1
00:00:00,944 --> 00:00:05,315
14 yaşındayken bilime merak salmış,

2
00:00:05,339 --> 00:00:07,824
ona hayran kalmış
ve öğrenmek için sabırsızlanmıştım.

3
00:00:08,479 --> 00:00:12,538
Lisede bir fizik öğretmenimiz şöyle derdi:

4
00:00:12,562 --> 00:00:15,751
"Kızların bunu dinlemesine gerek yok."

5
00:00:16,800 --> 00:00:18,205
Cesaretlendirici, evet.

6
00:00:18,229 --> 00:00:19,316
(Gülüşmeler)

7
00:00:19,340 --> 00:00:23,372
Sırf bu ifadeden dolayı
dinlememeyi tercih etmiştim.

8
00:00:24,710 --> 00:00:28,417
Sizi Şili'deki And Dağları'na
götürmeme izin verin.

9
00:00:28,441 --> 00:00:32,970
Santiago'nun 500 kilometre,
300 mil kuzeydoğusu.

10
00:00:33,284 --> 00:00:37,474
Oldukça uzak, çok kurak
ve çok güzel bir yer.

11
00:00:38,087 --> 00:00:39,462
Orada fazla bir şey yok.

12
00:00:39,486 --> 00:00:42,126
Akbabalar, tarantulalar var

13
00:00:42,150 --> 00:00:44,647
ve gece çökünce, etraf kararınca

14
00:00:44,671 --> 00:00:48,036
dünyanın en karanlık gökyüzünden biri
ortaya çıkar.

15
00:00:48,906 --> 00:00:51,456
Bu dağ adeta büyülü bir yer.

16
00:00:51,480 --> 00:00:55,817
Oldukça uzakta bir dağ zirvesinin
zarif ve ileri bir teknolojiyle

17
00:00:55,841 --> 00:00:59,022
güzel bir kombinasyonu.

18
00:00:59,508 --> 00:01:03,100
Atalarımız, kayıtlı tarih boyunca
gökyüzüne baktılar

19
00:01:03,124 --> 00:01:07,910
ve varlığımızın doğasını düşündüler.

20
00:01:08,506 --> 00:01:10,866
Bizim neslimiz da farklı değil.

21
00:01:11,536 --> 00:01:14,086
Günümüzde gece göğü ile ilgili tek güçlük

22
00:01:14,086 --> 00:01:16,506
şehir ışıklarının görüşü engellemesidir.

23
00:01:17,058 --> 00:01:20,672
Bu yüzden astronomlar, görüntüleme ve
evren üzerine çalışma yapmak için

24
00:01:20,696 --> 00:01:22,616
bu ücra zirvelere çıkıyorlar.

25
00:01:22,981 --> 00:01:26,100
Ve teleskoplar
evrene açılan pencerelerimizdir.

26
00:01:28,042 --> 00:01:30,059
Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki;

27
00:01:30,059 --> 00:01:35,504
Güney yarım küre, 21. yüzyıl
astronomisinin geleceği olacaktır.

28
00:01:36,135 --> 00:01:39,367
Hâlihazırda Şili'deki And dağlarında

29
00:01:39,391 --> 00:01:41,423
bir teleskop dizisi bulunmakta

30
00:01:41,447 --> 00:01:46,584
ve bunlar yakında bir dizi
heyecan verici özellik ile donatılacaklar.

31
00:01:46,608 --> 00:01:48,721
Uluslararası iki grup

32
00:01:48,721 --> 00:01:55,307
gözlerimiz gibi optik ışınıma hassas olan
devasa teleskoplar inşa edecek.

33
00:01:55,669 --> 00:01:57,540
Bir adet tetkik teleskopu da

34
00:01:57,564 --> 00:02:00,884
birkaç gecede bir gökyüzünü tarayacak.

35
00:02:01,366 --> 00:02:03,772
Uzun dalga radyo ışınıma hassas

36
00:02:03,772 --> 00:02:06,424
radyo teleskopları olacak.

37
00:02:06,448 --> 00:02:09,562
Bazı teleskoplar uzayda konumlandırılacak.

38
00:02:09,586 --> 00:02:12,484
James Webb Teleskobu
diye adlandırdığımız

39
00:02:12,508 --> 00:02:14,545
Hubble Uzay Teleskobu'na
varis bir teleskop olacak

40
00:02:14,569 --> 00:02:17,054
ve 2018 yılında fırlatılacak.

41
00:02:17,078 --> 00:02:18,784
TESS adında bir uydu olacak

42
00:02:18,808 --> 00:02:22,181
ve güneş sistemimizin dışındaki
gezegenleri keşfedecek.

43
00:02:24,259 --> 00:02:25,413
Son on yıldır,

44
00:02:25,413 --> 00:02:29,130
tamamlandığında kategorisinde
dünyanın en büyüğü olacak

45
00:02:29,154 --> 00:02:32,137
optik teleskobu inşa eden
uluslararası bir gruba,

46
00:02:32,161 --> 00:02:35,465
bir konsorsiyuma liderlik ediyorum.

47
00:02:35,489 --> 00:02:39,145
Adı Büyük Macellan Teleskobu,
ya da kısaca BMT.

48
00:02:39,748 --> 00:02:44,481
Bu teleskop,
her birinin çapı 8.4 metre olan

49
00:02:44,505 --> 00:02:45,667
aynalara sahip olacak.

50
00:02:45,691 --> 00:02:47,330
Bu neredeyse 27 fit.

51
00:02:47,354 --> 00:02:51,826
Yani belki de, salonun dördüncü sırasına
kadar olan kısmı kadar alan kaplayacak.

52
00:02:51,850 --> 00:02:54,874
Bu teleskoptaki yedi aynanın herbiri

53
00:02:54,898 --> 00:02:58,682
neredeyse 27 fit çapında olacak.

54
00:02:58,706 --> 00:03:02,634
Birleştiğinde yedi aynanın hepsinin çapı,

55
00:03:02,658 --> 00:03:04,699
80 fit (24.38m) olacak.

56
00:03:04,723 --> 00:03:07,681
Yani, esasen bu salonun tamamı kadar.

57
00:03:08,448 --> 00:03:12,094
Teleskop yaklaşık 43 metre
yükseklikte olacak.

58
00:03:12,118 --> 00:03:14,808
Rio'da olduğumuzdan,

59
00:03:14,832 --> 00:03:18,451
bazılarınız dev İsa heykelini
görmeye gitmişsinizdir.

60
00:03:18,475 --> 00:03:20,304
Yüksekliklerini karşılaştırdığımızda,

61
00:03:20,328 --> 00:03:23,565
bu heykel teleskoptan küçük olacak.

62
00:03:24,192 --> 00:03:27,280
Teleskop, Özgürlük Heykeli'nin
boyutuyla da karşılaştırılabilir.

63
00:03:27,721 --> 00:03:31,770
Ve teleskop 22 katlık -60 metrelik-

64
00:03:31,794 --> 00:03:33,693
bir duvarın içine yerleştirilecek.

65
00:03:33,717 --> 00:03:36,719
Bu teleskobu korumak için
alışılmadık bir yapı.

66
00:03:36,743 --> 00:03:38,529
İnceleme yapmak için

67
00:03:38,553 --> 00:03:40,901
gökyüzüne açık pencereleri olacak

68
00:03:40,925 --> 00:03:43,553
ve zemin üzerinde çevrilebilecek,

69
00:03:43,577 --> 00:03:47,052
2.000 tonluk dönen bir yapı.

70
00:03:47,719 --> 00:03:52,552
Büyük Macellan Teleskobu'nun çözünürlüğü,
Hubble Uzay Teleskobu'ndan

71
00:03:52,576 --> 00:03:54,315
10 kat daha iyi olacak.

72
00:03:54,934 --> 00:03:58,994
İnsan gözünden
20 milyon kat daha duyarlı olacak.

73
00:03:59,593 --> 00:04:05,729
Belki de ilk defa güneş sistemimizin
dışındaki gezegenlerde,

74
00:04:05,753 --> 00:04:07,763
yaşam bulacak teleskop olacak.

75
00:04:08,469 --> 00:04:12,842
Evrenimizin ilk ışığına, kelimenin
tam anlamıyla kosmosun şafağına

76
00:04:12,866 --> 00:04:15,233
bakmamıza imkan sağlayacak.

77
00:04:15,257 --> 00:04:17,024
Kozmik şafak.

78
00:04:17,762 --> 00:04:21,517
Bu teleskop bize geçmişe bakıp,
galaksilerin daha oluşma aşamasında

79
00:04:21,541 --> 00:04:25,326
nasıl gözüktüklerine şahit olma,
evrendeki ilk karadelikleri

80
00:04:25,350 --> 00:04:28,691
ve galaksileri inceleme fırsatı sunacak.

81
00:04:29,690 --> 00:04:34,298
Şimdi, binlerce yıldır
kozmosu inceliyor,

82
00:04:34,322 --> 00:04:36,976
evrendeki yerimizi merak ediyoruz.

83
00:04:37,000 --> 00:04:38,665
Antik Yunanlar bize

84
00:04:38,689 --> 00:04:41,171
evrenin merkezinde Dünya'nın
olduğunu anlattılar.

85
00:04:41,195 --> 00:04:44,821
Beş yüz yıl önce,
Kopernik Dünya'nın yerine,

86
00:04:44,845 --> 00:04:47,636
kozmosun kalbine Güneş'i koydu.

87
00:04:48,785 --> 00:04:50,839
Ve yüzyıllardır yeni şeyler öğrendik.

88
00:04:50,863 --> 00:04:53,581
İtalyan bilim adamı Galileo Galilei,

89
00:04:53,605 --> 00:04:58,855
iki inçlik çok küçük teleskobunu
gökyüzüne çevirdiğinden beri,

90
00:04:58,879 --> 00:05:01,894
ne zaman daha büyük teleskop yapsak,

91
00:05:01,918 --> 00:05:04,117
evren hakkında yeni şeyler öğrenip,

92
00:05:04,141 --> 00:05:06,967
istisnasız her seferinde
keşifler yapıyoruz.

93
00:05:08,908 --> 00:05:12,645
20. yüzyılda evrenimizin genişlediğini

94
00:05:12,669 --> 00:05:17,393
ve güneş sistemimizin bu genişlemenin
merkezinde olmadığını öğrendik.

95
00:05:17,757 --> 00:05:23,036
Şimdi gözlemlenebilir evrenin
yaklaşık 100 milyar galaksi

96
00:05:23,060 --> 00:05:24,710
ve her galaksinin de

97
00:05:24,734 --> 00:05:30,145
100 milyar yıldız içerdiğini biliyoruz.

98
00:05:31,234 --> 00:05:34,096
Şu an kozmosun çekilmiş
en derin fotoğrafına

99
00:05:34,120 --> 00:05:35,619
bakıyoruz.

100
00:05:36,015 --> 00:05:38,833
Bu fotoğraf, 
Hubble Uzay Teleskobu'yla çekildi

101
00:05:38,857 --> 00:05:43,747
ve Hubble uzaya gönderilmeden önce
gökyüzünün karanlık bölgesi olan yere

102
00:05:43,771 --> 00:05:45,370
bakılarak elde edildi.

103
00:05:45,394 --> 00:05:47,657
Bu küçük bölgeyi hayal edebilirseniz,

104
00:05:47,681 --> 00:05:51,011
dolunayın sadece ellide biri kadar.

105
00:05:51,035 --> 00:05:53,075
Dolunayı göz önüne getirin.

106
00:05:53,099 --> 00:05:57,237
Şu an bu fotoğrafta gözüken
10.000 galaksi var.

107
00:05:57,782 --> 00:06:02,460
Bu fotoğrafların soluk
ve küçük olmasının sebebi,

108
00:06:02,484 --> 00:06:06,891
söz konusu galaksilerin oldukça
uzak olmasıdır, muazzam mesafelerde.

109
00:06:06,915 --> 00:06:09,848
Ve bu galaksilerin her biri
birkaç milyar,

110
00:06:09,872 --> 00:06:14,881
hatta yüz milyarlarca
yıldız içeriyor olabilir.

111
00:06:15,591 --> 00:06:17,610
Teleskoplar zaman makinesi gibidir.

112
00:06:17,634 --> 00:06:22,097
Yani uzayın ne kadar derinine bakarsak
zamanda o kadar geriye gideriz.

113
00:06:22,470 --> 00:06:25,656
Aynı zamanda ışık kovası gibidirler,
zira ışığı toplarlar.

114
00:06:25,680 --> 00:06:28,914
Yani kovamız ne kadar büyük,
aynamız ne kadar geniş olursa,

115
00:06:28,938 --> 00:06:32,348
o kadar ışık görebilir,
daha uzak geçmişe bakabiliriz.

116
00:06:33,610 --> 00:06:35,881
Evet, son yüzyılda,

117
00:06:35,905 --> 00:06:38,813
evrende egzotik nesneler olduğunu
-kara delikler- öğrendik.

118
00:06:38,813 --> 00:06:41,910
Göremediğimiz kara madde
ve karanlık enerjinin varlığını öğrendik.

119
00:06:41,910 --> 00:06:43,215
varlığını öğrendik.

120
00:06:43,225 --> 00:06:46,776
Hatta şu an karanlık maddenin gerçek
fotoğrafına bakıyorsunuz.

121
00:06:46,800 --> 00:06:47,950
(Gülüşme)

122
00:06:47,974 --> 00:06:50,617
Evet anladınız.
Ancak herkes anlamadı espriyi.

123
00:06:50,641 --> 00:06:52,406
(Gülüşme)

124
00:06:52,430 --> 00:06:56,114
Evet, karanlık maddenin 
-ki onu göremiyoruz-

125
00:06:56,114 --> 00:06:59,873
varlığının sonucuna yerçekiminin
aşikar etkisi sayesinde vardık.

126
00:07:01,302 --> 00:07:04,680
Artık genişleyen evrendeki
galaksi denizlerini

127
00:07:04,704 --> 00:07:06,481
gözleyebiliyoruz.

128
00:07:06,862 --> 00:07:10,165
Benim görevim
evrenin genişleme hızını ölçmek

129
00:07:10,189 --> 00:07:13,330
ve 1990'larda yürüttüğüm
projelerden biri de

130
00:07:13,354 --> 00:07:18,470
Hubble Uzay Teleskobunu kullanarak evrenin
ne kadar hızla genişlediğini hesaplamaktı.

131
00:07:19,356 --> 00:07:23,322
Şu an 14 milyar yıl geriyi
gözlemleyebiliyoruz.

132
00:07:23,731 --> 00:07:28,067
Geçen zamanda öğrendik ki
yıldızların kendine has yaşamları var;

133
00:07:28,091 --> 00:07:31,020
doğarlar, orta yaşa ulaşırlar

134
00:07:31,044 --> 00:07:33,374
ve bazıları dramatik şekilde ölür.

135
00:07:33,829 --> 00:07:39,944
Bu yıldızların korları biçimlenerek
yeni yıldızları oluşturur,

136
00:07:39,968 --> 00:07:43,779
bunların çoğunun yörüngelerinde
gezegenlerin olduğu ortaya çıktı.

137
00:07:44,272 --> 00:07:48,307
Son 20 senedeki
sürpriz sonuçlardan biri de

138
00:07:48,331 --> 00:07:52,457
başka yıldızların yörüngesinde de dolanan
diğer gezegenlerin keşfi.

139
00:07:52,481 --> 00:07:54,387
Bunlara öte-gezegen deniyor.

140
00:07:54,411 --> 00:07:59,407
1995'e kadar bizim yıldızımızın
etrafındakilerin dışında,

141
00:07:59,431 --> 00:08:01,765
bir gezegenin varlığından
bile haberimiz yoktu.

142
00:08:02,360 --> 00:08:08,781
Ancak şimdi, diğer yıldızların
yörüngesinde 2.000'e yakın gezegeni

143
00:08:08,805 --> 00:08:11,365
keşfedip ağırlıklarını ölçüyoruz.

144
00:08:11,389 --> 00:08:15,061
Bunların 500 tanesi çok-gezegenli sistem.

145
00:08:15,085 --> 00:08:19,045
Ve daha 4.000 tane -hâlâ artıyor-

146
00:08:19,069 --> 00:08:21,283
aday gezegen var.

147
00:08:21,790 --> 00:08:24,763
Şaşırtıcı çeşitlikte gezegenler var.

148
00:08:25,134 --> 00:08:28,420
Jüpiter'e benzer sıcak gezegenler,

149
00:08:28,444 --> 00:08:32,702
buzla kaplı olanlar,
su gezegenleri

150
00:08:32,726 --> 00:08:35,980
ve Dünya'ya benzer "süper-Dünya" denilen
kayalık gezegenler var,

151
00:08:36,004 --> 00:08:40,691
hatta elmas dünyası olduğu
iddia edilenler bile var.

152
00:08:41,794 --> 00:08:46,749
Bildiğimiz kadarıyla sadece bir gezegende
-bizim Dünya'mız- yaşam var.

153
00:08:46,773 --> 00:08:50,933
İki yıldızın yörüngesinde bulunan
gezegenler bile bulduk.

154
00:08:50,957 --> 00:08:54,138
Bu artık bir bilim kurgu öğesi değil.

155
00:08:55,211 --> 00:08:57,425
Bizim gezegenimizde
yaşam olduğunu biliyoruz,

156
00:08:57,449 --> 00:09:03,165
kompleks bir yaşam geliştirdik,
şimdi kökenlerimizi sorgulayabiliyoruz.

157
00:09:03,728 --> 00:09:07,948
Yaptığımız tüm bu keşifler,
bu yüksek sayılar gösteriyor ki,

158
00:09:07,972 --> 00:09:12,044
belki milyonlarca,
hatta yüz milyonlarca gezegen

159
00:09:12,068 --> 00:09:14,847
kendi yıldızına yeterince yakın,

160
00:09:14,871 --> 00:09:18,161
sıvı halde su bulunmasına

161
00:09:18,185 --> 00:09:23,721
hatta yaşam oluşmasına elverişli
bölgede yörüngelenmiştir.

162
00:09:24,121 --> 00:09:28,295
Bu olağanüstü gariplikler
karşısında hayrete düşüyoruz,

163
00:09:28,319 --> 00:09:31,262
inanılmaz olan şey ise
on yıl içerisinde,

164
00:09:31,286 --> 00:09:36,516
BMT belki de bu gezegenlerin
atmosferinin spektrumlarını alıp

165
00:09:36,540 --> 00:09:40,052
yaşama elverişli olup
olmadıklarına karar verebilir.

166
00:09:41,702 --> 00:09:43,482
Peki BMT projesi nedir?

167
00:09:43,506 --> 00:09:45,380
Bu uluslararası bir proje.

168
00:09:45,404 --> 00:09:51,253
Avustralya, Güney Kore ve
Rio'da bulunma nedenimiz olan,

169
00:09:51,277 --> 00:09:54,312
en yeni partnerimiz Brezilya'yı da
kapsayan teleskop projesi.

170
00:09:54,825 --> 00:09:59,284
(Alkış)

171
00:09:59,308 --> 00:10:04,098
Ayrıca Birleşik Devletler'den
birkaç enstitüyü de,

172
00:10:04,122 --> 00:10:07,218
-Harvard Üniversitesi,

173
00:10:07,242 --> 00:10:10,186
Smithsonian ve Carnegie Enstitüsü

174
00:10:10,210 --> 00:10:16,677
ve Arizona, Chicago, Texas - Austin,
Texas A&M Üniversitesi- kapsıyor.

175
00:10:17,074 --> 00:10:18,961
Şili de projeye dahil.

176
00:10:20,723 --> 00:10:23,935
Teleskobun aynalarının yapımı da

177
00:10:23,959 --> 00:10:25,324
kendi içinde büyüleyici.

178
00:10:25,348 --> 00:10:29,983
Cam parçalarını alıp
dönen fırının içinde eritmek.

179
00:10:30,751 --> 00:10:32,842
Bunu Arizona Üniversitesi'nin
futbol stadyumunun

180
00:10:32,866 --> 00:10:34,908
altında gerçekleştiriyoruz.

181
00:10:34,932 --> 00:10:37,868
52.000 koltuğun altına saklanmış bir yer.

182
00:10:37,892 --> 00:10:39,723
Kimsenin olaylardan haberi yok.

183
00:10:39,738 --> 00:10:43,062
Esasında dönen bir kazan var.

184
00:10:43,086 --> 00:10:46,121
Aynalar biçimlendirilip
yavaşça soğutuluyor,

185
00:10:46,145 --> 00:10:49,058
sonra da süper hassaslıkta cilalanıyor.

186
00:10:49,637 --> 00:10:52,714
Aynaların ne kadar hassas
olduğunu düşünmek açısından,

187
00:10:52,738 --> 00:10:57,291
27 fit'lik (8.22 m'lik)
bir aynanın üzerindeki pürüz

188
00:10:57,315 --> 00:11:00,994
bir inç'in sadece milyonda biri kadar.

189
00:11:01,018 --> 00:11:02,542
Göz önüne getirebiliyor musunuz?

190
00:11:03,089 --> 00:11:04,240
Ah!

191
00:11:04,264 --> 00:11:05,588
(Gülüşme)

192
00:11:05,612 --> 00:11:11,883
Bu, 27 fit'lik bir aynanın üzerinde,
benim saçlarımdan birinin genişliğinin

193
00:11:11,907 --> 00:11:14,044
bir ila 5 binde biri kadar.

194
00:11:14,068 --> 00:11:15,938
Olağanüstü bir başarı.

195
00:11:15,962 --> 00:11:19,277
İleride sahip olacağımız hassasiyete
imkan sağlayacak olan şey de bu.

196
00:11:20,876 --> 00:11:23,293
Peki bu hassasiyet bize ne kazandıracak?

197
00:11:23,843 --> 00:11:26,582
BMT, farzedelim ki;

198
00:11:26,606 --> 00:11:31,055
eğer bir bozuk para tutarsam
-ki tutmak üzereyim-

199
00:11:31,079 --> 00:11:36,070
ve paranın yüzüne bakarsam,
buradan paranın üzerindeki

200
00:11:36,094 --> 00:11:40,079
yazıları görebilirim;
üzerindeki yüzü görebilirim.

201
00:11:40,103 --> 00:11:43,217
Tahminimce ön sıradakiler bile 
bunu göremez.

202
00:11:43,645 --> 00:11:46,507
Ancak Büyük Macellan Teleskobu'nu

203
00:11:46,531 --> 00:11:49,904
-tüm bu salon kadar olan 
80 fit'lik çapının tamamını- çevirip

204
00:11:49,928 --> 00:11:52,997
200 mil uzağa doğrultursak,

205
00:11:53,021 --> 00:11:58,889
ve ben Sao Paulo'da dursam,
bu paranın yüzünü ayırt edebilirdik.

206
00:11:58,913 --> 00:12:02,520
İşte bu, teleskobun
fevkalade çözünürlüğü ve gücü.

207
00:12:03,761 --> 00:12:06,459
Ve biz --

208
00:12:06,483 --> 00:12:10,353
(Alkış)

209
00:12:10,377 --> 00:12:14,978
Eğer bir astronot Ay'a çıkıp,
400.000 km uzaklıkta,

210
00:12:15,002 --> 00:12:17,918
bir mum yaksa, sadece bir mum,

211
00:12:17,942 --> 00:12:20,752
BMT'yi kullanarak
bunu belirleyebiliriz.

212
00:12:21,347 --> 00:12:22,629
Olağanüstü.

213
00:12:25,334 --> 00:12:31,015
Yakın galaksideki bir kümenin
simüle edilmiş bir görüntüsü.

214
00:12:31,039 --> 00:12:33,624
"Yakın" ifadesi astronomik anlamda,
her şey göreceli.

215
00:12:33,648 --> 00:12:36,151
Galaksi on milyonlarca
ışık yılı uzaklıkta.

216
00:12:36,175 --> 00:12:38,189
Bu kümenin böyle gözükmesi gerek.

217
00:12:38,213 --> 00:12:40,381
Evet, bu dört parlak nesneye bakıp

218
00:12:40,405 --> 00:12:44,412
Hubble Uzay Teleskobu'ndaki
bir kamerayla karşılaştıralım,

219
00:12:44,436 --> 00:12:47,615
soluk detayların netleşmeye
başladığını görebilirsiniz.

220
00:12:47,639 --> 00:12:53,934
Ve şimdi de -ne kadar çarpıcı
olduğuna bakın- BMT'nin göreceği.

221
00:12:53,958 --> 00:12:56,328
Evet, gözlerinizi
parlak nesnelerden ayırmayın.

222
00:12:56,352 --> 00:13:00,770
Bu Dünya'daki en güçlü
teleskoplardan birinin gördüğü,

223
00:13:00,794 --> 00:13:03,675
ve bu BMT'nin göreceği.

224
00:13:04,554 --> 00:13:06,412
Olağanüstü keskinlik.

225
00:13:06,975 --> 00:13:08,297
Peki biz neredeyiz?

226
00:13:08,321 --> 00:13:11,503
Şu an Şili'deki bir dağın
zirvesinde konuşlandık.

227
00:13:11,527 --> 00:13:13,290
Orayı işgal ettik.

228
00:13:13,314 --> 00:13:16,033
Birinci aynayı test ettik ve cilaladık.

229
00:13:16,057 --> 00:13:18,646
İkinci ve üçüncü aynayı biçimlendirdik.

230
00:13:18,670 --> 00:13:20,939
Ve dördüncüyü biçimlendirmek üzereyiz.

231
00:13:20,963 --> 00:13:22,850
Bu sene birkaç kez incelendik,

232
00:13:22,874 --> 00:13:25,416
uluslararası paneller
gelip inceleme yaptılar

233
00:13:25,440 --> 00:13:27,971
ve "Yapıma geçmeye hazırsınız." dediler.

234
00:13:27,995 --> 00:13:31,344
Ve biz de teleskobu ilk dört aynayla
inşa etme hazırlığındayız.

235
00:13:31,368 --> 00:13:35,497
Bir an önce çalışmaya başlayıp
biz astronomların "ilk ışık" dedikleri

236
00:13:35,521 --> 00:13:40,100
bilimsel veriyi 2021 yılında
elde etmeye başlamayı istiyoruz.

237
00:13:41,031 --> 00:13:42,981
Teleskop tamamıyla,
tüm yedi aynasıyla,

238
00:13:42,981 --> 00:13:45,897
gelecek on yılın ortasında
tamamlanacak.

239
00:13:46,542 --> 00:13:50,100
Şu an uzak evrene,
kozmik şafağa bakmaya


240
00:13:50,124 --> 00:13:51,432
hazır durumdayız.

241
00:13:51,804 --> 00:13:55,937
Diğer gezegenleri ince detaylarla
inceleme fırsatı bulacağız.

242
00:13:56,424 --> 00:14:00,161
Ama BMT'yi yapmakla ilgili beni
en çok heyecanlandıran şey onun,

243
00:14:00,185 --> 00:14:03,015
hakkında hiçbir şey bilmediğimiz,

244
00:14:03,039 --> 00:14:06,309
şu noktada hayal bile edemediğimiz,
tamamen yeni bir şey keşfetmeye

245
00:14:06,333 --> 00:14:07,975
imkan kazandıracak olmasıdır.

246
00:14:08,713 --> 00:14:14,953
Ve umuyorum ki, teleskop ve diğer
tesisler, birçok genç kadın ve erkeğe,

247
00:14:14,953 --> 00:14:17,577
yıldızlara erişmek için
ilham kaynağı olacak.

248
00:14:18,036 --> 00:14:19,308
Çok teşekkür ederim.

249
00:14:19,332 --> 00:14:20,807
Obrigado.

250
00:14:20,831 --> 00:14:26,724
(Alkış)

251
00:14:26,748 --> 00:14:28,350
Bruno Giussani: Teşekkürler, Wendy.

252
00:14:28,374 --> 00:14:30,641
Yanımda kal,
çünkü sana bir sorum olacak.

253
00:14:30,665 --> 00:14:33,062
Farklı tesislerden söz ettin.

254
00:14:33,086 --> 00:14:37,939
Evet, Macellan Teleskobu yapılıyor,
ancak Şili'de ALMA teleskobu var,

255
00:14:37,963 --> 00:14:40,289
Hawaii dahil başka yerlerde de
teleskoplar var.

256
00:14:40,772 --> 00:14:44,848
Bu bir işbirlik ve tamamlayıcılık mı
yoksa bir rekabet mi?

257
00:14:44,872 --> 00:14:48,594
Biliyorum finansman anlamında
bir rekabet var ancak bilimsel boyutu ne?

258
00:14:48,618 --> 00:14:51,835
Wendy Freedman: Bilimsel olarak
oldukça tamamlayıcılar.

259
00:14:51,859 --> 00:14:54,886
Uzaydaki teleskoplar,
yeryüzündekiler,

260
00:14:54,910 --> 00:14:57,340
farklı dalga boyutunda
gözlem yapanlar,

261
00:14:57,364 --> 00:15:00,307
hatta benzer özellikte olup
farklı edevatı olan teleskoplar,

262
00:15:00,331 --> 00:15:04,077
bunların hepsi sorduğumuz sorunun
farklı bölümlerini araştıracaklar.

263
00:15:04,101 --> 00:15:07,728
Yani başka gezegenleri keşfettiğimizde
bu gözlemleri test edebileceğiz,

264
00:15:07,752 --> 00:15:09,840
atmosferleri ölçebileceğiz,

265
00:15:09,864 --> 00:15:12,739
uzaya çok yüksek
çözünürlükte bakabileceğiz.

266
00:15:12,763 --> 00:15:14,240
Yani oldukça tamamlayıcılar.

267
00:15:14,264 --> 00:15:16,501
Finansman konusunda haklısın,
rekabet halindeyiz;

268
00:15:16,525 --> 00:15:19,190
ancak bilimsel anlamda
bu durum oldukça tamamlayıcı.

269
00:15:19,214 --> 00:15:21,867
BG: Wendy, TEDGlobal'a katıldığın için
çok teşekkür ederim.

270
00:15:21,891 --> 00:15:23,042
WF: Teşekkürler.

271
00:15:23,066 --> 00:15:24,754
(Alkış)