Dre Urhahn: Dit theater is gebouwd op Copacabana, het beroemdste strand ter wereld, maar 25 kilometer hier vandaan in de noordelijke zone van Rio ligt de gemeenschap Vila Cruzeiro, waar 60.000 mensen wonen. De mensen hier in Rio kennen Vila Cruzeiro voornamelijk van het nieuws en nieuws van Vila Cruzeiro is helaas vaak geen goed nieuws. Maar Vila Cruzeiro is ook de plek waar ons verhaal begint. Jeroen Koolhaas: Tien jaar geleden kwamen we voor het eerst naar Rio om een documentaire te maken over het leven in de favela's. We leerden dat favela's informele gemeenschappen zijn. Ze ontstonden over de jaren toen immigranten van het platteland in de steden werk kwamen zoeken. Een soort stad binnen de stad, bekend om hun problemen met misdaad, armoede, en de gewelddadige drugsoorlog tussen de politie en de drugsbendes. Wat ons opviel, was dat dit gemeenschappen waren die de bewoners met eigen handen hadden gebouwd, zonder overkoepelend plan, als een gigantisch werk in uitvoering. Bij ons thuis, in Nederland, is alles gepland. We hebben zelfs regels hoe je de regels moet volgen. (Gelach) DU: Op de laatste filmdag waren we in Vila Cruzeiro. We gingen zitten om iets te drinken, terwijl we uitkeken over een heuvel met een hele hoop huizen, en de meeste huizen zagen er onaf uit. Ze hadden muren van kale baksteen, terwijl andere huizen geplamuurd en geverfd waren. Opeens kregen we een idee: hoe zou het zijn als alle huizen geplamuurd en geverfd waren? En toen stelden we ons één groot ontwerp voor, één groot kunstwerk. Wie zou zoiets verwachten op een plek als deze? We dachten: is dat überhaupt mogelijk? Dus we begonnen de huizen te tellen, maar raakten snel de tel kwijt. Het idee beklijfde echter. JK: We hadden een vriend. Hij runde een ngo in Vila Cruzeiro. Zijn naam was Nanko en hij vond het ook een goed idee. Hij zei: "Iedereen hier zou best graag zijn huis bepleisterd en geverfd hebben. Dan is een huis pas echt af." Hij introduceerde ons bij de juiste mensen, en Vitor en Maurinho werden onze ploeg. We kozen drie huizen midden in de gemeenschap en begonnen daar. We maakten verschillende ontwerpen en iedereen vond de jongen met de vlieger het beste. We begonnen met schilderen en allereerst verfden we alles blauw en dachten dat het er al best goed uitzag. Maar zij haatten het. De bewoners haatten het. Ze zeiden: "Wat heb je gedaan? Je hebt ons huis in dezelfde kleur geschilderd als het politiebureau." (Gelach) Dat wil je niet in een favela. Dezelfde kleur ook als een gevangeniscel. Dus we schilderden met enige spoed de jongen en toen we dachten klaar te zijn. We waren heel tevreden. Maar nog steeds was het niet goed. Kleine kinderen vroegen ons: "Daar staat een jongen te vliegeren, maar waar is zijn vlieger?" We zeiden: "Het is kunst. De vlieger fantaseer je er zelf bij." (Gelach) Ze zeiden: "Nee, nee, nee, wij willen de vlieger zien!" Dus we installeerden snel een vlieger bovenaan de heuvel, zodat je echt de vlieger van de jongen kon zien. De plaatselijke media pikten het op, wat geweldig was, en toen schreef zelfs The Guardian erover. "Beruchte sloppenwijk wordt openlucht-galerie." JK: Aangemoedigd door dit succes gingen we terug naar Rio voor een tweede project. We ontdekten een straat die bedekt was met beton tegen modderstromen, en we zagen er een soort rivier in. We stelden ons een rivier voor in Japanse stijl met koi (karpers) die stroomopwaarts zwommen. We besloten die rivier te schilderen en nodigden Rob Admiraal uit, een tattoo-kunstenaar gespecialiseerd in de Japanse stijl. We konden niet vermoeden dat we bijna een jaar zoet zouden zijn met het schilderen van die rivier, samen met Geovani, en Robinho en Vitor, die vlakbij woonden. We verhuisden zelfs naar de wijk, toen één van de jongens uit de straat, Elias, ons vertelde dat we in zijn huis konden wonen samen met zijn familie, wat fantastisch was. Helaas brak er net weer een oorlog los tussen de politie en de drugsbendes. (Video) (Pistoolschoten) We leerden dat mensen in zo'n gemeenschap elkaar steunen in dergelijke tijden van nood. Maar we leerden ook iets anders belangrijks: het belang van barbecues. (Gelach) Als je een barbecue organiseert, verander je van een gast in een gastheer, dus we besloten er vrijwel om de week een te organiseren Hierdoor leerden we iedereen in de buurt kennen. JK: Maar daar lag die heuvel nog. DU: Ja, we hadden het over de schaal, want deze schildering was immens groot en waanzinnig gedetailleerd, zodat het proces ons zelf ook bijna tot waanzin dreef. Maar we dachten dat de tijd die we in de wijk hadden doorgebracht misschien nog wel belangrijker was dan de schildering zelf. JK: Na al die tijd was het idee van die heuvel er dus nog, en we maakten wat schetsen, modellen, en we bedachten dat onze ideeën en ontwerpen wat eenvoudiger moesten zijn dan dat laatste project zodat we met meer mensen konden schilderen en meer huizen tegelijk konden doen. We kregen de kans om dit te proberen in een gemeenschap midden in Rio, Santa Marta, en we maakten voor deze plek dit ontwerp. We vonden mensen die wilden meedoen want het bleek dat als je idee belachelijk groot is, het makkelijker is om mensen te laten meedoen. (Gelach) De mensen van Santa Marta werkten samen aan dat plein en na een dikke maand zag het er zo uit. (Applaus) Dit beeld ging de hele wereld rond. DU: Toen kregen we een onverwacht telefoontje van het Philadelphia Mural Arts Program. Zij vroegen of dit idee, onze aanpak misschien ook zou werken in Noord-Philly, een van de armste buurten van de VS. We zeiden direct ja. We hadden geen idee hoe, maar het leek een heel interessante uitdaging. We deden hetzelfde als in Rio, we gingen in de buurt wonen en begonnen te barbecueën. (Gelach) Het duurde bijna twee jaar voor het project af was. We maakten individuele ontwerpen voor elk huis aan die straat dat we schilderden, samen met de lokale winkeliers, de huiseigenaren, en een team van zo'n 12 jonge mannen en vrouwen. Ze kwamen in dienst, werden getraind als schilders en samen transformeerden ze hun eigen buurt, de hele straat, in een gigantisch mozaïek van kleur. (Applaus) Na afloop bedankte de gemeente Philadelphia elk van hun en bewees hen eer voor wat ze bereikt hadden. JK: Nu hadden we een hele straat geverfd. De heuvel lag nog op ons te wachten. We gingen op zoek naar financiering, maar kwamen enkel vragen tegen. Hoeveel huizen gaan jullie schilderen? Hoeveel vierkante meter is dat? Hoeveel verf gebruiken jullie en hoeveel mensen nemen jullie in dienst? We hebben jarenlang geprobeerd om plannen te schrijven voor de financiering en om die vragen te beantwoorden, maar toen dachten we: om al die vragen te beantwoorden, moet je precies weten wat je gaat doen nog voordat je er bent en begint. Misschien is het fout om zo te denken. Het zou afbreuk doen aan wat we hadden geleerd: als je ergens heen gaat en er tijd doorbrengt, kun je het project organisch laten groeien, en een eigen leven laten leiden. DU: We besloten dus om dit plan te ontdoen van alle cijfers en ideeën en vooroordelen en terug te gaan naar het basisidee: een heuvel veranderen in een gigantisch kunstwerk. En in plaats van zoeken naar financiering, begonnen we een crowdfunding-campagne. Ruim een maand later hadden 1500 mensen ruim 100.000 dollar gedoneerd. Voor ons was dat een ongelofelijk moment – (Applaus) want nu hadden we eindelijk de vrijheid om alle opgedane kennis te gebruiken in een project dat was opgebouwd zoals een sloppenwijk dat is: van de grond af, zonder vooropgezet plan. JK: Dus we gingen terug en we namen Angelo in dienst, een lokale kunstenaar uit Vila Cruzeiro, heel getalenteerd en hij kende bijna iedereen daar. Ook namen we Elias in dienst, bij wie we in huis hadden gewoond. Hij weet alles van bouwen. Samen met hen besloten we waar te beginnen. We kozen een plek in Vila Cruzeiro en op dit moment worden daar huizen bepleisterd. Het mooie is dat zij bepalen welk huis ze als volgende gaan doen. Ze printen zelfs t-shirts, hangen spandoeken op, leggen alles aan iedereen uit en praten met de pers. Dit artikel verscheen over Angelo. DU: Terwijl dit gebeurt, verspreiden wij het idee over de hele wereld. Als vervolg op ons project in Philadelphia zijn we uitgenodigd om workshops te geven in bijvoorbeeld Curaçao, en momenteel bereiden we een enorm project voor in Haïti. JK: De sloppenwijk was dus niet alleen de plek waar dit idee begon: het was ook de plek die het mogelijk maakte om zonder vooropgezet plan te werken. Deze gemeenschappen zijn informeel -- dat was de inspiratie -- en als gemeenschap, samen met de mensen, kun je bijna werken als in een orkest, met honderden instrumenten die gezamenlijk een symfonie uitvoeren. DU: We willen iedereen bedanken die hier deel van wilde uitmaken en ons wilde steunen. We gaan het voortzetten. JK: Ja, en binnenkort als al deze muren een kleurtje krijgen, zullen hopelijk nog meer mensen zich bij onze droom voegen, en misschien dat op een dag heel Vila Cruzeiro geverfd zal zijn. DU: Dank je wel. (Applaus)