1
00:00:00,000 --> 00:00:09,000
Jambo, bonjour, zdraveite, trayo: dit zijn een paar van de talen

2
00:00:09,000 --> 00:00:13,000
waar ik wat van gesproken heb tijdens de laatste zes weken.

3
00:00:13,000 --> 00:00:18,000
Ik ben naar 17 landen geweest

4
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
om te zien hoe het met het project gaat waaraan we bezig zijn.

5
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
Daar ga ik straks nog meer over vertellen.

6
00:00:23,000 --> 00:00:26,000
Ik heb een paar heel bijzondere plaatsen bezocht.

7
00:00:26,000 --> 00:00:32,000
Plekken zoals Mongolië, Cambodja, Nieuw-Guinea, Zuid-Afrika, Tanzania twee keer:

8
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Ik was hier een maand geleden.

9
00:00:34,000 --> 00:00:39,000
De mogelijkheid om als een windhoos rond de wereld te gaan

10
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
is ongelofelijk, om allerlei redenen.

11
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
Je ziet ongelofelijke dingen.

12
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
Je kan vergelijkingen maken

13
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
tussen mensen van overal ter wereld.

14
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Wat je dan echt opvalt,

15
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
wat je ziet dat blijft hangen,

16
00:00:53,000 --> 00:00:57,000
is niet dat we allemaal één zijn, hoewel ik je daarover ga vertellen,

17
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
maar eerder hoe verschillend we zijn.

18
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
Er is zoveel verscheidenheid over heel de wereld.

19
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
6000 verschillende talen gesproken door 6,5 miljard mensen

20
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
met verschillende kleuren, vormen en afmetingen.

21
00:01:08,000 --> 00:01:11,000
Loop door een straat in een grote stad, waar dan ook,

22
00:01:11,000 --> 00:01:15,000
en je bent verbaasd over de verscheidenheid in de menselijke soort.

23
00:01:15,000 --> 00:01:18,000
Hoe verklaren we die diversiteit?

24
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
Nou, waar ik het vandaag over ga hebben,

25
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
is hoe we de genetica gebruiken,

26
00:01:22,000 --> 00:01:28,000
vooral de populatiegenetica, om te verklaren hoe deze diversiteit is ontstaan

27
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
en hoe lang het heeft geduurd.

28
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Het probleem van de menselijke verscheidenheid

29
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
kan net als alle grote wetenschappelijke vragen,

30
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
hoe leg je zoiets uit,

31
00:01:36,000 --> 00:01:38,000
opgebroken worden in deelvragen.

32
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Je kan al die kleine deelvragen proberen uit te zoeken.

33
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
De eerste is eerder een vraag over de oorsprong.

34
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
Delen we in feite allemaal een gemeenschappelijke oorsprong?

35
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
En als dat zo is, en dat is wat iedereen

36
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
in deze zaal waarschijnlijk zou aannemen, wanneer was dat dan?

37
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Wanneer zijn we als soort ontstaan?

38
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Hoe lang zijn we al uit elkaar aan het groeien?

39
00:01:55,000 --> 00:01:59,000
De tweede vraag is gelijkaardig, maar is net ietsje anders.

40
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
Als we dezelfde oorsprong hebben,

41
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
hoe komt het dat we nu overal voorkomen

42
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
en ondertussen zoveel diversiteit hebben ontwikkeld,

43
00:02:05,000 --> 00:02:08,000
de verschillende levensstijlen, verschillend uiterlijk,

44
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
de verschillende talen in de wereld.

45
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
De vraag over de oorsprong lijkt, net als vele andere vragen in de biologie,

46
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
ongeveer een eeuw geleden door Darwin te zijn beantwoord.

47
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
In 'De afstamming van de mens' schreef hij:

48
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
"In iedere grote streek in de wereld zijn de levende zoogdieren nauw verwant

49
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
met de uitgestorven soorten uit diezelfde streek.

50
00:02:22,000 --> 00:02:25,000
Het is daarom waarschijnlijk dat Afrika vroeger werd bewoond door nu uitgestorven apen

51
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
die nauw gelieerd zijn aan de gorilla en de chimpansee;

52
00:02:28,000 --> 00:02:31,000
en omdat deze twee soorten nu de meest nabije bondgenoten zijn van de mens,

53
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
is het ietwat waarschijnlijker dat onze vroege stamouders

54
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
op het Afrikaanse continent hebben gewoond dan elders."

55
00:02:35,000 --> 00:02:39,000
Dus dat is afgehandeld, we kunnen naar huis, deze vraag is beantwoord.

56
00:02:39,000 --> 00:02:43,000
Maar eigenlijk niet. Want Darwin had het over onze verre voorouders,

57
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
onze gemeenschappelijke afkomst met de apen.

58
00:02:45,000 --> 00:02:49,000
Het is vrij duidelijk dat apen uit Afrika komen.

59
00:02:49,000 --> 00:02:52,000
De oudste fossielen zijn zo'n 23 miljoen jaar oud.

60
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
Afrika was in die tijd gescheiden van de andere werelddelen,

61
00:02:55,000 --> 00:02:59,000
door de grillen van platentektoniek, en dreef rond in de Indische Oceaan.

62
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
Het botste rond 16 miljoen jaar geleden tegen Eurazië aan

63
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
en toen kwam de eerste Afrikaanse uittocht, zoals we die noemen.

64
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
De apen die toen vertrokken, eindigden in Zuidoost-Azië

65
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
en werden gibbons en orang-oetans.

66
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
Degene die in Afrika bleven

67
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
evolueerden tot gorilla's, chimpansees en ons.

68
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Als je het dus hebt over onze gezamenlijke afstamming met de apen,

69
00:03:15,000 --> 00:03:19,000
maken fossielen het heel duidelijk dat we daar ontstaan zijn.

70
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Maar dat is niet echt de vraag die ik stel.

71
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
Ik vraag naar onze menselijke voorouders,

72
00:03:23,000 --> 00:03:26,000
wezens die we zouden herkennen als onszelf

73
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
als ze hier in de zaal zaten.

74
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
Als ze over je schouder keken,

75
00:03:30,000 --> 00:03:33,000
zou je niet terugschrikken. Hoe zit het met onze menselijke voorouders?

76
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
Want als we ver genoeg teruggaan,

77
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
zijn we verwant met elk levend wezen op Aarde.

78
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
DNA verbindt ons allemaal. We delen voorouders met barracuda's,

79
00:03:41,000 --> 00:03:46,000
bacteriën en paddenstoelen als je maar ver genoeg teruggaat: meer dan een miljard jaar.

80
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
Maar nu gaat het om onze menselijke voorouders.

81
00:03:48,000 --> 00:03:50,000
Hoe onderzoek je dat?

82
00:03:50,000 --> 00:03:54,000
Eerder onderzocht men dat met behulp van paleoantropologie,

83
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
door dingen op te graven

84
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
en op basis van morfologie,

85
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
hoe dingen gevormd zijn, vaak de schedel,

86
00:04:01,000 --> 00:04:05,000
en zeggen: "Dit lijkt iets meer op ons dan dat, dus dit is onze voorouder.

87
00:04:05,000 --> 00:04:08,000
Dit moet degene zijn van wie ik rechtstreeks afstam."

88
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
Ik meen dat het domein van de paleoantropologie,

89
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
ons veel boeiende mogelijkheden aanreikt over onze afstamming,

90
00:04:14,000 --> 00:04:17,000
maar het geeft ons niet de waarschijnlijkheid die we als wetenschappers eigenlijk willen.

91
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
Wat bedoel ik daarmee?

92
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
Hier zie je een goed voorbeeld.

93
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Dit zijn drie uitgestorven soorten van mensachtigen,

94
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
mogelijke voorouders van de mens.

95
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
Allemaal net ten westen opgegraven van hier in Olduvai Gorge door de familie Leakey.

96
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
Ze dateren allemaal ongeveer van dezelfde periode.

97
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
Van links naar rechts Homo erectus, Homo habilis,

98
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
en Australopithecus -- die heet nu Paranthropus boisei,

99
00:04:35,000 --> 00:04:40,000
de potige Australopithecine. Drie uitgestorven soorten, zelfde plaats, zelfde tijd.

100
00:04:40,000 --> 00:04:43,000
Dat betekent dat ze niet alle drie mijn rechtstreekse voorouder kunnen zijn.

101
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
Van de welke stam ik eigenlijk af?

102
00:04:46,000 --> 00:04:51,000
Mogelijkheden over onze afstamming, maar niet de waarschijnlijkheden die we zoeken.

103
00:04:52,000 --> 00:04:56,000
Een andere aanpak was naar de morfologie van mensen te kijken

104
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
met de enige gegevens die er tot voor kort waren:

105
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
weer voornamelijk de schedelvorm.

106
00:05:01,000 --> 00:05:05,000
De eerste die dit systematisch deed was Linnaeus,

107
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
Carl von Linné, een Zweedse plantkundige,

108
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
die in de 18e eeuw de taak op zich nam

109
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
alle levende wezens op aarde in te delen.

110
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
Dacht je dat je zwaar werk had?

111
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
Hij deed het vrij goed.

112
00:05:15,000 --> 00:05:19,000
Hij categoriseerde zo'n 12.000 soorten in Systema Naturae.

113
00:05:19,000 --> 00:05:22,000
Hij bedacht de term Homo sapiens, dat betekent wijze man in het Latijn.

114
00:05:22,000 --> 00:05:26,000
Maar kijkend naar de diversiteit van mensen zei hij:

115
00:05:26,000 --> 00:05:30,000
"Het lijkt erop dat mensen verdeeld zijn in ondersoorten of categorieën."

116
00:05:30,000 --> 00:05:34,000
Hij had het over Afrikanen, Amerikanen, Aziaten en Europeanen,

117
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
en had een schaamteloos racistische categorie die hij monstrosus noemde,

118
00:05:37,000 --> 00:05:40,000
waarin in wezen alle mensen zaten die hem niet aanstonden,

119
00:05:40,000 --> 00:05:43,000
waaronder denkbeeldige wezens zoals elven.

120
00:05:44,000 --> 00:05:49,000
Het is makkelijk om dit af te doen als wellicht goedbedoeld,

121
00:05:49,000 --> 00:05:52,000
maar uiteindelijk achterlijke overdenkingen van een 18e eeuwse wetenschapper

122
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
uit de tijd voor Darwin.

123
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
Als het tenminste niet zo was dat fysische antropologie

124
00:05:56,000 --> 00:06:00,000
tot slechts 20 of 30 jaar geleden vaak dezelfde classificatie van de mens

125
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
zou hebben onderwezen.

126
00:06:02,000 --> 00:06:07,000
Over menselijke rassen die volgens fysisch antropologen 30 of 40 jaar geleden,

127
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
Carlton Coon is het beste voorbeeld,

128
00:06:09,000 --> 00:06:13,000
al meer dan een miljoen jaar, sinds de tijd van de Homo erectus,

129
00:06:13,000 --> 00:06:16,000
uit elkaar aan het groeien waren. En dit was na Darwin.

130
00:06:16,000 --> 00:06:18,000
Maar waarop was dit gebaseerd?

131
00:06:18,000 --> 00:06:22,000
Op heel weinig. Op morfologie en veel giswerk.

132
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
Vandaag ga ik het hebben

133
00:06:24,000 --> 00:06:27,000
over een nieuwe benadering voor deze vraag.

134
00:06:27,000 --> 00:06:30,000
In plaats van te gissen over onze afstamming,

135
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
zaken op te graven, mogelijke voorouders,

136
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
en het te zeggen op basis van de morfologie,

137
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
die we nog steeds niet helemaal begrijpen.

138
00:06:36,000 --> 00:06:40,000
We kennen de onderliggende genetische oorzaken van morfologische variatie niet.

139
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
We moeten het probleem omdraaien.

140
00:06:42,000 --> 00:06:46,000
Want de vraag die we stellen

141
00:06:46,000 --> 00:06:48,000
is in wezen genealogisch van aard.

142
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
Wat we proberen te doen, is een stamboom maken met iedereen die nu leeft.

143
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
En zoals elke genealoog je zal zeggen -

144
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
heeft iemand in je familie, jij misschien,

145
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
geprobeerd een stamboom te maken van je familie?

146
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
Je begint in het heden met de relaties waar je zeker van bent.

147
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
Broers en zussen hebben ouders gemeen.

148
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
Jij en je neven en nichten hebben dezelfde grootouders.

149
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Je volgt het zo steeds verder in het verleden,

150
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
steeds de steeds verdere verwantschappen toevoegend.

151
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
Maar uiteindelijk, hoe goed je ook bent in het opgraven van oude kerkregisters,

152
00:07:15,000 --> 00:07:19,000
loop je tegen de muur aan.

153
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
Je komt op een punt waarop je niks weet over je voorouders,

154
00:07:22,000 --> 00:07:26,000
en je gaat het donkere en geheimzinnige rijk binnen dat we geschiedenis noemen,

155
00:07:26,000 --> 00:07:29,000
waar we ons doorheen moeten tasten met gefluisterde aanwijzingen.

156
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
Wie waren deze mensen die er eerst waren?

157
00:07:31,000 --> 00:07:34,000
We hebben geen geschreven verslag. Of eigenlijk wel.

158
00:07:34,000 --> 00:07:37,000
Het is geschreven in ons DNA, onze genetische code.

159
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
We hebben een geschiedkundig document dat ons terugneemt

160
00:07:39,000 --> 00:07:43,000
naar de tijd van het begin van onze soort. En dat bestuderen wij.

161
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Een kleine uitleg over DNA.

162
00:07:45,000 --> 00:07:48,000
Ik vermoed dat niet iedereen hier een geneticus is.

163
00:07:48,000 --> 00:07:52,000
Het is een heel lang aaneengeregen molecule, een gecodeerd verslag

164
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
over hoe een nieuw kopie van jou te maken. Het is je blauwdruk.

165
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
Het bestaat uit vier onderdelen die we A, C, G en T noemen.

166
00:07:58,000 --> 00:08:02,000
Het is de volgorde van deze onderdelen die de blauwdruk vormt.

167
00:08:02,000 --> 00:08:05,000
Hoe lang is het? Nou, het bestaat uit miljarden van deze onderdelen.

168
00:08:05,000 --> 00:08:08,000
Een haploïd genoom, we hebben twee kopieën van onze chromosomen,

169
00:08:08,000 --> 00:08:12,000
is zo'n 3,2 miljard nucleotiden lang.

170
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
In zijn geheel, als je het bij elkaar neemt,

171
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
is het zes miljard nucleotiden lang.

172
00:08:16,000 --> 00:08:19,000
Als je al het DNA uit één cel in je lichaam haalt

173
00:08:19,000 --> 00:08:23,000
en het achter elkaar legt, is het zo'n twee meter lang.

174
00:08:23,000 --> 00:08:25,000
Als je dit met al het DNA in je lichaam doet,

175
00:08:25,000 --> 00:08:29,000
is het lang genoeg om duizend keer van hier naar de maan te gaan.

176
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
Het bevat veel informatie.

177
00:08:32,000 --> 00:08:38,000
Het is dus een lastige taak om een DNA-molecule te kopiëren om het door te geven.

178
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
Stel je het langste boek voor dat je kent, Oorlog en vrede.

179
00:08:42,000 --> 00:08:44,000
Neem het honderd keer.

180
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
Stel je voor het met de hand over te schrijven.

181
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
Je werkt tot laat in de nacht

182
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
en bent heel voorzichtig, je drinkt koffie

183
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
en je let goed op. Maar af en toe,

184
00:08:52,000 --> 00:08:54,000
als je het overschrijft,

185
00:08:54,000 --> 00:08:56,000
maak je een kleine schrijffout, een spelfout.

186
00:08:56,000 --> 00:09:00,000
Je vervangt een I door een E, of een C door een T.

187
00:09:00,000 --> 00:09:04,000
Ditzelfde gebeurt met ons DNA wanneer het wordt doorgegeven.

188
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
Het gebeurt niet vaak. We hebben een ingebouwd nakijkmechanisme.

189
00:09:07,000 --> 00:09:09,000
Maar wanneer het gebeurt en deze veranderingen worden doorgegeven

190
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
aan volgende generaties, verraden ze hun afkomst.

191
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
Als je een spelfout met iemand deelt,

192
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
betekent dat, dat je een voorouder deelt:

193
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
de eerste persoon die deze verandering had.

194
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
En door te kijken naar de patronen van genetische variatie,

195
00:09:22,000 --> 00:09:25,000
de patronen van deze markers bij mensen over de hele wereld,

196
00:09:25,000 --> 00:09:29,000
en in te schatten wanneer ze zijn ontstaan,

197
00:09:29,000 --> 00:09:32,000
zijn we in staat geweest een stamboom te maken voor iedereen die nu leeft.

198
00:09:32,000 --> 00:09:35,000
Dit zijn twee stukken DNA die we veel gebruiken in ons werk.

199
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
Mitochondriaal DNA erft over via vrouwelijke lijn.

200
00:09:38,000 --> 00:09:41,000
Je krijgt je mtDNA van je moeder, en je moeders moeder.

201
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
Helemaal terug tot de eerste vrouw.

202
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Het Y-chromosoom, het stuk DNA dat mannen tot mannen maakt,

203
00:09:46,000 --> 00:09:49,000
erft over in mannelijke lijn.

204
00:09:49,000 --> 00:09:53,000
Iedereen in deze ruimte, iedereen ter wereld,

205
00:09:53,000 --> 00:09:57,000
valt ergens in een groep in deze stambomen.

206
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
Hoewel dit vereenvoudigde bewerkingen zijn van de echte stambomen,

207
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
zijn ze nog steeds vrij ingewikkeld, dus laat ik ze vereenvoudigen.

208
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
Op hun zij gezet en samengevoegd zodat ze op een boom lijken

209
00:10:04,000 --> 00:10:07,000
met de wortels beneden en de takken naar boven.

210
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
Wat is de boodschap?

211
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
Het eerste dat naar voren komt,

212
00:10:11,000 --> 00:10:14,000
is dat de diepste vertakkingen in onze stamboom

213
00:10:14,000 --> 00:10:19,000
in Afrika voorkomen, tussen Afrikanen.

214
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
Dat betekent dat Afrikanen het langst

215
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
genetische variatie hebben verzameld.

216
00:10:25,000 --> 00:10:29,000
Dat betekent dat we oorspronkelijk uit Afrika komen. Dat staat in ons DNA.

217
00:10:29,000 --> 00:10:34,000
Elk stuk DNA heeft een grotere verscheidenheid binnen Afrika dan daarbuiten.

218
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
Op een gegeven moment verlieten sommige Afrikanen hun continent

219
00:10:37,000 --> 00:10:41,000
en bevolkten de rest van de wereld.

220
00:10:41,000 --> 00:10:43,000
Hoe lang geleden delen we deze afstamming?

221
00:10:43,000 --> 00:10:47,000
Was het een miljoen jaar geleden, zoals je zou kunnen denken

222
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
wanneer je naar alle onvoorstelbare verscheidenheid in de wereld kijkt?

223
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
Nee. DNA heeft een duidelijk verhaal.

224
00:10:53,000 --> 00:10:58,000
Binnen de afgelopen 200.000 jaar delen we allemaal een voorouder, één persoon,

225
00:10:58,000 --> 00:11:02,000
Mitochondriale Eva, misschien heb je van haar gehoord, in Afrika.

226
00:11:02,000 --> 00:11:05,000
Een Afrikaanse vrouw uit wie alle mitochondriale verscheidenheid is voortgekomen.

227
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
Maar wat nog verbazender is,

228
00:11:07,000 --> 00:11:09,000
is dat bij het Y-chromosoom blijkt,

229
00:11:09,000 --> 00:11:13,000
de mannelijke kant van het verhaal, dat de Y-chromosomale Adam

230
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
maar zo'n 60.000 jaar geleden leefde.

231
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
Dat is maar zo'n 2000 menselijke generaties.

232
00:11:18,000 --> 00:11:21,000
Een oogwenk in evolutionaire zin.

233
00:11:22,000 --> 00:11:25,000
Dat betekent dat we toen allemaal nog in Afrika leefden.

234
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
Dit is de Afrikaanse man uit wie

235
00:11:27,000 --> 00:11:29,000
alle Y-chromosomale verscheidenheid ter wereld voortkomt.

236
00:11:29,000 --> 00:11:31,000
Alle verscheidenheid die we rond de wereld zien

237
00:11:31,000 --> 00:11:35,000
is ontstaan in de laatste 60.000 jaar.

238
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
Het is een verbazingwekkend verhaal.

239
00:11:37,000 --> 00:11:40,000
We zijn allemaal eigenlijk deel van een grote Afrikaanse familie.

240
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
Het lijkt zo kort geleden. Waarom zijn we niet eerder vertrokken?

241
00:11:44,000 --> 00:11:48,000
Waarom evolueerde Homo erectus niet tot verschillende soorten,

242
00:11:48,000 --> 00:11:50,000
of ondersoorten, de mensenrassen rond de wereld?

243
00:11:50,000 --> 00:11:54,000
Waarom lijkt het dat we zo recent uit Afrika zijn gekomen?

244
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Dat is een grote vraag. Waaromvragen in de genetica,

245
00:11:56,000 --> 00:12:01,000
en bij geschiedenis in het algemeen, zijn altijd grote vragen,

246
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
en moeilijk te beantwoorden.

247
00:12:03,000 --> 00:12:06,000
Als al het andere mislukt, praat dan over het weer.

248
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
Wat gebeurde er 60.000 jaar geleden met het weer op de aarde?

249
00:12:09,000 --> 00:12:12,000
Toen ging het ergste deel van de laatste ijstijd in.

250
00:12:12,000 --> 00:12:15,000
De laatste ijstijd begon ongeveer 120.000 jaar geleden.

251
00:12:15,000 --> 00:12:19,000
Het ging op en neer en rond 70.000 jaar geleden ging het steeds harder.

252
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
Er is veel bewijs uit bodemmonsters

253
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
en stuifmeelkorrels, zuurstofisotopen enzovoorts.

254
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
Het laatste glaciale maximum werd 16.000 jaar geleden bereikt

255
00:12:27,000 --> 00:12:31,000
maar vanaf 70.000 geleden was het heel zwaar.

256
00:12:31,000 --> 00:12:36,000
Heel koud. Het noordelijk halfrond had grote en groeiende ijskappen.

257
00:12:36,000 --> 00:12:40,000
New York, Chicago, Seattle waren bedekt door ijskappen.

258
00:12:40,000 --> 00:12:45,000
Het grootste deel van de Britse eilanden en heel Scandinavië lagen onder kilometers dik ijs.

259
00:12:45,000 --> 00:12:48,000
Nu is Afrika het meest tropische werelddeel op Aarde.

260
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
Het ligt voor 85 procent tussen de Kreefts- en Steenbokskeerkring.

261
00:12:52,000 --> 00:12:54,000
En er zijn weinig gletsjers,

262
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
behalve in de hoge bergen hier in Oost-Afrika.

263
00:12:56,000 --> 00:12:59,000
Dus wat was er hier aan de hand? We zaten hier in Afrika

264
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
niet onder het ijs. Afrika verdroogde in die tijd.

265
00:13:02,000 --> 00:13:04,000
Dit is een paleoklimatologische kaart

266
00:13:04,000 --> 00:13:07,000
die laat zien hoe Afrika er tussen 60.000 en 70.000 jaar geleden uitzag

267
00:13:07,000 --> 00:13:11,000
volgens de reconstructies gemaakt met de bewijzen uit de methoden die ik noemde.

268
00:13:11,000 --> 00:13:15,000
De reden hiervoor is dat ijs vocht uit de atmosfeer haalt.

269
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
Antarctica is technisch gezien een woestijn, zo weinig neerslag valt daar.

270
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
Dus de hele wereld verdroogde.

271
00:13:21,000 --> 00:13:25,000
Het zeeniveau daalde en Afrika veranderde in een woestijn.

272
00:13:25,000 --> 00:13:28,000
De Sahara was toen veel groter dan nu,

273
00:13:28,000 --> 00:13:31,000
en het leefgebied van de mens was teruggebracht

274
00:13:31,000 --> 00:13:33,000
tot een paar enclaves. Veel minder dan nu.

275
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Volgens genetische gegevens

276
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
was de menselijke populatie rond deze tijd, zo'n 70.000 jaar geleden,

277
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
tot minder dan 2000 individuen teruggebracht.

278
00:13:41,000 --> 00:13:45,000
We waren bijna uitgestorven. We stonden op het randje.

279
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
En toen gebeurde er iets. Een mooi voorbeeld.

280
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
Kijk naar deze stenen werktuigen.

281
00:13:50,000 --> 00:13:54,000
Die aan de linkerkant komen uit Afrika, van ongeveer een miljoen jaar geleden.

282
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
Die aan de rechterkant zijn van Neanderthalers, onze verre neven,

283
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
niet onze directe voorouders, uit Europa.

284
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
Ze zijn ongeveer 50.000 tot 60.000 jaar oud.

285
00:14:03,000 --> 00:14:06,000
Nu bestaat het gevaar dat ik paleoantropologen

286
00:14:06,000 --> 00:14:09,000
of fysisch antropologen in het publiek beledig,

287
00:14:09,000 --> 00:14:14,000
maar er is in wezen weinig verschil tussen deze stenen werktuigen.

288
00:14:14,000 --> 00:14:17,000
De linker- en rechterwerktuigen lijken sterk op elkaar.

289
00:14:17,000 --> 00:14:21,000
Tussen een miljoen en 60.000 tot 70.000 jaar geleden

290
00:14:21,000 --> 00:14:23,000
blijven we op cultureel vlak vrijwel gelijk.

291
00:14:23,000 --> 00:14:25,000
Het soort werktuigen verandert niet sterk.

292
00:14:25,000 --> 00:14:27,000
Het bewijs duidt erop dat de manier waarop mensen leefden,

293
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
niet sterk veranderde in dat tijdperk.

294
00:14:29,000 --> 00:14:34,000
Maar 50, 60, 70 duizend jaar geleden gaat het helemaal los,

295
00:14:34,000 --> 00:14:37,000
ergens in dat gebied. De kunst komt op.

296
00:14:37,000 --> 00:14:40,000
De stenen werktuigen worden steeds meer verfijnd.

297
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Mensen lijken in verschillende tijden van het jaar

298
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
op welbepaalde prooisoorten te zijn gaan jagen.

299
00:14:45,000 --> 00:14:48,000
De groep nam in aantal toe.

300
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
Waarschijnlijk, wat veel taalkundigen geloven,

301
00:14:50,000 --> 00:14:54,000
is dat echt moderne talen, met grammatica - onderwerp, werkwoord, lijdend voorwerp -

302
00:14:54,000 --> 00:14:58,000
waarmee we complexe gedachten overbrengen, rond die tijd ontstonden.

303
00:14:58,000 --> 00:15:02,000
We werden veel socialer. Sociale netwerken werden groter.

304
00:15:02,000 --> 00:15:07,000
Deze gedragsveranderingen maakten het ons mogelijk de verslechterende omstandigheden te overleven

305
00:15:07,000 --> 00:15:11,000
en ons over de wereld te gaan verspreiden.

306
00:15:12,000 --> 00:15:15,000
We hebben het op deze conferentie over Afrikaanse succesverhalen gehad.

307
00:15:15,000 --> 00:15:18,000
Zal ik je het ultieme Afrikaanse succesverhaal vertellen?

308
00:15:18,000 --> 00:15:21,000
Kijk in de spiegel. Jij bent het. De reden dat je nu leeft,

309
00:15:21,000 --> 00:15:25,000
is dat er in Afrika veranderingen optraden in onze hersenen,

310
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
waarschijnlijk in het gebied waar we nu zijn,

311
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
zo'n 60.000 tot 70.000 jaar geleden,

312
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
die het ons mogelijk maakten niet alleen in Afrika te overleven, maar ook daarbuiten.

313
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
Rond 60.000 jaar geleden begon de volksverhuizing

314
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
uit Afrika langs de zuidkust van Azië,

315
00:15:39,000 --> 00:15:43,000
die Australië al heel snel bereikte, zo'n 50.000 jaar geleden.

316
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Een iets latere migratie naar het Midden-Oosten.

317
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
Dat waren jagers op de savanne.

318
00:15:47,000 --> 00:15:49,000
Wie van jullie op tochtjes gaat na de conferentie

319
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
krijgt echte savanne te zien.

320
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
Het is in wezen het vleesschap.

321
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
Mensen die gespecialiseerd waren in jagen

322
00:15:56,000 --> 00:15:59,000
op de savanne vol vlees

323
00:15:59,000 --> 00:16:03,000
kwamen rond 45.000 jaar geleden via de graslanden in het Midden-Oosten aan

324
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
tijdens één van de zeldzame natte perioden in de Sahara.

325
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
Ze trokken over de graslanden naar het oosten

326
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
omdat ze waren aangepast daarop te leven.

327
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
En aangekomen in Centraal-Azië

328
00:16:12,000 --> 00:16:15,000
hadden ze wat je de steppe-supersnelweg zou kunnen noemen, bereikt.

329
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Een snelweg van gras.

330
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
In die tijd, tijdens de laatste ijstijd,

331
00:16:19,000 --> 00:16:22,000
strekten de graslanden zich uit van Duitsland tot Korea,

332
00:16:22,000 --> 00:16:24,000
dus het hele werelddeel lag voor ze open.

333
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
Rond 35.000 jaar geleden kwamen ze in Europa

334
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
en uiteindelijk bereikte een kleine groep,

335
00:16:28,000 --> 00:16:32,000
in het ergst denkbare weer, Siberië,

336
00:16:32,000 --> 00:16:34,000
binnen de poolcirkel, tijdens de laatste ijstijd.

337
00:16:34,000 --> 00:16:38,000
De temperatuur was -50°C, -60°C, misschien zelfs -70°C.

338
00:16:38,000 --> 00:16:42,000
Ze trokken naar Amerika, bereikten ook dat laatste werelddeel.

339
00:16:42,000 --> 00:16:46,000
Het is een verbazingwekkend verhaal, en het gebeurde eerst in Afrika:

340
00:16:46,000 --> 00:16:48,000
De veranderingen die ons daartoe in staat stelden,

341
00:16:48,000 --> 00:16:51,000
de evolutie van het soepele brein dat we allemaal hebben,

342
00:16:51,000 --> 00:16:53,000
dat ons nieuwe culturen kan doen vormen.

343
00:16:53,000 --> 00:16:56,000
Daardoor kon de diversiteit zich ontwikkelen

344
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
die we zien in een "wervelstormreis" zoals ik heb gemaakt.

345
00:17:00,000 --> 00:17:04,000
Het verhaal dat ik net vertelde is werkelijk het verhaal

346
00:17:04,000 --> 00:17:09,000
van hoe we in een oogwenk de wereld bevolkten, de grote paleolithische dolingen van onze soort.

347
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
Dat is het verhaal dat ik een paar jaar geleden vertelde

348
00:17:11,000 --> 00:17:15,000
in mijn boek: "The Journey of Man" en een film met dezelfde titel.

349
00:17:15,000 --> 00:17:18,000
En terwijl we de film aan het afronden waren,

350
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
die we met National Geographic maakten,

351
00:17:20,000 --> 00:17:23,000
begon ik het hierover met hun mensen te hebben.

352
00:17:23,000 --> 00:17:27,000
Ze werden er helemaal enthousiast van. Ze vonden de film mooi, maar ze zeiden:

353
00:17:27,000 --> 00:17:29,000
"Weet je, we zien het gebruik van DNA

354
00:17:29,000 --> 00:17:33,000
om de menselijke verspreiding in kaart te brengen

355
00:17:33,000 --> 00:17:38,000
als de volgende sprong in het onderzoek naar de oorsprong van de mens.

356
00:17:38,000 --> 00:17:40,000
Het onderzoeken van de oorsprong van de mens zit zowat in onze genen,

357
00:17:40,000 --> 00:17:42,000
en we willen dit vooruithelpen.

358
00:17:42,000 --> 00:17:44,000
Wat wil je nu gaan doen?"

359
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Dat is een mooie vraag om van National Geographic te krijgen.

360
00:17:46,000 --> 00:17:50,000
Ik vertelde ze dat ik nu deze schets had, meer niet.

361
00:17:50,000 --> 00:17:54,000
Het schetst op een heel ruwe manier hoe we ons verspreid hebben.

362
00:17:54,000 --> 00:17:57,000
Het is gebaseerd op een paar duizend mensen,

363
00:17:57,000 --> 00:17:59,000
een paar populaties van her en der over de wereld,

364
00:17:59,000 --> 00:18:03,000
we hebben een paar markers bekeken, en er zitten veel gaten in deze kaart.

365
00:18:03,000 --> 00:18:05,000
We hebben de verbanden zitten te leggen.

366
00:18:05,000 --> 00:18:09,000
We moeten onze steekproef veel groter maken.

367
00:18:09,000 --> 00:18:13,000
We hebben honderdduizenden DNA-monsters van over de hele wereld nodig.

368
00:18:13,000 --> 00:18:16,000
Zo ontstond het genografische project.

369
00:18:16,000 --> 00:18:19,000
Dat project begon in april 2005.

370
00:18:19,000 --> 00:18:23,000
Het heeft drie hoofdonderdelen. Wetenschap is duidelijk heel belangrijk.

371
00:18:23,000 --> 00:18:26,000
We doen veldonderzoek bij inheemse bevolkingsgroepen rond de hele wereld,

372
00:18:26,000 --> 00:18:29,000
die heel lang op dezelfde plekken hebben geleefd,

373
00:18:29,000 --> 00:18:31,000
en die nog een band hebben met de plaats waar ze leven

374
00:18:31,000 --> 00:18:33,000
die de meesten van ons kwijt zijn.

375
00:18:34,000 --> 00:18:36,000
Mijn voorouders komen uit het hele noorden van Europa,

376
00:18:36,000 --> 00:18:39,000
en wanneer ik niet reis, woon ik aan de oostkust van Amerika.

377
00:18:39,000 --> 00:18:42,000
Waar hoor ik thuis? Eigenlijk nergens. Mijn genen zijn één groot mengsel.

378
00:18:42,000 --> 00:18:45,000
Maar er zijn mensen die deze band met hun voorouders nog wel hebben

379
00:18:45,000 --> 00:18:48,000
waardoor we hun DNA in een context kunnen plaatsen.

380
00:18:48,000 --> 00:18:50,000
Daar richt ons veldonderzoek zich op

381
00:18:50,000 --> 00:18:52,000
in de centra die we overal ter wereld hebben opgezet.

382
00:18:52,000 --> 00:18:55,000
Waaronder tien topgenetici.

383
00:18:55,000 --> 00:18:58,000
Daarbij wilden we dit onderzoek openstellen voor iedereen.

384
00:18:58,000 --> 00:19:02,000
Hoe vaak heb je de kans om mee te doen aan een grote wetenschappelijke onderneming?

385
00:19:02,000 --> 00:19:04,000
Een Human Genome Project, of een Mars Rovermissie.

386
00:19:04,000 --> 00:19:06,000
Hier kan het gewoon.

387
00:19:06,000 --> 00:19:10,000
Je kan naar onze website gaan, Nationalgeographic.com/genographic.

388
00:19:10,000 --> 00:19:13,000
Je kan een kit bestellen om je eigen DNA te onderzoeken.

389
00:19:13,000 --> 00:19:16,000
Je kan de uitkomsten aan een databank toevoegen

390
00:19:16,000 --> 00:19:18,000
en ons wat vertellen over je genealogische achtergrond

391
00:19:18,000 --> 00:19:22,000
en de gegevens laten meenemen in het wetenschappelijke onderzoek.

392
00:19:22,000 --> 00:19:26,000
Dit is helemaal zonder winstbejag, dus het geld dat we binnenhalen,

393
00:19:26,000 --> 00:19:29,000
na het betalen van de kosten die we maken,

394
00:19:29,000 --> 00:19:31,000
wordt weer in het project geïnvesteerd.

395
00:19:31,000 --> 00:19:33,000
Het merendeel gaat naar wat we het erfgoedfonds noemen.

396
00:19:33,000 --> 00:19:37,000
Dat is een liefdadigheidsinstelling die beurzen uitdeelt

397
00:19:37,000 --> 00:19:39,000
aan inheemse bevolkingsgroepen over de hele wereld

398
00:19:39,000 --> 00:19:43,000
voor educatieve, culturele projecten die zij zelf opzetten.

399
00:19:43,000 --> 00:19:45,000
Zij wenden zich tot dit fonds om verschillende projecten te doen.

400
00:19:45,000 --> 00:19:47,000
Ik zal een paar voorbeelden laten zien.

401
00:19:47,000 --> 00:19:50,000
Hoe staat het met het project? We hebben zo'n 25.000 stalen verzameld

402
00:19:50,000 --> 00:19:52,000
bij inheemse mensen van over de hele wereld.

403
00:19:52,000 --> 00:19:55,000
Het meest verbazende is de belangstelling van mensen.

404
00:19:55,000 --> 00:19:58,000
Sinds we twee jaar geleden zijn begonnen,

405
00:19:58,000 --> 00:20:00,000
hebben 210.000 mensen een kit besteld.

406
00:20:00,000 --> 00:20:03,000
Daarmee hebben we 5 miljoen dollar opgehaald

407
00:20:03,000 --> 00:20:06,000
waarvan het merendeel, meer dan de helft, naar het erfgoedfonds gaat.

408
00:20:06,000 --> 00:20:10,000
We hebben net de eerste erfgoedbeurzen toegekend voor in totaal zo'n 500.000 dollar.

409
00:20:10,000 --> 00:20:13,000
Deze projecten leggen mondelinge dichtkunst vast uit Sierra Leone,

410
00:20:13,000 --> 00:20:16,000
helpen met het behoud van traditionele weefpatronen in Gaza,

411
00:20:16,000 --> 00:20:19,000
helpen talen met hun heropleving in Tadzjikistan, enzoverder.

412
00:20:19,000 --> 00:20:22,000
Dus het gaat echt heel goed met het project

413
00:20:22,000 --> 00:20:26,000
en ik spoor jullie allemaal aan onze website te bekijken.

414
00:20:26,000 --> 00:20:28,000
Heel erg bedankt.

415
00:20:28,000 --> 00:20:30,000
(Applaus)