0:00:00.520,0:00:02.096
Siku.

0:00:02.120,0:00:03.496
Damu.

0:00:03.520,0:00:04.720
Hedhi.

0:00:05.440,0:00:07.016
Uchafu.

0:00:07.040,0:00:08.656
Siri.

0:00:08.680,0:00:09.880
Kuficha.

0:00:10.400,0:00:11.600
Kwanini?

0:00:12.760,0:00:14.656
Utaratibu asilia kibaolojia

0:00:14.680,0:00:18.496
ambao kila msichana na mwanamke[br]anapitia kila mwezi

0:00:18.520,0:00:20.696
kwa karibia nusu ya maisha yake.

0:00:20.720,0:00:23.416
Jambo ambalo ni la umuhimu mkubwa sana

0:00:23.440,0:00:27.640
kiasi kwamba kupona na uenezwaji[br]wa spishi zetu unautegemea.

0:00:28.480,0:00:30.320
Bado tunauchukulia kama mwiko.

0:00:31.160,0:00:34.040
Tunajisikia ugumu[br]na fedheha kuliongelea.

0:00:35.840,0:00:37.656
Nilipopata siku zangu mara ya kwanza,

0:00:37.680,0:00:40.040
Niliambiwa nifanye iwe[br]siri nisiwaambie wengine--

0:00:40.760,0:00:42.640
hata kwa baba yangu au kaka.

0:00:43.640,0:00:46.256
Baadaye wakati hili somo[br]limejitokeza vitabuni mwetu,

0:00:46.280,0:00:48.616
mwalimu wetu wa baolojia aliiruka mada.

0:00:48.640,0:00:51.320
(Kicheko)

0:00:52.000,0:00:53.680
Nilijifunza nini kutokana na hili?

0:00:54.360,0:00:57.520
Nilijifunza kwamba[br]ni fedheha mno kuongelea jambo hili.

0:00:58.080,0:01:00.736
Nilijifunza kufedheshwa na mwili wangu.

0:01:00.760,0:01:03.816
Nilijifunza kutokufahamu siku zangu

0:01:03.840,0:01:05.800
ili kuweza kubaki na heshima.

0:01:06.440,0:01:08.256
Utafiti katika sehemu mbalimbali India

0:01:08.280,0:01:13.016
waonyesha wasichana watatu kati ya kumi[br]hawafahamu kuhusu hedhi

0:01:13.040,0:01:14.800
wakati wa siku zao za kwanza.

0:01:15.400,0:01:17.016
Na baadhi ya sehemu za Rajasthan

0:01:17.040,0:01:21.880
hii namba ni kubwa kama wasichana tisa[br]kati ya kumi kutokufahamu

0:01:22.800,0:01:24.456
Unaweza kushangazwa kujua

0:01:24.480,0:01:26.696
kwamba wasichana wengi[br]nilioongea nao,

0:01:26.720,0:01:30.536
waliokuwa hawajui kuhusu siku zao[br]wakati wa hedhi zao za kwanza

0:01:30.560,0:01:32.936
walifikiria kuwa wana saratani ya damu

0:01:32.960,0:01:34.560
na watakufa muda sio mrefu.

0:01:36.760,0:01:39.696
Usafi wa hedhi[br]ni kipengele muhimu cha hatari

0:01:39.720,0:01:42.280
kwa maambukizi wa mfumo wa via vya uzazi.

0:01:43.040,0:01:46.216
Lakini India, ni asilimia 12 tu[br]ya wasichana na wanawake

0:01:46.240,0:01:50.000
wanaweza kupata njia za usafi[br]wa kumudu siku zao.

0:01:50.840,0:01:52.336
Ukifanya mahesabu,

0:01:52.360,0:01:57.456
asilimia 88 ya wasichana na wanawake[br]hutumia njia zisizo salama kwa siku zao.

0:01:57.480,0:01:58.680
Nilikuwa mmoja wao.

0:01:59.880,0:02:02.816
Nilikulia kwenye mji mdogo[br]uitwao Garhwa, jimbo la Jharkhand,

0:02:02.840,0:02:05.960
ambako hata kununua pedi[br]ilichukuliwa kama fedheha.

0:02:06.840,0:02:08.895
Sasa nilipoanza kupata siku zangu,

0:02:08.919,0:02:10.680
Nilianza kutumia matambara.

0:02:12.560,0:02:15.216
Baada ya kila matumizi[br]niliyafua na kuyatumia tena.

0:02:15.240,0:02:16.496
Lakini kuyahifadhi,

0:02:16.520,0:02:19.136
Niliyaficha na kuyaweka[br]sehemu yenye giza na unyevu

0:02:19.160,0:02:21.760
ilikwamba mtu asijue[br]kuwa niko kwenye hedhi.

0:02:22.520,0:02:25.136
Kwa kuyarudia kufua[br]matambara yalikuja kuwa magumu,

0:02:25.160,0:02:28.160
na mara nyingi nilipata upele[br]na maambukizi kwa kuyatumia.

0:02:28.880,0:02:33.160
Niliyavaa kwa muda wa miaka mitano[br]hadi nilipohama ule mji.

0:02:35.640,0:02:37.976
Suala lingine[br]ambalo siku zilileta maishani mwangu

0:02:38.000,0:02:40.296
lile la kuwekewa mipaka kijamii

0:02:40.320,0:02:44.656
iliyowekwa kwa wasichana wetu[br]na wanawake wakiwa kwenye siku zao.

0:02:44.680,0:02:46.976
Nafikiri wote lazma mtakuwa mnajua,

0:02:47.000,0:02:49.960
lakini bado nitaelezea[br]kwa wale wachache wasiojua.

0:02:50.720,0:02:53.200
Sikuruhusiwa kula au kugusa vitu vichachu.

0:02:53.840,0:02:58.696
Sikuruhusiwa kukaa kwenye sofa[br]au kitandani mwa ndugu wa familia.

0:02:58.720,0:03:01.176
Nilitakiwa kufua mashuka[br]kila baada ya siku zangu,

0:03:01.200,0:03:03.136
hata kama hazikuchafuka kwa madoa.

0:03:03.160,0:03:04.976
Nilichukuliwa kama najisi

0:03:05.000,0:03:09.800
na kukatazwa kuabudu au kugusa[br]kitu chochote chenye umuhimu kidini.

0:03:10.880,0:03:13.096
Ulikutana na matangazo nje ya misikiti

0:03:13.120,0:03:15.560
kukataza wasichana[br]na wanawake walio kwenye hedhi.

0:03:17.080,0:03:18.456
Chakuchekesha,

0:03:18.480,0:03:21.296
wakati wote ni wanawake watu wazima

0:03:21.320,0:03:25.760
ndio walioweka vizuizi hivyo[br]kwa wasichana wadogo katika familia.

0:03:26.360,0:03:30.536
hata hivyo, wamekua[br]wakikubali vizuizi hivyo kama desturi.

0:03:30.560,0:03:33.576
Na katika kukosekana kwa kuingiliwa,

0:03:33.600,0:03:35.616
ni imani potofu na kutoeleweka

0:03:35.640,0:03:38.240
kunakoenezwa[br]kizazi hata kizazi.

0:03:39.240,0:03:41.096
Kwa miaka nilyofanyia kazi [br]taaluma hii,

0:03:41.120,0:03:42.616
Nimeshakutana na hadithi

0:03:42.640,0:03:46.256
ambapo wasichana walitakiwa kula[br]na kuosha vyombo vyao kwa kutengwa.

0:03:46.280,0:03:48.616
Hawakuruhusiwa [br]kuoga wakati wa siku zao,

0:03:48.640,0:03:52.720
na katika nyumba nyingine walitengwa[br]hata na ndugu wengine wa familia.

0:03:53.720,0:03:57.256
Kiasi cha asilimia 85 za wasichana[br]na wanawake India

0:03:57.280,0:04:02.600
walifuata moja au zaidi ya masharti[br]ya mila kwenye siku zao kila mwezi.

0:04:03.320,0:04:04.856
Unafikiria hii inafanya nini

0:04:04.880,0:04:07.840
katika kujithamini[br]na kujiamini kwa msichana mdogo?

0:04:08.720,0:04:11.456
Kiwewe cha kisaikolojia[br]ambacho hili huumiza,

0:04:11.480,0:04:14.056
kuathiri haiba yake,

0:04:14.080,0:04:15.816
utendaji wake kimasomo

0:04:15.840,0:04:20.480
na kila kipengele cha ukuaji[br]katika miaka ya awali ya uumbaji wake?

0:04:21.760,0:04:25.800
Nilifuata kwa bidii masharti haya yote[br]ya kimila kwa miaka 13,

0:04:26.400,0:04:28.776
hadi mjadala na mshirika mwenzangu, Tuhin,

0:04:28.800,0:04:31.360
ulipobadilisha mtazamo wangu[br]kuhusu hedhi milele.

0:04:32.280,0:04:37.736
Mwaka 2009, mimi na Tuhin tulikuwa [br]tunasoma stashada katika ubunifu.

0:04:37.760,0:04:39.416
Tukapendana

0:04:39.440,0:04:41.880
na nilikuwa huru[br]kujadiliana naye kuhusu siku zangu.

0:04:42.640,0:04:44.560
Tuhin alijua kidogo kuhusu siku.

0:04:45.520,0:04:47.800
(Kicheko)

0:04:51.800,0:04:55.416
Alishangazwa kujua kwamba[br]wasichana hupata maumivu makali

0:04:55.440,0:04:56.856
na hutokwa damu kila mwezi.

0:04:56.880,0:04:58.976
(Kicheko)

0:04:59.000,0:05:00.496
Ndio.

0:05:00.520,0:05:02.296
Alishtushwa kabisa kujua

0:05:02.320,0:05:07.496
kuhusu vizuizi vinavyowekwa kwa[br]wasichana na wanawake walio kwenye hedhi

0:05:07.520,0:05:10.096
na familia pamoja na jamii zao wenyewe.

0:05:10.120,0:05:12.176
Ili kuweza kunisaidia na maumivu yangu,

0:05:12.200,0:05:16.000
alikwenda kwenye mtandao wa intaneti[br]kujifunza kuhusu hedhi.

0:05:16.600,0:05:18.336
Aliponielezea alichojifunza,

0:05:18.360,0:05:21.360
Niligundua ufahamu mdogo[br]nilionao kuhusu hedhi,

0:05:21.960,0:05:25.080
na vitu vingi nilivyoamini[br]vilikuja kuwa ni imani potofu,

0:05:26.360,0:05:27.896
Ndipo nilipojiuliza:

0:05:27.920,0:05:30.256
kama sisi, tumesoma vizuri hivi,

0:05:30.280,0:05:32.376
tumefundishwa vibaya kuhusu hedhi,

0:05:32.400,0:05:36.400
kutakuwa na mamilioni ya wasichana huko [br]nje waliofundishwa vibaya, pia.

0:05:37.760,0:05:38.976
Kusoma--

0:05:39.000,0:05:40.776
kuelewa tatizo vizuri,

0:05:40.800,0:05:45.416
Nilifanya utafiti wa mwaka mmoja kujifunza[br]ukosefu wa ufahamu kuhusu hedhi

0:05:45.440,0:05:47.040
na chanzo chake nyuma yake.

0:05:47.960,0:05:49.696
Wakati kiujumla inaaminika

0:05:49.720,0:05:55.696
kwamba kutokufahamu hedhi na[br]kuelewa vibaya ni tatizo la vijijini,

0:05:55.720,0:05:56.936
katika utafiti wangu,

0:05:56.960,0:05:59.936
Niligundua kwamba[br]ni tatizo la mijini pia.

0:05:59.960,0:06:04.320
Na lipo kwa daraja la walioelimika[br]mijini, pia.

0:06:05.280,0:06:07.776
Wakati naongea na wazazi wengi[br]pamoja na waalimu,

0:06:07.800,0:06:13.096
Niligundua kuwa wengi wao walitaka[br]kuelimisha wasichana kuhusu siku zao

0:06:13.120,0:06:15.760
kabla hawajaanza[br]kupata mzunguko wao wa hedhi.

0:06:16.840,0:06:18.056
Na--

0:06:18.080,0:06:21.616
lakini wenyewe walikosa[br]njia stahiki.

0:06:21.640,0:06:22.896
Na kwavile ni mwiko,

0:06:22.920,0:06:25.960
wanajisikia kusita[br]na fedheha kuongelea jambo hilo.

0:06:26.840,0:06:31.456
Wasichana siku hizi hupata siku zao[br]wakiwa darasa la sita na la saba,

0:06:31.480,0:06:33.096
lakini mtaala wetu wa elimu

0:06:33.120,0:06:36.920
hufundisha wasichana kuhusu siku zao[br]darasa la nane na la tisa tu.

0:06:37.800,0:06:39.360
na kwa vile ni mwiko,

0:06:40.000,0:06:43.440
waalimu bado[br]wanairuka mada.

0:06:44.840,0:06:49.096
Hivyo shule haziwafundishi[br]wasichana kuhusu siku zao,

0:06:49.120,0:06:51.256
wazazi hawazungumzii jambo hilo.

0:06:51.280,0:06:52.680
Wasichana wanaenda wapi?

0:06:53.680,0:06:56.520
Miongo miwili iliyopita na sasa--

0:06:57.120,0:06:58.400
hakuna kilichobadilika.

0:07:00.120,0:07:02.940
Nilimshirikisha Tuhin matokeo yangu[br]na tulijiuliza

0:07:02.960,0:07:04.576
Itakuwaje tukianzisha kitu

0:07:04.600,0:07:09.176
ambacho kitasaidia wasichana kuelewa[br]kuhusu hedhi wao wenyewe --

0:07:09.200,0:07:13.416
Kitu ambacho kitawasaidia[br]wazazi na waalimu

0:07:13.440,0:07:16.360
kuongelea kuhusu siku za hedhi[br]kwa raha kwa wasichana wadogo?

0:07:17.840,0:07:19.456
Wakati wa utafiti wangu,

0:07:19.480,0:07:21.456
Nilikuwa nakusanya hadithi nyingi.

0:07:21.480,0:07:26.160
Hizi ni hadithi za mambo waliyopitia[br]wasichana kipindi cha siku zao.

0:07:26.800,0:07:30.056
Hadithi hizi zitawafanya wasichana[br]wawe wadadisi na kuvutiwa

0:07:30.080,0:07:34.016
katika kuongea kuhusu hedhi[br]ndani ya watu wao wa karibu.

0:07:34.040,0:07:35.496
Hicho ndio tulichotaka.

0:07:35.520,0:07:38.856
Tulitaka kitu ambacho[br]kingewafanya wasichana wawe wadadisi

0:07:38.880,0:07:41.056
na kuwasukuma kujifunza.

0:07:41.080,0:07:44.240
Tulitaka kutumia hadithi hizi[br]kufundisha wasichana kuhusu siku zao.

0:07:45.360,0:07:48.456
Hivyo tukaamua kutengeneza kitabu[br]cha vikatuni

0:07:48.480,0:07:51.736
ambapo wahusika wa katuni[br]wataigiza hadithi hizi

0:07:51.760,0:07:55.640
na kuwaelimisha wasichana kuhusu hedhi[br]kwa njia ya kufurahisha na kuwashirikisha.

0:07:56.360,0:07:59.376
Kuwasilisha wasichana[br]katika hatua zao tofauti za kubalehe,

0:07:59.400,0:08:01.040
tunao wahusika watatu.

0:08:01.560,0:08:04.736
Pinki, ambaye hajapata siku zake bado,

0:08:04.760,0:08:08.256
Jiya anayepata siku zake[br]wakati wa simulizi za kitabu

0:08:08.280,0:08:11.536
na Mira ambaye tayari[br]amekuwa akipata siku zake.

0:08:11.560,0:08:13.976
Kuna mhusika wa nne, Priya Didi.

0:08:14.000,0:08:17.536
Kupitia yeye, wasichana wanakuja kujua[br]kuhusu vipengele kadhaa vya ukuaji

0:08:17.560,0:08:19.360
na kusimamia usafi wa hedhi.

0:08:20.455,0:08:22.398
Utengenezaji kitabu,[br]ulitumia umakini

0:08:22.423,0:08:26.376
hakuna katika vielelezo ambavyo[br]vilikuwa na pingamizi lolote

0:08:26.400,0:08:28.360
na hiyo ni nyeti kitamaduni.

0:08:29.200,0:08:33.056
Wakati wa majaribio ya sampuli ya awali[br]tuligundua wasichana wakilipenda kitabu.

0:08:33.080,0:08:34.456
Walikuwa na hamu ya kukisoma

0:08:34.480,0:08:37.240
na kujua zaidi na zaidi[br]kuhusu siku zao wao wenyewe.

0:08:38.039,0:08:41.056
Wazazi na waalimu walikuwa[br]hawaoni shida kuongea kuhusu siku

0:08:41.080,0:08:42.775
kwa wasichana wadogo kutumia kitabu

0:08:42.799,0:08:45.776
na wakati mwingine hata wavulana[br]walivutiwa kukisoma.

0:08:45.800,0:08:47.936
(Kicheko)

0:08:47.960,0:08:49.720
(Makofi)

0:08:51.840,0:08:55.656
Kitabu cha vikatu kilisaidia[br]katika kujenga mazingira

0:08:55.680,0:08:58.120
ambapo itasimamisha hedhi kuwa mwiko.

0:08:58.720,0:09:02.776
Wengi wa waliojitolea walichukua hii[br]sampuli ya awali kuelimisha wasichana

0:09:02.800,0:09:06.736
na kufanya warsha za kuelimisha hedhi[br]katika majimbo matano tofauti India.

0:09:06.760,0:09:10.136
na mmoja wa waliojitolea alitumia[br]sampuli hii kuelimisha watawa vijana

0:09:10.160,0:09:12.376
na aliipeleka kwenye nyumba ya utawa[br]Ladakh.

0:09:12.400,0:09:15.736
Tulitengeneza toleo la mwisho la kitabu,[br]tukakiita "Menstrupedia Comic"

0:09:15.760,0:09:18.520
na kukizindua Septemba mwaka jana.

0:09:19.120,0:09:20.496
Na mpaka sasa,

0:09:20.520,0:09:24.856
zaidi ya wasichana 4,000 wameelimika[br]kwa kutumia kitabu India na --

0:09:24.880,0:09:27.536
(Makofi)

0:09:27.560,0:09:28.776
Asanteni.

0:09:28.800,0:09:31.120
(Makofi)

0:09:34.240,0:09:36.040
na nchi nyingine 10.

0:09:37.160,0:09:40.176
Mara kwa mara tunakitafsiri kitabu[br]katika lugha tofauti

0:09:40.200,0:09:42.936
Na kushirikiana na mashirika ya ndani[br]nchi

0:09:42.960,0:09:45.616
na kufanya hiki kitabu kipatikane[br]katika nchi tofauti.

0:09:45.640,0:09:48.576
Mashule 15 katika sehemu tofauti India

0:09:48.600,0:09:52.016
yamekifanya kitabu hiki[br]kuwa sehemu ya mtaala wa shule zao

0:09:52.040,0:09:53.816
kufundisha wasichana kuhusu hedhi.

0:09:53.840,0:09:56.240
(Makofi)

0:10:00.440,0:10:05.776
Nafurahishwa kuona jinsi wanaojitolea,

0:10:05.800,0:10:09.936
watu binafsi, wazazi[br]waalimu, wakuu wa mashule

0:10:09.960,0:10:11.456
wamekutana pamoja

0:10:11.480,0:10:15.736
na kufanya msukumo huu wa ufahamishaji[br]wa hedhi kwa jamii zao,

0:10:15.760,0:10:19.456
wamehakikisha wasichana wanajifunza[br]kuhusu siku zao katika umri sahihi

0:10:19.480,0:10:21.640
na kusaidia katika kuvunja mwiko huu

0:10:23.040,0:10:27.336
Ninaota maisha ya mbele[br]ambapo hedhi sio laana,

0:10:27.360,0:10:28.896
sio ugonjwa,

0:10:28.920,0:10:31.360
ila ni mabadiliko katika[br]maisha ya msichana.

0:10:32.120,0:10:33.336
Na ninge --

0:10:33.360,0:10:35.480
(Makofi)

0:10:37.960,0:10:39.336
Na ningependa kumalizia hii

0:10:39.360,0:10:43.256
kwa ombi dogo[br]kwa wazazi wote hapa.

0:10:43.280,0:10:44.480
Wapendwa wazazi,

0:10:45.240,0:10:47.456
kama mtakuwa mnafedheheshwa na hedhi

0:10:47.480,0:10:49.696
na mabinti zenu watafedheheshwa, pia.

0:10:49.720,0:10:52.176
Hivyo tafadhali muwe na mtazamo chanya[br]katika siku.

0:10:52.200,0:10:53.416
(Kicheko)

0:10:53.440,0:10:54.656
Asanteni.

0:10:54.680,0:10:57.403
(Makofi)