậm chí 
còn quyết định quyền làm chủ đất đai.

46
00:02:24,848 --> 00:02:27,226
Điều quan trọng là giữ cho
vòng tặng quà tuần hoàn,

47
00:02:27,226 --> 00:02:29,739
với những người luôn
mắc nợ người khác.

48
00:02:29,739 --> 00:02:33,747
Tặng quà lại ngay lập tức,
hoặc tặng lại thứ gì đó có cùng giá trị,

49
00:02:33,747 --> 00:02:37,218
sẽ được hiểu là kết thúc một
mối quan hệ xã hội.

50
00:02:37,218 --> 00:02:40,693
Vậy, liệu kinh tế quà tặng có loại trừ
những xã hội quy mô nhỏ

51
00:02:40,693 --> 00:02:42,969
nằm ngoài thế giới công nghiệp hóa?

52
00:02:42,969 --> 00:02:44,163
Không hẳn.

53
00:02:44,163 --> 00:02:46,139
Vì ngay cả những nền văn hóa này,

54
00:02:46,139 --> 00:02:50,492
kinh tế quà tặng tồn tại cùng với 
hệ thống thị trường cho các trao đổi khác.

55
00:02:50,492 --> 00:02:51,986
Và khi nghĩ về nó,

56
00:02:51,986 --> 00:02:55,530
các bộ phận của chính xã hội chúng ta
hoạt động theo cách tương tự.

57
00:02:55,530 --> 00:02:57,583
Những không gian cộng đồng, 
như Burning Man

58
00:02:57,583 --> 00:03:00,329
vận hành như một tổ hợp 
đổi chác và kinh tế quà tặng,

59
00:03:00,329 --> 00:03:03,711
nơi mà bán hàng
vì tiền là điều tối kị.

60
00:03:03,711 --> 00:03:05,174
Trong nghệ thuật và công nghệ,

61
00:03:05,174 --> 00:03:08,904
kinh tế quà tặng nổi lên như là 
phương án thay thế cho sở hữu trí tuệ,

62
00:03:08,904 --> 00:03:12,474
khi mà nghệ sĩ, nhạc sĩ,
và các nhà phát triển mã nguồn mở

63
00:03:12,479 --> 00:03:15,624
phân phát tác phẩm sáng tạo,
không phải vì lợi nhuận tài chính,

64
00:03:15,624 --> 00:03:19,908
mà là để nâng cao hồ sơ xã hội
hoặc tạo nên vai trò cộng đồng.

65
00:03:19,908 --> 00:03:22,765
Ngay cả tiệc potluck
và truyền thống tặng quà ngày lễ

66
00:03:22,765 --> 00:03:26,149
cũng dính dáng ở mức độ nào đó
tới các tiêu chuẩn cho nhận của xã hội.

67
00:03:26,149 --> 00:03:28,721
Ta tự hỏi liệu một món quà
có đơn thuần là một món quà,

68
00:03:28,721 --> 00:03:32,364
liệu nó đó đi kèm 
với nghĩa vụ hoặc trả nợ xã hội.

69
00:03:32,364 --> 00:03:34,150
Nhưng đây là điểm thiếu sót.

70
00:03:34,150 --> 00:03:37,519
Ý tưởng về món quà miễn phí
không ràng buộc nghĩa vụ xã hội

71
00:03:37,519 --> 00:03:41,771
chỉ xảy ra khi chúng ta 
đặt nó trong thuật ngữ thị trường.

72
00:03:41,771 --> 00:03:43,233
Và trong thế giới thương mại,

73
00:03:43,233 --> 00:03:46,793
ý tưởng củng cố các mối quan hệ
thông qua việc cho và nhận

74
00:03:46,793 --> 00:03:50,786
có thể không phải là xấu,
dù là bạn sống ở đâu đi chăng nữa.