WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:09.000
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo:
đây là vài ngôn ngữ

00:00:09.000 --> 00:00:13.000
mà tôi đã nói một chút trong suốt
6 tuần qua

00:00:13.000 --> 00:00:18.000
khi tôi đến 17 nước tôi nghĩ đến, trong
chuyến hành trình điên rồ tôi đang đi,

00:00:18.000 --> 00:00:21.000
kiểm tra các lĩnh vực khác nhau của
dự án mà chúng tôi đang làm.

00:00:21.000 --> 00:00:23.000
Và lát nữa tôi sẽ kể cho các bạn một ít.

00:00:23.000 --> 00:00:26.000
Đến thăm vài địa điểm xinh đẹp kỳ diệu,

00:00:26.000 --> 00:00:32.000
những nơi như Mông Cổ, Campuchia, 
New Guinea, Nam Phi, Tanzania - 2 lần,

00:00:32.000 --> 00:00:34.000
tôi đã ở đó một tháng trước.

NOTE Paragraph

00:00:34.000 --> 00:00:39.000
Có cơ hội làm một tour vòng quanh thế giới
tốc hành như thế

00:00:39.000 --> 00:00:42.000
hoàn toàn tuyệt vời, vì rất nhiều lý do.

00:00:42.000 --> 00:00:44.000
Bạn thấy những điều kỳ diệu.

00:00:44.000 --> 00:00:46.000
Và bạn có thể làm so sánh

00:00:46.000 --> 00:00:48.000
giữa các dân tộc khác nhau trên khắp địa cầu.

00:00:48.000 --> 00:00:50.000
Và thứ mà chúng ta thật sự nhận ra từ đó,

00:00:50.000 --> 00:00:53.000
thứ nổi trội mà ta nhận ra,

00:00:53.000 --> 00:00:57.000
không phải là chúng ta là một, dù tôi sẽ
nói với các bạn điều đó,

00:00:57.000 --> 00:00:59.000
mà là chúng ta khác nhau như thế nào.

00:00:59.000 --> 00:01:02.000
Có rất nhiều sự đa dạng trên toàn thế giới.

00:01:02.000 --> 00:01:05.000
6000 ngôn ngữ khác nhau được nói bởi
6 tỉ rưỡi người,

00:01:05.000 --> 00:01:08.000
tất cả khác nhau về màu da, hình dáng,
kích thước.

00:01:08.000 --> 00:01:11.000
Bạn đi trên đường trên bất kỳ thành phố lớn nào,
bạn đi như vậy,

00:01:13.581 --> 00:01:15.000
và bạn ngạc nhiên bời sự đa dạng
của con người.

NOTE Paragraph

00:01:15.000 --> 00:01:18.000
Làm sao chúng ta giải thích
sự đa dạng đó?

00:01:18.000 --> 00:01:20.000
Vâng, đó là những gì tôi sẽ nói hôm nay,

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
cách chúng ta sử dụng công cụ di truyền học,

00:01:22.000 --> 00:01:28.000
di truyền quần thể nói riêng, để nói cho
chúng ta biết cách tạo ra sự đa dạng này,

00:01:28.000 --> 00:01:30.000
và nó mất bao lâu.

00:01:30.000 --> 00:01:32.000
Giờ, vấn đề của sự đa dạng của loài người

00:01:32.000 --> 00:01:34.000
giống tất cả những câu hỏi khoa học lớn khác

00:01:34.000 --> 00:01:36.000
làm sao bạn giải thích được một thứ
như vậy

00:01:36.000 --> 00:01:38.000
có thể được chia thành các câu hỏi nhỏ.

00:01:38.000 --> 00:01:41.000
Và bạn có thể tìm hiểu những câu hỏi nhỏ đó.

NOTE Paragraph

00:01:41.000 --> 00:01:43.000
Câu đầu tiên là một câu hỏi về nguồn gốc.

00:01:43.000 --> 00:01:45.000
Chúng ta có chung một nguồn gốc không?

00:01:45.000 --> 00:01:48.000
Và nếu có -- giả định rằng mọi người

00:01:48.000 --> 00:01:51.000
trong căn phòng này đều có -- thì từ khi nào?

00:01:51.000 --> 00:01:53.000
Từ khi nào chúng ta có nguồn gốc chung?

00:01:53.000 --> 00:01:55.000
Chúng ta đã tách ra bao lâu rồi?

NOTE Paragraph

00:01:55.000 --> 00:01:59.000
Câu thứ hai cũng liên quan, nhưng khác
một chút.

00:01:59.000 --> 00:02:01.000
Nếu chúng ta xuất phát từ một nguồn,

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
làm sao chúng ta có thể chiếm cứ
mọi nơi trên thế giới,

00:02:03.000 --> 00:02:05.000
và trong quá trình tạo ra tất cả
sự đa dạng này,

00:02:05.000 --> 00:02:08.000
khác biệt trong cách sống,
vẻ ngoài khác biệt,

00:02:08.000 --> 00:02:10.000
ngôn ngữ khác biệt khắp thế giới?

NOTE Paragraph

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
Vâng, câu hỏi về nguồn gốc, cũng như
các câu hỏi sinh học khác,

00:02:13.000 --> 00:02:15.000
có vẻ như đã được trả lời bởi Darwin
hơn 1 thế kỉ trước.

00:02:15.000 --> 00:02:17.000
Trong "Nguồn gốc loài người",
ông ấy viết,

00:02:17.000 --> 00:02:19.000
"Trong mỗi khu vực lớn trên thế giới,
động vật có vú

00:02:19.000 --> 00:02:22.000
có quan hệ gần với sinh vật tuyệt chủng
trong cùng khu vực.

00:02:22.000 --> 00:02:25.000
Vì vậy có lẽ loài khỉ tuyệt chủng
từng sống ở Châu Phi trước đây

00:02:25.000 --> 00:02:28.000
có liên quan chặt chẽ với khỉ đột
và tinh tinh,

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
và vì hai loài này có liên hệ gần nhất với người,

00:02:31.000 --> 00:02:33.000
nên có lẽ tổ tiên sớm nhất của chúng ta
có khả năng

00:02:33.000 --> 00:02:35.000
sống ở châu Phi nhiều hơn nơi khác."

NOTE Paragraph

00:02:35.000 --> 00:02:39.000
Vậy là xong, chúng ta có thể về nhà--
kết thúc câu hỏi nguồn gốc.

00:02:39.000 --> 00:02:43.000
Ừm, không hẳn. Vì Darwin nói về
tổ tiên xa của chúng ta,

00:02:43.000 --> 00:02:45.000
tổ tiên gần của chúng ta với vượn.

00:02:45.000 --> 00:02:49.000
Và khá rõ rằng khỉ có nguồn gốc
từ Châu Phi.

00:02:49.000 --> 00:02:52.000
Khoảng 23 triệu năm trước,
chúng xuất hiện trong mẫu hoá thạch.

00:02:52.000 --> 00:02:55.000
Thật ra Châu phi bị tách ra khỏi
vùng đất khác vào thời gian đó,

00:02:55.000 --> 00:02:59.000
do sự thay đổi thất thường của các
mảng kiến tạo, trôi nổi trên Ấn Độ Dương.

00:02:59.000 --> 00:03:01.000
Đâm vào mảng Á Âu khoảng 16 triệu năm trước,

00:03:01.000 --> 00:03:04.000
và rồi chúng ta có sự di cư tới châu Phi đầu tiên,
chúng ta gọi nó thế.

00:03:04.000 --> 00:03:06.000
Loà khỉ rời đi lúc đó kết thúc ở
Đông Nam Á,

00:03:06.000 --> 00:03:08.000
trở thành vượn và đười ươi.

00:03:08.000 --> 00:03:10.000
Và những con ở lại châu Phi

00:03:10.000 --> 00:03:12.000
tiến hoá thành khỉ đột, tinh tinh và con người.

00:03:12.000 --> 00:03:15.000
Vậy, vâng, nói bạn nói về tổ tiên gần của ta
và khỉ,

00:03:15.000 --> 00:03:19.000
rất rõ ràng, bằng việc nhìn vào mẫu hoá thạch,
chúng ta bắt đầu từ đây.

NOTE Paragraph

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
Nhưng nó không hẳn là câu hỏi
mà tôi đang hỏi.

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
Tôi đang hỏi về nguồn gốc loài người,

00:03:23.000 --> 00:03:26.000
những 'thứ' chúng ta thừa nhận
cùng giống loài với chúng ta

00:03:26.000 --> 00:03:28.000
nếu họ cũng ngồi trong căn phòng này.

00:03:28.000 --> 00:03:30.000
Nếu họ đang nhìn qua vai bạn,

00:03:30.000 --> 00:03:33.000
nếu bạn không giật lùi, như vậy.
Nguồn gốc loài người thì sao?

00:03:33.000 --> 00:03:35.000
Vì nếu chúng ta quay trở lại đủ xa,

00:03:35.000 --> 00:03:38.000
chúng ta chia sẻ một nguồn gốc gần
với mọi sinh vật trên Trái Đất.

00:03:38.000 --> 00:03:41.000
DNA gắn kết chúng ta lại với nhau,
chúng ta có chung nguồn gốc với cá nhông

00:03:41.000 --> 00:03:46.000
và vi khuẩn và nấm, nếu bạn quay lại đủ xa--
khoảng 1 tỉ năm trước.

00:03:46.000 --> 00:03:48.000
Mà những gì ta đang hỏi là nguồn gốc loài người.

00:03:48.000 --> 00:03:50.000
Làm sao chúng ta nghiên cứu được?

NOTE Paragraph

00:03:50.000 --> 00:03:54.000
Thì, theo lịch sử, nó được nghiên cứu
dựa trên cổ nhân chủng học.

00:03:54.000 --> 00:03:56.000
Đào mọi thứ lên khỏi mặt đất,

00:03:56.000 --> 00:03:58.000
và chủ yếu trên cơ sở hình thái --

00:03:58.000 --> 00:04:01.000
cách mọi thứ được tạo hình,
thường lấy hình dạng hộp sọ -- nói rằng,

00:04:01.000 --> 00:04:05.000
"Thứ này giống chúng ta nhiều hơn cái đó,
nên đây hẳn là tổ tiên của tôi.

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
Đây hẳn là người trực tiếp di truyền cho tôi."

NOTE Paragraph

00:04:08.000 --> 00:04:11.000
Phần cổ nhân chủng học,
tôi sẽ chứng minh,

00:04:11.000 --> 00:04:14.000
cho chúng ta rất nhiều khả năng thú vị
về nguồn gốc của chúng ta,

00:04:14.000 --> 00:04:17.000
nhưng nó không cho khả năng chúng ta
thật sự muốn dưới góc độ khoa học.

00:04:17.000 --> 00:04:19.000
Ý của tôi là gì?

00:04:19.000 --> 00:04:21.000
Bạn nhìn vào ví dụ này.

00:04:21.000 --> 00:04:23.000
Đây là ba giống người đã tuyệt chủng,

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
có khả năng là tổ tiên con người.

00:04:25.000 --> 00:04:28.000
Được đào lên từ phía tây ở Olduvai Gorge,
bởi gia đình Leakey.

00:04:28.000 --> 00:04:30.000
Và chúng có niên đại cỡ thời điểm đó.

00:04:30.000 --> 00:04:32.000
Từ trái sang phải, chúng ta có Homo erectus.
Homo habilis,

00:04:32.000 --> 00:04:35.000
và Australopithecus - bây giờ được gọi là
Paranthropus boisei

00:04:35.000 --> 00:04:40.000
người vượn phương Nam mạnh mẽ.
Những loài đã tuyệt chủng này, cùng 1 nơi, cùng 1 thời điểm.

00:04:40.000 --> 00:04:43.000
Nó có nghĩa là không phải tất cả 3 loài này
là tổ tiên của chúng ta.

00:04:43.000 --> 00:04:46.000
Tôi thực sự có mối liên quan nào với 1 trong 3 anh chàng này?

00:04:46.000 --> 00:04:51.000
Có khả năng đây là tổ tiên của chúng ta, nhưng không phải là 
điều mà chúng ta thực sự tìm kiếm.

NOTE Paragraph

00:04:52.000 --> 00:04:56.000
Vậy nên, cách tiếp cận khác về mặt hình thái học con người

00:04:56.000 --> 00:04:59.000
sử dụng dữ liệu mà con người đang có trong tay
cho tới thời điểm hiện tại

00:04:59.000 --> 00:05:01.000
vẫn là những hộp sọ lớn.

00:05:01.000 --> 00:05:05.000
Người đầu tiên tiếp cận theo hướng này
một cách có hệ thống là Linnaeus,

00:05:05.000 --> 00:05:07.000
Carl von Linne, nhà thực vật học người Thụy Điển

00:05:07.000 --> 00:05:09.000
là người - vào thế kỉ 18 - tự ý phân loại

00:05:09.000 --> 00:05:11.000
mọi sinh vật sống trên trái đất.

00:05:11.000 --> 00:05:13.000
Bạn nghĩ rằng bạn có công việc khó khăn?

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
Và ông ấy đã làm được 1 việc tốt.

00:05:15.000 --> 00:05:19.000
Ông phân loại khoảng 12 000 loài
trong quyển "Systema Naturae".

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
Ông đã thực sự tạo ra cụm từ Homo sapiens,
trong tiếng Latin có nghĩa là người thông minh.

00:05:22.000 --> 00:05:26.000
Nhưng nhìn khắp thế giới với sự đa dạng của loài người,
ông nói

00:05:26.000 --> 00:05:30.000
"Bạn biết đấy, chúng ta dường như có được
những ý tưởng dè dặt về các phân bộ dưới loài hoặc các nhóm".

00:05:30.000 --> 00:05:34.000
Và rồi ông nói về người châu Phi, châu Mỹ, châu Á và châu Âu

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
và đặt tên một cách hiển nhiên đầy khinh miệt
"Monstrous" (người khổng lồ, người kì dị)

00:05:37.000 --> 00:05:40.000
bao gồm những người ông ấy không thích,

00:05:40.000 --> 00:05:43.000
trong đó có cả thần thoại tưởng tượng ra như yêu tinh.

NOTE Paragraph

00:05:44.000 --> 00:05:49.000
Nó có thể bị bỏ qua 1 cách dễ dàng cũng như
giành được 1 sự quan tâm xứng đáng.

00:05:49.000 --> 00:05:52.000
nhưng đương nhiên đó chỉ là suy tưởng đen tối
của một nhà khoa học thế kì 18

00:05:52.000 --> 00:05:54.000
làm việc trước kỉ nguyên của Darwin

00:05:54.000 --> 00:05:56.000
Nhưng nếu bạn dựa trên bằng chứng nhân chủng học

00:05:56.000 --> 00:06:00.000
trong thời gian gần đây cỡ 20 - 30 năm,
trong nhiều trường hợp bạn có thể khám phá ra rằng

00:06:00.000 --> 00:06:02.000
đó là định phân loại khá cơ bản cho loài người.

00:06:02.000 --> 00:06:07.000
Loài người dựa vào bằng chứng nhân chủng học
30 - 40 năm trước

00:06:07.000 --> 00:06:09.000
Carlton Coon là ví dụ tốt nhất

00:06:09.000 --> 00:06:13.000
đã tự tách mình ra khỏi đồng loại -
đó là sau kỉ nguyên của Darwin

00:06:13.000 --> 00:06:16.000
hơn 1 triệu năm qua kể từ khi có Homo erectus.

00:06:16.000 --> 00:06:18.000
Nhưng dựa vào dữ kiện nào?

00:06:18.000 --> 00:06:22.000
Rất ít. Rất nhỏ bé. Hình thái học và hàng đống suy luận.

NOTE Paragraph

00:06:22.000 --> 00:06:24.000
Cái mà tôi sẽ nói hôm nay,

00:06:24.000 --> 00:06:27.000
là cách tiếp cận mới cho vấn đề này.

00:06:27.000 --> 00:06:30.000
Thay vì đi ra đó và đoán xem
ai mới là tổ tiên của chúng ta,

00:06:30.000 --> 00:06:32.000
đào mọi thứ lên khỏi lòng đất,
có thể có cả tổ tiên ông bà

00:06:32.000 --> 00:06:34.000
và nói rằng dựa vào hình thái học

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
cái chúng ta vẫn chưa hiểu được hoàn toàn

00:06:36.000 --> 00:06:40.000
chúng ta không biết được gene nào
chịu trách nhiệm cho việc đa dạng hình thái như vậy.

NOTE Paragraph

00:06:40.000 --> 00:06:42.000
cái chúng ta cần làm là xoay ngược lại vấn đề.

00:06:42.000 --> 00:06:46.000
Bởi vì cái chúng ta thật sự hỏi là
vấn đề phả hệ,

00:06:46.000 --> 00:06:48.000
hoặc là câu hỏi phả hệ.

00:06:48.000 --> 00:06:53.000
Cái chúng ta đang thử là xây dựng cây phả hệ loài người.

00:06:53.000 --> 00:06:55.000
Và như mọi nhà phả hệ sẽ nói với bạn

00:06:55.000 --> 00:06:57.000
bất cứ người nào trong gia đình, hoặc là chính bạn

00:06:57.000 --> 00:07:00.000
có bao giờ tự lập phả hệ, truy ngược về quá khứ hay chưa?

00:07:00.000 --> 00:07:02.000
Bạn bắt đầu ở hiện tại,
với các mối liên hệ bạn biết rõ.

00:07:02.000 --> 00:07:04.000
Bạn và anh chị em ruột của mình có chung ba mẹ.

00:07:04.000 --> 00:07:06.000
Bạn và anh chị em họ có chung ông bà.

00:07:06.000 --> 00:07:09.000
Bạn tiếp tục truy ngược về quá khứ

00:07:09.000 --> 00:07:11.000
thêm vào đó những mối quan hệ họ hàng xa hơn.

00:07:11.000 --> 00:07:15.000
Nhưng sau cùng, không quan trọng việc bạn
đào hết mọi ghi chép trong nhà thờ

00:07:15.000 --> 00:07:19.000
và những việc đại loại vậy, bạn đụng phải cái mà
các nhà gia phả học gọi là bức tường gạch.

00:07:19.000 --> 00:07:22.000
Tại một điểm mà bạn không thể biết thêm gì nữa về
tổ tiên của bạn

00:07:22.000 --> 00:07:26.000
và bạn tiến vào vương quốc đen tối và bí hiểm
mà chúng ta gọi là lịch sử

00:07:26.000 --> 00:07:29.000
chúng ta phải cảm nhận theo cách của chúng ta
bằng những sự giúp đỡ nhỏ nhoi.

NOTE Paragraph

00:07:29.000 --> 00:07:31.000
Những người tới trước này là ai?

00:07:31.000 --> 00:07:34.000
Chúng ta không có trong tay những ghi chép đó.
À mà thực ra chúng ta có.

00:07:34.000 --> 00:07:37.000
Nó được viết ra ngay bên trong DNA,
ngay bên trong mã di truyền

00:07:37.000 --> 00:07:39.000
chúng ta có một tài liệu lịch sử
có thể giúp chúng ta quay ngược thời gian

00:07:39.000 --> 00:07:43.000
về lúc khởi đầu của loài người chúng ta.
Và đó là những gì chúng tôi nghiên cứu.

NOTE Paragraph

00:07:43.000 --> 00:07:45.000
Bây giờ, đây là một đoạn mồi nhanh trên DNA.

00:07:45.000 --> 00:07:48.000
Tôi nghi ngờ rằng không phải tất cả mọi người
trong khán phòng này đều là nhà di truyền học.

00:07:48.000 --> 00:07:52.000
Nó là 1 đoạn phân tử rất dài, thẳng được mã hóa

00:07:52.000 --> 00:07:55.000
để tạo nên 1 bản sao của riêng bạn.
Đó là bản vẽ của riêng mỗi người.

00:07:55.000 --> 00:07:58.000
Nó chứa 4 đơn vị nhỏ: A, C, G và T như tôi gọi.

00:07:58.000 --> 00:08:02.000
Và sự nối tiếp của những đơn vị này tạo nên bản vẽ đó.

00:08:02.000 --> 00:08:05.000
Nó dài bao nhiêu? Dài cả triệu đơn vị nhỏ này.

00:08:05.000 --> 00:08:08.000
Và 1 NST đơn - bộ NST của chúng ta là lưỡng bội

00:08:08.000 --> 00:08:12.000
một NST đơn dài cỡ 3,2 tỉ nucleotide.

00:08:12.000 --> 00:08:14.000
Và nếu bạn cộng tất cả lại

00:08:14.000 --> 00:08:16.000
nó sẽ dài trên 6 tỉ nucleotide.

00:08:16.000 --> 00:08:19.000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi 1 tế bào trong cơ thể,

00:08:19.000 --> 00:08:23.000
và tháo xoắn nó, nó sẽ dài cỡ 2m.

00:08:23.000 --> 00:08:25.000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi tất cả các tế bào trong cơ thể,

00:08:25.000 --> 00:08:29.000
và bạn cũng tháo xoắn nó ra, nó sẽ dài bằng
khoảng cách từ đây tới mặt trăng và quay trở lại

00:08:29.000 --> 00:08:32.000
hàng ngàn lần. Nó chứa rất nhiều thông tin trong đó.

NOTE Paragraph

00:08:32.000 --> 00:08:38.000
Và khi bạn sao chép những phân tử DNA này,
nó là 1 công việc rất cực nhọc.

00:08:38.000 --> 00:08:42.000
Tưởng tượng cuốn sách dài nhất bạn có thể nghĩ tới,
ví dụ như "Chiến tranh và hòa bình".

00:08:42.000 --> 00:08:44.000
Bây giờ nhân nó lên 100 lần.

00:08:44.000 --> 00:08:46.000
Và tưởng tượng sao chép nó bằng tay.

00:08:46.000 --> 00:08:48.000
Và bạn sẽ làm việc miệt mài cho tới tận tối khuya,

00:08:48.000 --> 00:08:50.000
và bạn phải rất rất cẩn thận, bạn phải uống cà phê

00:08:50.000 --> 00:08:52.000
và bạn đang chú ý tới nó, nhưng tới một lúc nào đó

00:08:52.000 --> 00:08:54.000
khi bạn đang sao chép

00:08:54.000 --> 00:08:56.000
bạn sẽ mắc một vài lỗi, như lỗi chính tả

00:08:56.000 --> 00:09:00.000
thay I cho E, hoặc C cho T.

NOTE Paragraph

00:09:00.000 --> 00:09:04.000
Điều tương tự cũng xảy ra trên DNA khi nó sao chép
liên tục qua nhiều thế hệ.

00:09:04.000 --> 00:09:07.000
Nó không thường xuyên xảy ra lắm. Chúng ta có cơ chế
tự sửa sai bên trong cơ thể.

00:09:07.000 --> 00:09:09.000
Nhưng nếu đã xảy ra rồi, và những thay đổi này
được truyền tiếp cho các thế hệ sau

00:09:09.000 --> 00:09:12.000
chúng trở thành dấu hiệu đánh dấu cho tổ tiên của chúng ta.

00:09:12.000 --> 00:09:14.000
Nếu bạn có chung dấu hiệu này với ai đó,

00:09:14.000 --> 00:09:17.000
có nghĩa là bạn với họ có cùng 1 tổ tiên
ở 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,

00:09:17.000 --> 00:09:19.000
người đầu tiên có sự thay đổi đó trong DNA.

00:09:19.000 --> 00:09:22.000
Nhìn vào sự đa dạng gene

00:09:22.000 --> 00:09:25.000
của mọi người trên toàn thế giới

00:09:25.000 --> 00:09:29.000
và đánh giá độ tuổi tương đối của chúng
khi nó xảy ra trong quá khứ

00:09:29.000 --> 00:09:32.000
ta có thể xây dựng cây gia hệ cho tất cả mọi người
còn sống hiện nay.

NOTE Paragraph

00:09:32.000 --> 00:09:35.000
Có 2 loại DNA hiện nay đang được sử dụng rộng rãi
trong phòng thí nghiệm,

00:09:35.000 --> 00:09:38.000
một là DNA của ti thể, truy ngược lại hướng gia đình của người mẹ.

00:09:38.000 --> 00:09:41.000
Bạn có DNA ti thể từ mẹ, bà ngoại,

00:09:41.000 --> 00:09:43.000
trở ngược về từ người phụ nữ đầu tiên của gia đình.

00:09:43.000 --> 00:09:46.000
NST Y, 1 loại DNA tạo nên người đàn ông,

00:09:46.000 --> 00:09:49.000
truy ngược lại hướng gia đình của người bố.

00:09:49.000 --> 00:09:53.000
Mọi người trong phòng này,
mọi người trên thế giới,

00:09:53.000 --> 00:09:57.000
rơi vào 1 nhánh đâu đó trên những cây gia hệ này.

00:09:57.000 --> 00:10:00.000
Bây giờ, ngay cả khi những phiên bản đơn giản hóa
của những cái cây thật,

00:10:00.000 --> 00:10:02.000
chúng vẫn là thứ gì đó rất phức tạp,
cho nên hãy đơn giản hóa nó.

00:10:02.000 --> 00:10:04.000
Kéo họ lại gần nhau, kết hợp họ với nhau
để nhìn giống 1 cái cây

00:10:04.000 --> 00:10:07.000
với rễ ở dưới và các cành cây vươn lên trên.

00:10:07.000 --> 00:10:09.000
Thông điệp cần truyền tải ở đây là gì?

NOTE Paragraph

00:10:09.000 --> 00:10:11.000
Thứ mà bạn nghĩ ra đầu tiên

00:10:11.000 --> 00:10:14.000
là dòng họ bắt nguồn cây gia hệ của gia đình mình

00:10:14.000 --> 00:10:19.000
được tìm thấy trong châu Phi, giữa những người châu Phi.

00:10:19.000 --> 00:10:22.000
Điều đó nghĩa là những người châu Phi
đã tập hợp

00:10:22.000 --> 00:10:25.000
những đột biến đa dạng này 1 thời gian dài

00:10:25.000 --> 00:10:29.000
Và chúng ta bắt nguồn từ châu Phi.
Nó được viết trong DNA của chúng ta rồi.

00:10:29.000 --> 00:10:34.000
Mỗi phần của DNA chúng ta đang nhìn có sự đa dạng
lớn ở châu Phi hơn là những nơi khác.

00:10:34.000 --> 00:10:37.000
Và tại 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
một nhóm nhỏ người châu Phi

00:10:37.000 --> 00:10:41.000
rời khỏi lục địa Phi tới định cư khắp mọi nơi trên thế giới.

NOTE Paragraph

00:10:41.000 --> 00:10:43.000
Chúng ta có chung tổ tiên gần như thế nào?

00:10:43.000 --> 00:10:47.000
Có phải hàng triệu năm trước, khi chúng ta
có thể nghi ngờ

00:10:47.000 --> 00:10:50.000
bằng cách nhìn vào tất cả sự đa dạng trên trái đất này?

00:10:50.000 --> 00:10:53.000
Không, DNA kể cho ta nghe
một câu chuyện khá rõ ràng.

00:10:53.000 --> 00:10:58.000
Trong vòng 200 000 năm trở lại đây, chúng ta
có chung tổ tiên, 1 con người

00:10:58.000 --> 00:11:02.000
Mitochondrial Eve, các bạn có thể đã nghe về bà ấy,
ở châu Phi,

00:11:02.000 --> 00:11:05.000
người phụ nữ châu Phi tạo nên sự đa dạng trên thế giới.

NOTE Paragraph

00:11:05.000 --> 00:11:07.000
Nhưng thứ còn thú vị hơn nữa

00:11:07.000 --> 00:11:09.000
là khi bạn nhìn theo hướng của NST Y,

00:11:09.000 --> 00:11:13.000
câu chuyện phía bên người đàn ông,
NST Y - Adam

00:11:13.000 --> 00:11:15.000
chỉ sống cỡ 60 000 năm trước.

00:11:15.000 --> 00:11:18.000
Đó chỉ cỡ 2000 thế hệ con người,

00:11:18.000 --> 00:11:21.000
một cái chớp mắt trong thuyết Tiến hóa.

00:11:22.000 --> 00:11:25.000
Nó nói cho ta biết chúng ta vẫn còn đang sống
tại châu Phi ở thời điểm đó.

00:11:25.000 --> 00:11:27.000
Đây là người đàn ông châu Phi đã tạo nên

00:11:27.000 --> 00:11:29.000
sự đa dạng cho NST Y trên toàn thế giới.

00:11:29.000 --> 00:11:31.000
Chỉ trong có 60 000 năm thôi

00:11:31.000 --> 00:11:35.000
mà chúng ta đã bắt đầu sinh sôi nảy nở
một cách đa dạng như vậy.

00:11:35.000 --> 00:11:37.000
Thật là một câu chuyện thú vị.

00:11:37.000 --> 00:11:40.000
Chúng ta đều là một phần có ích của đại gia đình
người châu Phi.

NOTE Paragraph

00:11:41.000 --> 00:11:44.000
Bây giờ, tới gần hơn một chút. Tại sao chúng ta
không rời đi sớm hơn?

00:11:44.000 --> 00:11:48.000
Tại sao Homo erectus chỉ tiến hóa thành một vài loài khác,

00:11:48.000 --> 00:11:50.000
hoặc dưới loài, con người toàn thế giới?

00:11:50.000 --> 00:11:54.000
Tại sao chúng ta dường như đi khỏi châu Phi chỉ thời gian gần đây thôi?

00:11:54.000 --> 00:11:56.000
Ừm, đó là một câu hỏi lớn.
Những câu hỏi tại sao này

00:11:56.000 --> 00:12:01.000
đặc biệt trong ngành di truyền học và nghiên cứu lịch sử nói chung
luôn là 1 câu hỏi lớn

00:12:01.000 --> 00:12:03.000
câu hỏi rất khó để trả lời.

NOTE Paragraph

00:12:03.000 --> 00:12:06.000
Và khi mọi thứ đều thất bại, hãy nói về thời tiết.

00:12:06.000 --> 00:12:09.000
Chuyện gì đã xảy ra với thời tiết của trái đất
60 000 năm về trước?

00:12:09.000 --> 00:12:12.000
Chúng ta sắp đi vào phần tồi tệ nhất của kỉ băng hà cuối cùng.

00:12:12.000 --> 00:12:15.000
Kỉ băng hà cuối cùng bắt đầu vào khoảng 120 000 năm trước.

00:12:15.000 --> 00:12:19.000
Nó trồi sụt bất thường và chỉ bắt đầu tăng tốc vào khoảng
70 000 năm trước.

00:12:19.000 --> 00:12:21.000
Rất nhiều bằng chứng từ các lõi trầm tích,

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
các hạt phấn hoa, đồng vị Oxy và nhiều hơn nữa.

00:12:24.000 --> 00:12:27.000
Chúng ta tiến tới thời đại băng hà tối đa
cỡ 16 000 năm trước,

00:12:27.000 --> 00:12:31.000
nhưng cơ bản từ 70 000 năm trước,
mọi thứ dường như khó khăn hơn,

00:12:31.000 --> 00:12:36.000
thời tiết trở nên lạnh hơn. Bắc Cực đóng băng tối đa.

00:12:36.000 --> 00:12:40.000
New York, Chicago, Seattle đều nằm dưới hàng đống lớp băng.

00:12:40.000 --> 00:12:45.000
Hầu hết nước Anh, tất cả bán đảo Scandinavia đều được
phủ bởi băng tuyết dày hàng kilomet.

NOTE Paragraph

00:12:45.000 --> 00:12:48.000
Bây giờ, châu Phi là lục địa nóng nhất trên Trái Đất,

00:12:48.000 --> 00:12:52.000
khoảng 85% nằm giữa chòm sao 
Cự Giải và Thiên Yết

00:12:52.000 --> 00:12:54.000
và không có bao nhiêu phần bị phủ dưới băng,

00:12:54.000 --> 00:12:56.000
ngoại trừ những đỉnh núi cao ở Đông Phi.

00:12:56.000 --> 00:12:59.000
Vậy chuyện gì đã xảy ra ở đây? Chúng ta không bị
vùi lấp bởi băng tuyết ở châu Phi.

00:12:59.000 --> 00:13:02.000
Hơn nữa, châu Phi còn khô ráo ở thời điểm đó.

00:13:02.000 --> 00:13:04.000
Đây là bản đồ khí hậu Paleo của châu Phi

00:13:04.000 --> 00:13:07.000
vào khoảng 60 000 - 70 000 năm về trước,

00:13:07.000 --> 00:13:11.000
dựng lại từ các chứng cứ tôi đã nhắc đến lúc nãy.

00:13:11.000 --> 00:13:15.000
Nguyên nhân cho sự kì diệu đó là do băng đã hút hết
độ ẩm ra khỏi khí quyển.

00:13:15.000 --> 00:13:19.000
Nếu bạn nghĩ đến Nam cực, về lí thuyết nó là một sa mạc,
nó mưa rất ít.

NOTE Paragraph

00:13:19.000 --> 00:13:21.000
Vậy nên cả thế giới đều đang khô đi.

00:13:21.000 --> 00:13:25.000
Mực nước biển giảm, và châu Phi biến thành sa mạc.

00:13:25.000 --> 00:13:28.000
Sa mạc Sahara từng rộng hơn bây giờ.

00:13:28.000 --> 00:13:31.000
Và môi trường sống của con người chỉ còn
một vài nơi nhỏ,

00:13:31.000 --> 00:13:33.000
nếu như so sánh với những gì hiện có.

00:13:33.000 --> 00:13:35.000
Bằng chứng từ dữ liệu di truyền cho thấy

00:13:35.000 --> 00:13:38.000
dân số lúc đó - 70 000 năm trước -

00:13:38.000 --> 00:13:41.000
giảm xuống dưới 2000 người.

00:13:41.000 --> 00:13:45.000
Chúng ta gần như tuyệt chủng.
Cuộc sống của chúng ta như treo trên ngọn cây.

NOTE Paragraph

00:13:45.000 --> 00:13:48.000
Sau đó một chuyện bất ngờ đã xảy ra.
Một minh họa tuyệt vời.

00:13:48.000 --> 00:13:50.000
Hãy nhìn vào một vài công cụ bằng đá này.

00:13:50.000 --> 00:13:54.000
Những cái ở bên trái đến từ châu Phi,
khoảng 1000 năm trước.

00:13:54.000 --> 00:13:57.000
Những cái ở bên phải được làm bởi người Neanderthals,
những anh chị em họ xa của chúng ta,

00:13:57.000 --> 00:13:59.000
không phải tổ tiên trực tiếp sống ở châu Âu,

00:13:59.000 --> 00:14:03.000
và nó có niên đại khoảng 50 000 đến 60 000 năm về trước.

00:14:03.000 --> 00:14:06.000
Bây giờ, có nguy cơ làm mất lòng bất kì 
các nhà cổ nhân học

00:14:06.000 --> 00:14:09.000
hay nhân chủng học trong khán phòng này,

00:14:09.000 --> 00:14:14.000
về cơ bản không có mấy sự thay đổi giữa 2 nhóm công cụ bằng đá này.

00:14:14.000 --> 00:14:17.000
Cái bên trái gần giống cái bên phải.

00:14:17.000 --> 00:14:21.000
Chúng ta đang ở trong thời kì văn hóa trì trệ
từ hàng triệu năm trước

00:14:21.000 --> 00:14:23.000
cho tới 60 000 - 70 000 năm trước đây.

00:14:23.000 --> 00:14:25.000
Kiểu dáng của công cụ không thay đổi mấy.

00:14:25.000 --> 00:14:27.000
Bằng chứng cho thấy cuộc sống của con người

00:14:27.000 --> 00:14:29.000
không thay đổi đáng kể trong thời kì đó.

NOTE Paragraph

00:14:29.000 --> 00:14:34.000
Nhưng rồi 50 60 70 ngàn năm về trước, đâu đó ở vùng này

00:14:34.000 --> 00:14:37.000
mọi thứ đều trở nên lỏng léo.
Nghệ thuật đã xuất hiện.

00:14:37.000 --> 00:14:40.000
Công cụ bằng đá được làm tinh tế hơn,

00:14:40.000 --> 00:14:42.000
Có bằng chứng cho thấy con người bắt đầu
trở thành giống loài đi săn,

00:14:43.000 --> 00:14:45.000
đặc biệt trong những khoảng thời gian nhất định của năm.

00:14:45.000 --> 00:14:48.000
Dân số bắt đầu tăng trở lại.

00:14:48.000 --> 00:14:50.000
Có khả năng, theo những gì 
các nhà ngôn ngữ học tin,

00:14:50.000 --> 00:14:54.000
toàn bộ ngôn ngữ hiện đại, ngôn ngữ tượng thanh-
chủ ngữ, động từ, từ chỉ vật -

00:14:54.000 --> 00:14:58.000
những từ chúng ta sử dụng để biểu đạt những ý tưởng,
như tôi đang làm, xuất hiện vào khoảng thời gian đó.

00:14:58.000 --> 00:15:02.000
Chúng ta trở nên hòa đồng hơn.
Các mối quan hệ xã hội rộng mở hơn.


NOTE Paragraph

00:15:02.000 --> 00:15:07.000
Những thay đổi hành vi này cho phép chúng ta
sống sót qua tình trạng tồi tệ đó ở châu Phi,

00:15:07.000 --> 00:15:11.000
và chúng cho phép ta bắt đầu mở rộng 
quy mô ra toàn thế giới.

00:15:12.000 --> 00:15:15.000
Chúng tôi đã thảo luận tại hội nghị này
về câu chuyện thành công của người châu Phi.

00:15:15.000 --> 00:15:18.000
Bạn muốn câu chuyện cuối cùng?

00:15:18.000 --> 00:15:21.000
Hãy nhìn vào gương đi. Chính bạn đó.
Nguyên nhân ta sống sót được tới ngày hôm nay

00:15:21.000 --> 00:15:25.000
là bởi vì những biến đổi trong cấu trúc não chúng ta
xảy ra ở châu Phi

00:15:25.000 --> 00:15:28.000
có lẽ ở nơi nào đó mà hiện nay chúng ta đang ngồi


00:15:28.000 --> 00:15:31.000
60 000 - 70 000 năm về trước

00:15:31.000 --> 00:15:34.000
cho phép chúng ta không chỉ sống sót ở châu Phi
mà còn mở rộng ra khỏi châu Phi.

00:15:34.000 --> 00:15:37.000
Cuộc di dân sớn nhất dọc theo bờ biển phía nam châu Á,

00:15:37.000 --> 00:15:39.000
rời châu Phi khoảng 60 ngàn năm trước,

00:15:39.000 --> 00:15:43.000
tới châu Úc rất nhanh, 50 000 năm trước.

00:15:43.000 --> 00:15:45.000
Cuộc di cư tiếp theo tới Trung Đông.

00:15:45.000 --> 00:15:47.000
Những người này sẽ thành những thợ săn hoang mạc.

NOTE Paragraph

00:15:47.000 --> 00:15:49.000
Vì vậy, những ai có dự định làm một chuyến sau hội nghị

00:15:49.000 --> 00:15:51.000
sẽ biết hoang mạc thật sự là gì.

00:15:51.000 --> 00:15:53.000
Về cơ bản họ là những người săn thú.

00:15:53.000 --> 00:15:56.000
Những người có kĩ năng giết thú,

00:15:56.000 --> 00:15:59.000
săn thú trên những hoang mạc này tiến lên phía trên,

00:15:59.000 --> 00:16:03.000
theo những đồng cỏ vào Trung Đông cỡ 45 ngàn năm,

00:16:03.000 --> 00:16:05.000
xuyên suốt một trong những pha mưa hiếm có ở Sahara.

00:16:05.000 --> 00:16:08.000
Di cư về phía đông, men theo các đồng cỏ,

00:16:08.000 --> 00:16:10.000
đó là những gì họ cần để tiếp tục sống.

NOTE Paragraph

00:16:10.000 --> 00:16:12.000
Và khi họ tới trung tâm châu Á,

00:16:12.000 --> 00:16:15.000
họ đụng phải 1 thảo nguyên cực kì trù phú,

00:16:15.000 --> 00:16:17.000
một đồng cỏ cực kì rộng lớn.

00:16:17.000 --> 00:16:19.000
Thảo nguyên lúc ấy - kỉ băng hà cuối cùng -

00:16:19.000 --> 00:16:22.000
vươn rộng từ Đức sang tới Hàn Quốc,

00:16:22.000 --> 00:16:24.000
và toàn bộ lục địa phủ đầy cỏ.

00:16:24.000 --> 00:16:26.000
Xâm nhập châu Âu 35 ngàn năm trước,

00:16:26.000 --> 00:16:28.000
và cuối cùng, một nhóm nhỏ di cư lên

00:16:28.000 --> 00:16:32.000
tới nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất bạn từng
tưởng tượng tới, Siberia,

00:16:32.000 --> 00:16:34.000
bên trong Vòng cực Bắc, suốt kỉ băng hà cuối cùng

00:16:34.000 --> 00:16:38.000
nhiệt độ cỡ khoảng -70, -80, có lẽ xuống tới -100,

00:16:38.000 --> 00:16:42.000
di cư sang châu Mỹ, chạm tới biên giới cuối cùng.

NOTE Paragraph

00:16:42.000 --> 00:16:46.000
Một câu chuyện diệu kì, xuất phát từ châu Phi.

00:16:46.000 --> 00:16:48.000
Những thay đổi này cho phép chúng ta làm những điều đó

00:16:48.000 --> 00:16:51.000
sự tiến hóa thích nghi của não mà ta mang theo

00:16:51.000 --> 00:16:53.000
cho phép ta tạo ra nền văn hóa mới,

00:16:53.000 --> 00:16:56.000
phát triển sự đa dạng

00:16:56.000 --> 00:16:59.000
mà chúng ta thấy trong suốt cuộc hành trình điên rồ
như cái mà tôi đã trải qua.

NOTE Paragraph

00:17:00.000 --> 00:17:04.000
Bây giờ, câu chuyện mà tôi vừa kể
về nghĩa bóng nó chính là một hành trình điên rồ

00:17:04.000 --> 00:17:09.000
về việc làm thế nào chúng ta sinh sôi trên toàn thế giới,
những chuyến lang thang Paleo vĩ đại của loài người chúng ta.

00:17:09.000 --> 00:17:11.000
Và đó là câu chuyện tôi đã kể vài năm trước

00:17:11.000 --> 00:17:15.000
trong cuốn sách của tôi "The Journey of Man" và bộ phim
cùng tựa đề.

00:17:15.000 --> 00:17:18.000
Khi kết thúc bộ phim ấy,

00:17:18.000 --> 00:17:20.000
nó được đồng sản xuất với National Geographic,

00:17:20.000 --> 00:17:23.000
tôi bắt đầu kể với những người bạn ở NG về chuyện này.

00:17:23.000 --> 00:17:27.000
Và họ cảm thấy rất thú vị. Họ thích bộ phim,
nhưng họ nói rằng

00:17:27.000 --> 00:17:29.000
"Anh biết đó, chúng tôi nhìn chuyện này như là

00:17:29.000 --> 00:17:33.000
một làn sóng mới trong công cuộc nghiên cứu
về nguồn gốc con người, nơi chúng ta xuất phát,

00:17:33.000 --> 00:17:38.000
sử dụng công cụ DNA để lập nên bản đồ di cư trên toàn thế giới.

00:17:38.000 --> 00:17:40.000
Bạn biết đó, nghiên cứu về nguồn gốc loài người
là thứ gì đó nằm trong DNA của chúng ta,

00:17:40.000 --> 00:17:42.000
và chúng ta muốn nâng nó lên tầm cao mới.

00:17:42.000 --> 00:17:44.000
Các bạn muốn làm gì tiếp theo?"

00:17:44.000 --> 00:17:46.000
Đó là một câu hỏi tuyệt vời từ National Geographic.

NOTE Paragraph

00:17:46.000 --> 00:17:50.000
Và tôi nói: "Anh biết đó, những gì tôi đã vẽ ra đây
là toàn bộ ý tưởng.

00:17:50.000 --> 00:17:54.000
Đó là bản phác thảo sơ lược của việc con người di cư
tới mọi nơi trên thế giới bằng cách nào.

00:17:54.000 --> 00:17:57.000
Và nó dựa trên vài ngàn người chúng tôi lấy mẫu,

00:17:57.000 --> 00:17:59.000
anh biết đó, một số ít của cư dân trên thế giới.

00:17:59.000 --> 00:18:03.000
Nghiên cứu một vài dấu chỉ di truyền và vẫn còn rất nhiều
chỗ trống trên bản đồ này.

00:18:03.000 --> 00:18:05.000
Chúng tôi chỉ mới nối các chấm lại với nhau thôi.
Cái chúng tôi cần làm là

00:18:05.000 --> 00:18:09.000
tăng kích cỡ mẫu lên bằng cách tăng cường độ hoặc hơn

00:18:09.000 --> 00:18:13.000
hàng trăm ngàn mẫu DNA từ mọi người trên khắp thế giới.

NOTE Paragraph

00:18:13.000 --> 00:18:16.000
Và đó là nguồn gốc của "Dự án bản đồ gen".

00:18:16.000 --> 00:18:19.000
Dự án này được xúc tiến vào tháng 4 năm 2005.

00:18:19.000 --> 00:18:23.000
Nó có 3 phần chính. Hiển nhiên, khoa học
là một phần lớn của nó.

00:18:23.000 --> 00:18:26.000
Chúng tôi làm nghiên cứu thực địa này
trên toàn thế giới dựa vào cư dân bản địa.

00:18:26.000 --> 00:18:29.000
Những người sống lâu tại một địa điểm

00:18:29.000 --> 00:18:31.000
có mối liên hệ với nơi họ sống

00:18:31.000 --> 00:18:33.000
mà hầu hết chúng ta đều đã mất nó.

00:18:34.000 --> 00:18:36.000
Vậy nên, tổ tiên của tôi đến từ Bắc Âu.

00:18:36.000 --> 00:18:39.000
Tôi sống ở bờ biển phía đông Bắc Mỹ khi tôi không đi du lịch.

00:18:39.000 --> 00:18:42.000
Vậy tôi là dân bản địa vùng nào? Không nơi nào cả.
Gene của tôi bị đảo lộn hết rồi.

00:18:42.000 --> 00:18:45.000
Nhưng vẫn có những người còn giữ được
mối liên kết đó với tổ tiên của họ

00:18:45.000 --> 00:18:48.000
cho phép chúng tôi cụ thể hóa kết quả DNA.

NOTE Paragraph

00:18:48.000 --> 00:18:50.000
Đó là trọng tâm của nghiên cứu thực địa,

00:18:50.000 --> 00:18:52.000
cái cốt lõi mà chúng tôi đã thiết lập
trên toàn thế giới,

00:18:52.000 --> 00:18:55.000
10 nhóm dân cư, những nhà di truyền học hàng đầu.

00:18:55.000 --> 00:18:58.000
Nhưng thêm vào đó, chúng tôi cũng muốn mở rộng
nghiên cứu này tới bất cứ người nào trên thế giới.

00:18:58.000 --> 00:19:02.000
Bạn có thường xuyên tham gia vào một nghiên cứu khoa học lớn?

00:19:02.000 --> 00:19:04.000
Dự án bản đồ gene người, hay Sứ mệnh Mars Rover.

NOTE Paragraph

00:19:04.000 --> 00:19:06.000
Trong trường hợp này, bạn thực sự làm được.

00:19:06.000 --> 00:19:10.000
Bạn có thể lên trang web của chúng tôi,
Nationalgeographic/genographic.

00:19:10.000 --> 00:19:13.000
Bạn có thể đặt 1 bộ mẫu thử.
Bạn có thể thử DNA của mình.

00:19:13.000 --> 00:19:16.000
Và bạn có thể gửi kết quả này tới cơ sở dữ liệu,

00:19:16.000 --> 00:19:18.000
và kể cho chúng tôi nghe một chút về cây gia hệ của bạn,


00:19:18.000 --> 00:19:22.000
phân tích dữ liệu như một phần nỗ lựa của khoa học.

NOTE Paragraph

00:19:22.000 --> 00:19:26.000
Bây giờ đây đều là các tập đoàn phi lợi nhuận,
vậy nên tiền mà chúng tôi kiếm được,

00:19:26.000 --> 00:19:29.000
sau khi trừ đi chi phí thực hiện thí nghiệm và
chế tạo các thành phần của bộ kit,

00:19:29.000 --> 00:19:31.000
sẽ được bơm ngược lại vào dự án.

00:19:31.000 --> 00:19:33.000
Phần lớn được chi cho Quỹ Legacy,

00:19:33.000 --> 00:19:37.000
Đây là một tổ chức từ thiện, cơ bản tổ chức này

00:19:37.000 --> 00:19:39.000
tài trợ cho các dân tộc bản địa trên khắp thế giới

00:19:39.000 --> 00:19:43.000
về học tập, văn hóa khởi xướng bởi họ.

00:19:43.000 --> 00:19:45.000
Họ tham gia quỹ này để làm nhiều dự án khác nhau,

00:19:45.000 --> 00:19:47.000
tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.

NOTE Paragraph

00:19:47.000 --> 00:19:50.000
Chúng tôi đang làm gì với dự án này?
Chúng tôi có khoảng 25 000 mẫu

00:19:50.000 --> 00:19:52.000
được thu thập từ dân bản địa trên toàn thế giới.

00:19:52.000 --> 00:19:55.000
Điều tuyệt vời nhất là sự quan tâm của công chúng;

00:19:55.000 --> 00:19:58.000
210 000 người đã đặt những bộ kit này

00:19:58.000 --> 00:20:00.000
từ khi chúng tôi triển khai vào 2 năm trước.

00:20:00.000 --> 00:20:03.000
nó đã thu về cỡ 5 triệu đô la,

00:20:03.000 --> 00:20:06.000
điểm chính là, một nửa số tiền thu về
được gửi thẳng vào Quỹ Legacy.

NOTE Paragraph

00:20:06.000 --> 00:20:10.000
Chúng tôi vừa trao số tiền tài trợ Legacy đầu tiên cỡ
500 000 đô la.

00:20:10.000 --> 00:20:13.000
Những dự án trên thế giới -
thu thập những bài đồng dao ở Sierra Leone

00:20:13.000 --> 00:20:16.000
bảo tồn mẫu dệt truyền thống ở Gaza,

00:20:16.000 --> 00:20:19.000
phục hồi ngôn ngữ ở Tajkistan, vân vân...

00:20:19.000 --> 00:20:22.000
Dự án này đang phát triển rất tốt

00:20:22.000 --> 00:20:26.000
và tôi mong bạn hãy vào trang web của chúng tôi
và xem những thông tin này.

NOTE Paragraph

00:20:26.000 --> 00:20:28.000
Cảm ơn các bạn.

00:20:28.000 --> 00:20:30.000
(vỗ tay)