0:00:00.000,0:00:09.000
Jambo, bonjour, zdraveite, trayo: dit zijn een paar van de talen

0:00:09.000,0:00:13.000
waar ik wat van gesproken heb tijdens de laatste zes weken.

0:00:13.000,0:00:18.000
Ik ben naar 17 landen geweest

0:00:18.000,0:00:21.000
om te zien hoe het met het project gaat waaraan we bezig zijn.

0:00:21.000,0:00:23.000
Daar ga ik straks nog meer over vertellen.

0:00:23.000,0:00:26.000
Ik heb een paar heel bijzondere plaatsen bezocht.

0:00:26.000,0:00:32.000
Plekken zoals Mongolië, Cambodja, Nieuw-Guinea, Zuid-Afrika, Tanzania twee keer:

0:00:32.000,0:00:34.000
Ik was hier een maand geleden.

0:00:34.000,0:00:39.000
De mogelijkheid om als een windhoos rond de wereld te gaan

0:00:39.000,0:00:42.000
is ongelofelijk, om allerlei redenen.

0:00:42.000,0:00:44.000
Je ziet ongelofelijke dingen.

0:00:44.000,0:00:46.000
Je kan vergelijkingen maken

0:00:46.000,0:00:48.000
tussen mensen van overal ter wereld.

0:00:48.000,0:00:50.000
Wat je dan echt opvalt,

0:00:50.000,0:00:53.000
wat je ziet dat blijft hangen,

0:00:53.000,0:00:57.000
is niet dat we allemaal één zijn, hoewel ik je daarover ga vertellen,

0:00:57.000,0:00:59.000
maar eerder hoe verschillend we zijn.

0:00:59.000,0:01:02.000
Er is zoveel verscheidenheid over heel de wereld.

0:01:02.000,0:01:05.000
6000 verschillende talen gesproken door 6,5 miljard mensen

0:01:05.000,0:01:08.000
met verschillende kleuren, vormen en afmetingen.

0:01:08.000,0:01:11.000
Loop door een straat in een grote stad, waar dan ook,

0:01:11.000,0:01:15.000
en je bent verbaasd over de verscheidenheid in de menselijke soort.

0:01:15.000,0:01:18.000
Hoe verklaren we die diversiteit?

0:01:18.000,0:01:20.000
Nou, waar ik het vandaag over ga hebben,

0:01:20.000,0:01:22.000
is hoe we de genetica gebruiken,

0:01:22.000,0:01:28.000
vooral de populatiegenetica, om te verklaren hoe deze diversiteit is ontstaan

0:01:28.000,0:01:30.000
en hoe lang het heeft geduurd.

0:01:30.000,0:01:32.000
Het probleem van de menselijke verscheidenheid

0:01:32.000,0:01:34.000
kan net als alle grote wetenschappelijke vragen,

0:01:34.000,0:01:36.000
hoe leg je zoiets uit,

0:01:36.000,0:01:38.000
opgebroken worden in deelvragen.

0:01:38.000,0:01:41.000
Je kan al die kleine deelvragen proberen uit te zoeken.

0:01:41.000,0:01:43.000
De eerste is eerder een vraag over de oorsprong.

0:01:43.000,0:01:45.000
Delen we in feite allemaal een gemeenschappelijke oorsprong?

0:01:45.000,0:01:48.000
En als dat zo is, en dat is wat iedereen

0:01:48.000,0:01:51.000
in deze zaal waarschijnlijk zou aannemen, wanneer was dat dan?

0:01:51.000,0:01:53.000
Wanneer zijn we als soort ontstaan?

0:01:53.000,0:01:55.000
Hoe lang zijn we al uit elkaar aan het groeien?

0:01:55.000,0:01:59.000
De tweede vraag is gelijkaardig, maar is net ietsje anders.

0:01:59.000,0:02:01.000
Als we dezelfde oorsprong hebben,

0:02:01.000,0:02:03.000
hoe komt het dat we nu overal voorkomen

0:02:03.000,0:02:05.000
en ondertussen zoveel diversiteit hebben ontwikkeld,

0:02:05.000,0:02:08.000
de verschillende levensstijlen, verschillend uiterlijk,

0:02:08.000,0:02:10.000
de verschillende talen in de wereld.

0:02:10.000,0:02:13.000
De vraag over de oorsprong lijkt, net als vele andere vragen in de biologie,

0:02:13.000,0:02:15.000
ongeveer een eeuw geleden door Darwin te zijn beantwoord.

0:02:15.000,0:02:17.000
In 'De afstamming van de mens' schreef hij:

0:02:17.000,0:02:19.000
"In iedere grote streek in de wereld zijn de levende zoogdieren nauw verwant

0:02:19.000,0:02:22.000
met de uitgestorven soorten uit diezelfde streek.

0:02:22.000,0:02:25.000
Het is daarom waarschijnlijk dat Afrika vroeger werd bewoond door nu uitgestorven apen

0:02:25.000,0:02:28.000
die nauw gelieerd zijn aan de gorilla en de chimpansee;

0:02:28.000,0:02:31.000
en omdat deze twee soorten nu de meest nabije bondgenoten zijn van de mens,

0:02:31.000,0:02:33.000
is het ietwat waarschijnlijker dat onze vroege stamouders

0:02:33.000,0:02:35.000
op het Afrikaanse continent hebben gewoond dan elders."

0:02:35.000,0:02:39.000
Dus dat is afgehandeld, we kunnen naar huis, deze vraag is beantwoord.

0:02:39.000,0:02:43.000
Maar eigenlijk niet. Want Darwin had het over onze verre voorouders,

0:02:43.000,0:02:45.000
onze gemeenschappelijke afkomst met de apen.

0:02:45.000,0:02:49.000
Het is vrij duidelijk dat apen uit Afrika komen.

0:02:49.000,0:02:52.000
De oudste fossielen zijn zo'n 23 miljoen jaar oud.

0:02:52.000,0:02:55.000
Afrika was in die tijd gescheiden van de andere werelddelen,

0:02:55.000,0:02:59.000
door de grillen van platentektoniek, en dreef rond in de Indische Oceaan.

0:02:59.000,0:03:01.000
Het botste rond 16 miljoen jaar geleden tegen Eurazië aan

0:03:01.000,0:03:04.000
en toen kwam de eerste Afrikaanse uittocht, zoals we die noemen.

0:03:04.000,0:03:06.000
De apen die toen vertrokken, eindigden in Zuidoost-Azië

0:03:06.000,0:03:08.000
en werden gibbons en orang-oetans.

0:03:08.000,0:03:10.000
Degene die in Afrika bleven

0:03:10.000,0:03:12.000
evolueerden tot gorilla's, chimpansees en ons.

0:03:12.000,0:03:15.000
Als je het dus hebt over onze gezamenlijke afstamming met de apen,

0:03:15.000,0:03:19.000
maken fossielen het heel duidelijk dat we daar ontstaan zijn.

0:03:19.000,0:03:21.000
Maar dat is niet echt de vraag die ik stel.

0:03:21.000,0:03:23.000
Ik vraag naar onze menselijke voorouders,

0:03:23.000,0:03:26.000
wezens die we zouden herkennen als onszelf

0:03:26.000,0:03:28.000
als ze hier in de zaal zaten.

0:03:28.000,0:03:30.000
Als ze over je schouder keken,

0:03:30.000,0:03:33.000
zou je niet terugschrikken. Hoe zit het met onze menselijke voorouders?

0:03:33.000,0:03:35.000
Want als we ver genoeg teruggaan,

0:03:35.000,0:03:38.000
zijn we verwant met elk levend wezen op Aarde.

0:03:38.000,0:03:41.000
DNA verbindt ons allemaal. We delen voorouders met barracuda's,

0:03:41.000,0:03:46.000
bacteriën en paddenstoelen als je maar ver genoeg teruggaat: meer dan een miljard jaar.

0:03:46.000,0:03:48.000
Maar nu gaat het om onze menselijke voorouders.

0:03:48.000,0:03:50.000
Hoe onderzoek je dat?

0:03:50.000,0:03:54.000
Eerder onderzocht men dat met behulp van paleoantropologie,

0:03:54.000,0:03:56.000
door dingen op te graven

0:03:56.000,0:03:58.000
en op basis van morfologie,

0:03:58.000,0:04:01.000
hoe dingen gevormd zijn, vaak de schedel,

0:04:01.000,0:04:05.000
en zeggen: "Dit lijkt iets meer op ons dan dat, dus dit is onze voorouder.

0:04:05.000,0:04:08.000
Dit moet degene zijn van wie ik rechtstreeks afstam."

0:04:08.000,0:04:11.000
Ik meen dat het domein van de paleoantropologie,

0:04:11.000,0:04:14.000
ons veel boeiende mogelijkheden aanreikt over onze afstamming,

0:04:14.000,0:04:17.000
maar het geeft ons niet de waarschijnlijkheid die we als wetenschappers eigenlijk willen.

0:04:17.000,0:04:19.000
Wat bedoel ik daarmee?

0:04:19.000,0:04:21.000
Hier zie je een goed voorbeeld.

0:04:21.000,0:04:23.000
Dit zijn drie uitgestorven soorten van mensachtigen,

0:04:23.000,0:04:25.000
mogelijke voorouders van de mens.

0:04:25.000,0:04:28.000
Allemaal net ten westen opgegraven van hier in Olduvai Gorge door de familie Leakey.

0:04:28.000,0:04:30.000
Ze dateren allemaal ongeveer van dezelfde periode.

0:04:30.000,0:04:32.000
Van links naar rechts Homo erectus, Homo habilis,

0:04:32.000,0:04:35.000
en Australopithecus -- die heet nu Paranthropus boisei,

0:04:35.000,0:04:40.000
de potige Australopithecine. Drie uitgestorven soorten, zelfde plaats, zelfde tijd.

0:04:40.000,0:04:43.000
Dat betekent dat ze niet alle drie mijn rechtstreekse voorouder kunnen zijn.

0:04:43.000,0:04:46.000
Van de welke stam ik eigenlijk af?

0:04:46.000,0:04:51.000
Mogelijkheden over onze afstamming, maar niet de waarschijnlijkheden die we zoeken.

0:04:52.000,0:04:56.000
Een andere aanpak was naar de morfologie van mensen te kijken

0:04:56.000,0:04:59.000
met de enige gegevens die er tot voor kort waren:

0:04:59.000,0:05:01.000
weer voornamelijk de schedelvorm.

0:05:01.000,0:05:05.000
De eerste die dit systematisch deed was Linnaeus,

0:05:05.000,0:05:07.000
Carl von Linné, een Zweedse plantkundige,

0:05:07.000,0:05:09.000
die in de 18e eeuw de taak op zich nam

0:05:09.000,0:05:11.000
alle levende wezens op aarde in te delen.

0:05:11.000,0:05:13.000
Dacht je dat je zwaar werk had?

0:05:13.000,0:05:15.000
Hij deed het vrij goed.

0:05:15.000,0:05:19.000
Hij categoriseerde zo'n 12.000 soorten in Systema Naturae.

0:05:19.000,0:05:22.000
Hij bedacht de term Homo sapiens, dat betekent wijze man in het Latijn.

0:05:22.000,0:05:26.000
Maar kijkend naar de diversiteit van mensen zei hij:

0:05:26.000,0:05:30.000
"Het lijkt erop dat mensen verdeeld zijn in ondersoorten of categorieën."

0:05:30.000,0:05:34.000
Hij had het over Afrikanen, Amerikanen, Aziaten en Europeanen,

0:05:34.000,0:05:37.000
en had een schaamteloos racistische categorie die hij monstrosus noemde,

0:05:37.000,0:05:40.000
waarin in wezen alle mensen zaten die hem niet aanstonden,

0:05:40.000,0:05:43.000
waaronder denkbeeldige wezens zoals elven.

0:05:44.000,0:05:49.000
Het is makkelijk om dit af te doen als wellicht goedbedoeld,

0:05:49.000,0:05:52.000
maar uiteindelijk achterlijke overdenkingen van een 18e eeuwse wetenschapper

0:05:52.000,0:05:54.000
uit de tijd voor Darwin.

0:05:54.000,0:05:56.000
Als het tenminste niet zo was dat fysische antropologie

0:05:56.000,0:06:00.000
tot slechts 20 of 30 jaar geleden vaak dezelfde classificatie van de mens

0:06:00.000,0:06:02.000
zou hebben onderwezen.

0:06:02.000,0:06:07.000
Over menselijke rassen die volgens fysisch antropologen 30 of 40 jaar geleden,

0:06:07.000,0:06:09.000
Carlton Coon is het beste voorbeeld,

0:06:09.000,0:06:13.000
al meer dan een miljoen jaar, sinds de tijd van de Homo erectus,

0:06:13.000,0:06:16.000
uit elkaar aan het groeien waren. En dit was na Darwin.

0:06:16.000,0:06:18.000
Maar waarop was dit gebaseerd?

0:06:18.000,0:06:22.000
Op heel weinig. Op morfologie en veel giswerk.

0:06:22.000,0:06:24.000
Vandaag ga ik het hebben

0:06:24.000,0:06:27.000
over een nieuwe benadering voor deze vraag.

0:06:27.000,0:06:30.000
In plaats van te gissen over onze afstamming,

0:06:30.000,0:06:32.000
zaken op te graven, mogelijke voorouders,

0:06:32.000,0:06:34.000
en het te zeggen op basis van de morfologie,

0:06:34.000,0:06:36.000
die we nog steeds niet helemaal begrijpen.

0:06:36.000,0:06:40.000
We kennen de onderliggende genetische oorzaken van morfologische variatie niet.

0:06:40.000,0:06:42.000
We moeten het probleem omdraaien.

0:06:42.000,0:06:46.000
Want de vraag die we stellen

0:06:46.000,0:06:48.000
is in wezen genealogisch van aard.

0:06:48.000,0:06:53.000
Wat we proberen te doen, is een stamboom maken met iedereen die nu leeft.

0:06:53.000,0:06:55.000
En zoals elke genealoog je zal zeggen -

0:06:55.000,0:06:57.000
heeft iemand in je familie, jij misschien,

0:06:57.000,0:07:00.000
geprobeerd een stamboom te maken van je familie?

0:07:00.000,0:07:02.000
Je begint in het heden met de relaties waar je zeker van bent.

0:07:02.000,0:07:04.000
Broers en zussen hebben ouders gemeen.

0:07:04.000,0:07:06.000
Jij en je neven en nichten hebben dezelfde grootouders.

0:07:06.000,0:07:09.000
Je volgt het zo steeds verder in het verleden,

0:07:09.000,0:07:11.000
steeds de steeds verdere verwantschappen toevoegend.

0:07:11.000,0:07:15.000
Maar uiteindelijk, hoe goed je ook bent in het opgraven van oude kerkregisters,

0:07:15.000,0:07:19.000
loop je tegen de muur aan.

0:07:19.000,0:07:22.000
Je komt op een punt waarop je niks weet over je voorouders,

0:07:22.000,0:07:26.000
en je gaat het donkere en geheimzinnige rijk binnen dat we geschiedenis noemen,

0:07:26.000,0:07:29.000
waar we ons doorheen moeten tasten met gefluisterde aanwijzingen.

0:07:29.000,0:07:31.000
Wie waren deze mensen die er eerst waren?

0:07:31.000,0:07:34.000
We hebben geen geschreven verslag. Of eigenlijk wel.

0:07:34.000,0:07:37.000
Het is geschreven in ons DNA, onze genetische code.

0:07:37.000,0:07:39.000
We hebben een geschiedkundig document dat ons terugneemt

0:07:39.000,0:07:43.000
naar de tijd van het begin van onze soort. En dat bestuderen wij.

0:07:43.000,0:07:45.000
Een kleine uitleg over DNA.

0:07:45.000,0:07:48.000
Ik vermoed dat niet iedereen hier een geneticus is.

0:07:48.000,0:07:52.000
Het is een heel lang aaneengeregen molecule, een gecodeerd verslag

0:07:52.000,0:07:55.000
over hoe een nieuw kopie van jou te maken. Het is je blauwdruk.

0:07:55.000,0:07:58.000
Het bestaat uit vier onderdelen die we A, C, G en T noemen.

0:07:58.000,0:08:02.000
Het is de volgorde van deze onderdelen die de blauwdruk vormt.

0:08:02.000,0:08:05.000
Hoe lang is het? Nou, het bestaat uit miljarden van deze onderdelen.

0:08:05.000,0:08:08.000
Een haploïd genoom, we hebben twee kopieën van onze chromosomen,

0:08:08.000,0:08:12.000
is zo'n 3,2 miljard nucleotiden lang.

0:08:12.000,0:08:14.000
In zijn geheel, als je het bij elkaar neemt,

0:08:14.000,0:08:16.000
is het zes miljard nucleotiden lang.

0:08:16.000,0:08:19.000
Als je al het DNA uit één cel in je lichaam haalt

0:08:19.000,0:08:23.000
en het achter elkaar legt, is het zo'n twee meter lang.

0:08:23.000,0:08:25.000
Als je dit met al het DNA in je lichaam doet,

0:08:25.000,0:08:29.000
is het lang genoeg om duizend keer van hier naar de maan te gaan.

0:08:29.000,0:08:32.000
Het bevat veel informatie.

0:08:32.000,0:08:38.000
Het is dus een lastige taak om een DNA-molecule te kopiëren om het door te geven.

0:08:38.000,0:08:42.000
Stel je het langste boek voor dat je kent, Oorlog en vrede.

0:08:42.000,0:08:44.000
Neem het honderd keer.

0:08:44.000,0:08:46.000
Stel je voor het met de hand over te schrijven.

0:08:46.000,0:08:48.000
Je werkt tot laat in de nacht

0:08:48.000,0:08:50.000
en bent heel voorzichtig, je drinkt koffie

0:08:50.000,0:08:52.000
en je let goed op. Maar af en toe,

0:08:52.000,0:08:54.000
als je het overschrijft,

0:08:54.000,0:08:56.000
maak je een kleine schrijffout, een spelfout.

0:08:56.000,0:09:00.000
Je vervangt een I door een E, of een C door een T.

0:09:00.000,0:09:04.000
Ditzelfde gebeurt met ons DNA wanneer het wordt doorgegeven.

0:09:04.000,0:09:07.000
Het gebeurt niet vaak. We hebben een ingebouwd nakijkmechanisme.

0:09:07.000,0:09:09.000
Maar wanneer het gebeurt en deze veranderingen worden doorgegeven

0:09:09.000,0:09:12.000
aan volgende generaties, verraden ze hun afkomst.

0:09:12.000,0:09:14.000
Als je een spelfout met iemand deelt,

0:09:14.000,0:09:17.000
betekent dat, dat je een voorouder deelt:

0:09:17.000,0:09:19.000
de eerste persoon die deze verandering had.

0:09:19.000,0:09:22.000
En door te kijken naar de patronen van genetische variatie,

0:09:22.000,0:09:25.000
de patronen van deze markers bij mensen over de hele wereld,

0:09:25.000,0:09:29.000
en in te schatten wanneer ze zijn ontstaan,

0:09:29.000,0:09:32.000
zijn we in staat geweest een stamboom te maken voor iedereen die nu leeft.

0:09:32.000,0:09:35.000
Dit zijn twee stukken DNA die we veel gebruiken in ons werk.

0:09:35.000,0:09:38.000
Mitochondriaal DNA erft over via vrouwelijke lijn.

0:09:38.000,0:09:41.000
Je krijgt je mtDNA van je moeder, en je moeders moeder.

0:09:41.000,0:09:43.000
Helemaal terug tot de eerste vrouw.

0:09:43.000,0:09:46.000
Het Y-chromosoom, het stuk DNA dat mannen tot mannen maakt,

0:09:46.000,0:09:49.000
erft over in mannelijke lijn.

0:09:49.000,0:09:53.000
Iedereen in deze ruimte, iedereen ter wereld,

0:09:53.000,0:09:57.000
valt ergens in een groep in deze stambomen.

0:09:57.000,0:10:00.000
Hoewel dit vereenvoudigde bewerkingen zijn van de echte stambomen,

0:10:00.000,0:10:02.000
zijn ze nog steeds vrij ingewikkeld, dus laat ik ze vereenvoudigen.

0:10:02.000,0:10:04.000
Op hun zij gezet en samengevoegd zodat ze op een boom lijken

0:10:04.000,0:10:07.000
met de wortels beneden en de takken naar boven.

0:10:07.000,0:10:09.000
Wat is de boodschap?

0:10:09.000,0:10:11.000
Het eerste dat naar voren komt,

0:10:11.000,0:10:14.000
is dat de diepste vertakkingen in onze stamboom

0:10:14.000,0:10:19.000
in Afrika voorkomen, tussen Afrikanen.

0:10:19.000,0:10:22.000
Dat betekent dat Afrikanen het langst

0:10:22.000,0:10:25.000
genetische variatie hebben verzameld.

0:10:25.000,0:10:29.000
Dat betekent dat we oorspronkelijk uit Afrika komen. Dat staat in ons DNA.

0:10:29.000,0:10:34.000
Elk stuk DNA heeft een grotere verscheidenheid binnen Afrika dan daarbuiten.

0:10:34.000,0:10:37.000
Op een gegeven moment verlieten sommige Afrikanen hun continent

0:10:37.000,0:10:41.000
en bevolkten de rest van de wereld.

0:10:41.000,0:10:43.000
Hoe lang geleden delen we deze afstamming?

0:10:43.000,0:10:47.000
Was het een miljoen jaar geleden, zoals je zou kunnen denken

0:10:47.000,0:10:50.000
wanneer je naar alle onvoorstelbare verscheidenheid in de wereld kijkt?

0:10:50.000,0:10:53.000
Nee. DNA heeft een duidelijk verhaal.

0:10:53.000,0:10:58.000
Binnen de afgelopen 200.000 jaar delen we allemaal een voorouder, één persoon,

0:10:58.000,0:11:02.000
Mitochondriale Eva, misschien heb je van haar gehoord, in Afrika.

0:11:02.000,0:11:05.000
Een Afrikaanse vrouw uit wie alle mitochondriale verscheidenheid is voortgekomen.

0:11:05.000,0:11:07.000
Maar wat nog verbazender is,

0:11:07.000,0:11:09.000
is dat bij het Y-chromosoom blijkt,

0:11:09.000,0:11:13.000
de mannelijke kant van het verhaal, dat de Y-chromosomale Adam

0:11:13.000,0:11:15.000
maar zo'n 60.000 jaar geleden leefde.

0:11:15.000,0:11:18.000
Dat is maar zo'n 2000 menselijke generaties.

0:11:18.000,0:11:21.000
Een oogwenk in evolutionaire zin.

0:11:22.000,0:11:25.000
Dat betekent dat we toen allemaal nog in Afrika leefden.

0:11:25.000,0:11:27.000
Dit is de Afrikaanse man uit wie

0:11:27.000,0:11:29.000
alle Y-chromosomale verscheidenheid ter wereld voortkomt.

0:11:29.000,0:11:31.000
Alle verscheidenheid die we rond de wereld zien

0:11:31.000,0:11:35.000
is ontstaan in de laatste 60.000 jaar.

0:11:35.000,0:11:37.000
Het is een verbazingwekkend verhaal.

0:11:37.000,0:11:40.000
We zijn allemaal eigenlijk deel van een grote Afrikaanse familie.

0:11:41.000,0:11:44.000
Het lijkt zo kort geleden. Waarom zijn we niet eerder vertrokken?

0:11:44.000,0:11:48.000
Waarom evolueerde Homo erectus niet tot verschillende soorten,

0:11:48.000,0:11:50.000
of ondersoorten, de mensenrassen rond de wereld?

0:11:50.000,0:11:54.000
Waarom lijkt het dat we zo recent uit Afrika zijn gekomen?

0:11:54.000,0:11:56.000
Dat is een grote vraag. Waaromvragen in de genetica,

0:11:56.000,0:12:01.000
en bij geschiedenis in het algemeen, zijn altijd grote vragen,

0:12:01.000,0:12:03.000
en moeilijk te beantwoorden.

0:12:03.000,0:12:06.000
Als al het andere mislukt, praat dan over het weer.

0:12:06.000,0:12:09.000
Wat gebeurde er 60.000 jaar geleden met het weer op de aarde?

0:12:09.000,0:12:12.000
Toen ging het ergste deel van de laatste ijstijd in.

0:12:12.000,0:12:15.000
De laatste ijstijd begon ongeveer 120.000 jaar geleden.

0:12:15.000,0:12:19.000
Het ging op en neer en rond 70.000 jaar geleden ging het steeds harder.

0:12:19.000,0:12:21.000
Er is veel bewijs uit bodemmonsters

0:12:21.000,0:12:24.000
en stuifmeelkorrels, zuurstofisotopen enzovoorts.

0:12:24.000,0:12:27.000
Het laatste glaciale maximum werd 16.000 jaar geleden bereikt

0:12:27.000,0:12:31.000
maar vanaf 70.000 geleden was het heel zwaar.

0:12:31.000,0:12:36.000
Heel koud. Het noordelijk halfrond had grote en groeiende ijskappen.

0:12:36.000,0:12:40.000
New York, Chicago, Seattle waren bedekt door ijskappen.

0:12:40.000,0:12:45.000
Het grootste deel van de Britse eilanden en heel Scandinavië lagen onder kilometers dik ijs.

0:12:45.000,0:12:48.000
Nu is Afrika het meest tropische werelddeel op Aarde.

0:12:48.000,0:12:52.000
Het ligt voor 85 procent tussen de Kreefts- en Steenbokskeerkring.

0:12:52.000,0:12:54.000
En er zijn weinig gletsjers,

0:12:54.000,0:12:56.000
behalve in de hoge bergen hier in Oost-Afrika.

0:12:56.000,0:12:59.000
Dus wat was er hier aan de hand? We zaten hier in Afrika

0:12:59.000,0:13:02.000
niet onder het ijs. Afrika verdroogde in die tijd.

0:13:02.000,0:13:04.000
Dit is een paleoklimatologische kaart

0:13:04.000,0:13:07.000
die laat zien hoe Afrika er tussen 60.000 en 70.000 jaar geleden uitzag

0:13:07.000,0:13:11.000
volgens de reconstructies gemaakt met de bewijzen uit de methoden die ik noemde.

0:13:11.000,0:13:15.000
De reden hiervoor is dat ijs vocht uit de atmosfeer haalt.

0:13:15.000,0:13:19.000
Antarctica is technisch gezien een woestijn, zo weinig neerslag valt daar.

0:13:19.000,0:13:21.000
Dus de hele wereld verdroogde.

0:13:21.000,0:13:25.000
Het zeeniveau daalde en Afrika veranderde in een woestijn.

0:13:25.000,0:13:28.000
De Sahara was toen veel groter dan nu,

0:13:28.000,0:13:31.000
en het leefgebied van de mens was teruggebracht

0:13:31.000,0:13:33.000
tot een paar enclaves. Veel minder dan nu.

0:13:33.000,0:13:35.000
Volgens genetische gegevens

0:13:35.000,0:13:38.000
was de menselijke populatie rond deze tijd, zo'n 70.000 jaar geleden,

0:13:38.000,0:13:41.000
tot minder dan 2000 individuen teruggebracht.

0:13:41.000,0:13:45.000
We waren bijna uitgestorven. We stonden op het randje.

0:13:45.000,0:13:48.000
En toen gebeurde er iets. Een mooi voorbeeld.

0:13:48.000,0:13:50.000
Kijk naar deze stenen werktuigen.

0:13:50.000,0:13:54.000
Die aan de linkerkant komen uit Afrika, van ongeveer een miljoen jaar geleden.

0:13:54.000,0:13:57.000
Die aan de rechterkant zijn van Neanderthalers, onze verre neven,

0:13:57.000,0:13:59.000
niet onze directe voorouders, uit Europa.

0:13:59.000,0:14:03.000
Ze zijn ongeveer 50.000 tot 60.000 jaar oud.

0:14:03.000,0:14:06.000
Nu bestaat het gevaar dat ik paleoantropologen

0:14:06.000,0:14:09.000
of fysisch antropologen in het publiek beledig,

0:14:09.000,0:14:14.000
maar er is in wezen weinig verschil tussen deze stenen werktuigen.

0:14:14.000,0:14:17.000
De linker- en rechterwerktuigen lijken sterk op elkaar.

0:14:17.000,0:14:21.000
Tussen een miljoen en 60.000 tot 70.000 jaar geleden

0:14:21.000,0:14:23.000
blijven we op cultureel vlak vrijwel gelijk.

0:14:23.000,0:14:25.000
Het soort werktuigen verandert niet sterk.

0:14:25.000,0:14:27.000
Het bewijs duidt erop dat de manier waarop mensen leefden,

0:14:27.000,0:14:29.000
niet sterk veranderde in dat tijdperk.

0:14:29.000,0:14:34.000
Maar 50, 60, 70 duizend jaar geleden gaat het helemaal los,

0:14:34.000,0:14:37.000
ergens in dat gebied. De kunst komt op.

0:14:37.000,0:14:40.000
De stenen werktuigen worden steeds meer verfijnd.

0:14:40.000,0:14:42.000
Mensen lijken in verschillende tijden van het jaar

0:14:43.000,0:14:45.000
op welbepaalde prooisoorten te zijn gaan jagen.

0:14:45.000,0:14:48.000
De groep nam in aantal toe.

0:14:48.000,0:14:50.000
Waarschijnlijk, wat veel taalkundigen geloven,

0:14:50.000,0:14:54.000
is dat echt moderne talen, met grammatica - onderwerp, werkwoord, lijdend voorwerp -

0:14:54.000,0:14:58.000
waarmee we complexe gedachten overbrengen, rond die tijd ontstonden.

0:14:58.000,0:15:02.000
We werden veel socialer. Sociale netwerken werden groter.

0:15:02.000,0:15:07.000
Deze gedragsveranderingen maakten het ons mogelijk de verslechterende omstandigheden te overleven

0:15:07.000,0:15:11.000
en ons over de wereld te gaan verspreiden.

0:15:12.000,0:15:15.000
We hebben het op deze conferentie over Afrikaanse succesverhalen gehad.

0:15:15.000,0:15:18.000
Zal ik je het ultieme Afrikaanse succesverhaal vertellen?

0:15:18.000,0:15:21.000
Kijk in de spiegel. Jij bent het. De reden dat je nu leeft,

0:15:21.000,0:15:25.000
is dat er in Afrika veranderingen optraden in onze hersenen,

0:15:25.000,0:15:28.000
waarschijnlijk in het gebied waar we nu zijn,

0:15:28.000,0:15:31.000
zo'n 60.000 tot 70.000 jaar geleden,

0:15:31.000,0:15:34.000
die het ons mogelijk maakten niet alleen in Afrika te overleven, maar ook daarbuiten.

0:15:34.000,0:15:37.000
Rond 60.000 jaar geleden begon de volksverhuizing

0:15:37.000,0:15:39.000
uit Afrika langs de zuidkust van Azië,

0:15:39.000,0:15:43.000
die Australië al heel snel bereikte, zo'n 50.000 jaar geleden.

0:15:43.000,0:15:45.000
Een iets latere migratie naar het Midden-Oosten.

0:15:45.000,0:15:47.000
Dat waren jagers op de savanne.

0:15:47.000,0:15:49.000
Wie van jullie op tochtjes gaat na de conferentie

0:15:49.000,0:15:51.000
krijgt echte savanne te zien.

0:15:51.000,0:15:53.000
Het is in wezen het vleesschap.

0:15:53.000,0:15:56.000
Mensen die gespecialiseerd waren in jagen

0:15:56.000,0:15:59.000
op de savanne vol vlees

0:15:59.000,0:16:03.000
kwamen rond 45.000 jaar geleden via de graslanden in het Midden-Oosten aan

0:16:03.000,0:16:05.000
tijdens één van de zeldzame natte perioden in de Sahara.

0:16:05.000,0:16:08.000
Ze trokken over de graslanden naar het oosten

0:16:08.000,0:16:10.000
omdat ze waren aangepast daarop te leven.

0:16:10.000,0:16:12.000
En aangekomen in Centraal-Azië

0:16:12.000,0:16:15.000
hadden ze wat je de steppe-supersnelweg zou kunnen noemen, bereikt.

0:16:15.000,0:16:17.000
Een snelweg van gras.

0:16:17.000,0:16:19.000
In die tijd, tijdens de laatste ijstijd,

0:16:19.000,0:16:22.000
strekten de graslanden zich uit van Duitsland tot Korea,

0:16:22.000,0:16:24.000
dus het hele werelddeel lag voor ze open.

0:16:24.000,0:16:26.000
Rond 35.000 jaar geleden kwamen ze in Europa

0:16:26.000,0:16:28.000
en uiteindelijk bereikte een kleine groep,

0:16:28.000,0:16:32.000
in het ergst denkbare weer, Siberië,

0:16:32.000,0:16:34.000
binnen de poolcirkel, tijdens de laatste ijstijd.

0:16:34.000,0:16:38.000
De temperatuur was -50°C, -60°C, misschien zelfs -70°C.

0:16:38.000,0:16:42.000
Ze trokken naar Amerika, bereikten ook dat laatste werelddeel.

0:16:42.000,0:16:46.000
Het is een verbazingwekkend verhaal, en het gebeurde eerst in Afrika:

0:16:46.000,0:16:48.000
De veranderingen die ons daartoe in staat stelden,

0:16:48.000,0:16:51.000
de evolutie van het soepele brein dat we allemaal hebben,

0:16:51.000,0:16:53.000
dat ons nieuwe culturen kan doen vormen.

0:16:53.000,0:16:56.000
Daardoor kon de diversiteit zich ontwikkelen

0:16:56.000,0:16:59.000
die we zien in een "wervelstormreis" zoals ik heb gemaakt.

0:17:00.000,0:17:04.000
Het verhaal dat ik net vertelde is werkelijk het verhaal

0:17:04.000,0:17:09.000
van hoe we in een oogwenk de wereld bevolkten, de grote paleolithische dolingen van onze soort.

0:17:09.000,0:17:11.000
Dat is het verhaal dat ik een paar jaar geleden vertelde

0:17:11.000,0:17:15.000
in mijn boek: "The Journey of Man" en een film met dezelfde titel.

0:17:15.000,0:17:18.000
En terwijl we de film aan het afronden waren,

0:17:18.000,0:17:20.000
die we met National Geographic maakten,

0:17:20.000,0:17:23.000
begon ik het hierover met hun mensen te hebben.

0:17:23.000,0:17:27.000
Ze werden er helemaal enthousiast van. Ze vonden de film mooi, maar ze zeiden:

0:17:27.000,0:17:29.000
"Weet je, we zien het gebruik van DNA

0:17:29.000,0:17:33.000
om de menselijke verspreiding in kaart te brengen

0:17:33.000,0:17:38.000
als de volgende sprong in het onderzoek naar de oorsprong van de mens.

0:17:38.000,0:17:40.000
Het onderzoeken van de oorsprong van de mens zit zowat in onze genen,

0:17:40.000,0:17:42.000
en we willen dit vooruithelpen.

0:17:42.000,0:17:44.000
Wat wil je nu gaan doen?"

0:17:44.000,0:17:46.000
Dat is een mooie vraag om van National Geographic te krijgen.

0:17:46.000,0:17:50.000
Ik vertelde ze dat ik nu deze schets had, meer niet.

0:17:50.000,0:17:54.000
Het schetst op een heel ruwe manier hoe we ons verspreid hebben.

0:17:54.000,0:17:57.000
Het is gebaseerd op een paar duizend mensen,

0:17:57.000,0:17:59.000
een paar populaties van her en der over de wereld,

0:17:59.000,0:18:03.000
we hebben een paar markers bekeken, en er zitten veel gaten in deze kaart.

0:18:03.000,0:18:05.000
We hebben de verbanden zitten te leggen.

0:18:05.000,0:18:09.000
We moeten onze steekproef veel groter maken.

0:18:09.000,0:18:13.000
We hebben honderdduizenden DNA-monsters van over de hele wereld nodig.

0:18:13.000,0:18:16.000
Zo ontstond het genografische project.

0:18:16.000,0:18:19.000
Dat project begon in april 2005.

0:18:19.000,0:18:23.000
Het heeft drie hoofdonderdelen. Wetenschap is duidelijk heel belangrijk.

0:18:23.000,0:18:26.000
We doen veldonderzoek bij inheemse bevolkingsgroepen rond de hele wereld,

0:18:26.000,0:18:29.000
die heel lang op dezelfde plekken hebben geleefd,

0:18:29.000,0:18:31.000
en die nog een band hebben met de plaats waar ze leven

0:18:31.000,0:18:33.000
die de meesten van ons kwijt zijn.

0:18:34.000,0:18:36.000
Mijn voorouders komen uit het hele noorden van Europa,

0:18:36.000,0:18:39.000
en wanneer ik niet reis, woon ik aan de oostkust van Amerika.

0:18:39.000,0:18:42.000
Waar hoor ik thuis? Eigenlijk nergens. Mijn genen zijn één groot mengsel.

0:18:42.000,0:18:45.000
Maar er zijn mensen die deze band met hun voorouders nog wel hebben

0:18:45.000,0:18:48.000
waardoor we hun DNA in een context kunnen plaatsen.

0:18:48.000,0:18:50.000
Daar richt ons veldonderzoek zich op

0:18:50.000,0:18:52.000
in de centra die we overal ter wereld hebben opgezet.

0:18:52.000,0:18:55.000
Waaronder tien topgenetici.

0:18:55.000,0:18:58.000
Daarbij wilden we dit onderzoek openstellen voor iedereen.

0:18:58.000,0:19:02.000
Hoe vaak heb je de kans om mee te doen aan een grote wetenschappelijke onderneming?

0:19:02.000,0:19:04.000
Een Human Genome Project, of een Mars Rovermissie.

0:19:04.000,0:19:06.000
Hier kan het gewoon.

0:19:06.000,0:19:10.000
Je kan naar onze website gaan, Nationalgeographic.com/genographic.

0:19:10.000,0:19:13.000
Je kan een kit bestellen om je eigen DNA te onderzoeken.

0:19:13.000,0:19:16.000
Je kan de uitkomsten aan een databank toevoegen

0:19:16.000,0:19:18.000
en ons wat vertellen over je genealogische achtergrond

0:19:18.000,0:19:22.000
en de gegevens laten meenemen in het wetenschappelijke onderzoek.

0:19:22.000,0:19:26.000
Dit is helemaal zonder winstbejag, dus het geld dat we binnenhalen,

0:19:26.000,0:19:29.000
na het betalen van de kosten die we maken,

0:19:29.000,0:19:31.000
wordt weer in het project geïnvesteerd.

0:19:31.000,0:19:33.000
Het merendeel gaat naar wat we het erfgoedfonds noemen.

0:19:33.000,0:19:37.000
Dat is een liefdadigheidsinstelling die beurzen uitdeelt

0:19:37.000,0:19:39.000
aan inheemse bevolkingsgroepen over de hele wereld

0:19:39.000,0:19:43.000
voor educatieve, culturele projecten die zij zelf opzetten.

0:19:43.000,0:19:45.000
Zij wenden zich tot dit fonds om verschillende projecten te doen.

0:19:45.000,0:19:47.000
Ik zal een paar voorbeelden laten zien.

0:19:47.000,0:19:50.000
Hoe staat het met het project? We hebben zo'n 25.000 stalen verzameld

0:19:50.000,0:19:52.000
bij inheemse mensen van over de hele wereld.

0:19:52.000,0:19:55.000
Het meest verbazende is de belangstelling van mensen.

0:19:55.000,0:19:58.000
Sinds we twee jaar geleden zijn begonnen,

0:19:58.000,0:20:00.000
hebben 210.000 mensen een kit besteld.

0:20:00.000,0:20:03.000
Daarmee hebben we 5 miljoen dollar opgehaald

0:20:03.000,0:20:06.000
waarvan het merendeel, meer dan de helft, naar het erfgoedfonds gaat.

0:20:06.000,0:20:10.000
We hebben net de eerste erfgoedbeurzen toegekend voor in totaal zo'n 500.000 dollar.

0:20:10.000,0:20:13.000
Deze projecten leggen mondelinge dichtkunst vast uit Sierra Leone,

0:20:13.000,0:20:16.000
helpen met het behoud van traditionele weefpatronen in Gaza,

0:20:16.000,0:20:19.000
helpen talen met hun heropleving in Tadzjikistan, enzoverder.

0:20:19.000,0:20:22.000
Dus het gaat echt heel goed met het project

0:20:22.000,0:20:26.000
en ik spoor jullie allemaal aan onze website te bekijken.

0:20:26.000,0:20:28.000
Heel erg bedankt.

0:20:28.000,0:20:30.000
(Applaus)