WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.096
Hilerokoa.

00:00:02.120 --> 00:00:03.496
Odola.

00:00:03.520 --> 00:00:04.720
Menstruazioa.

00:00:05.440 --> 00:00:07.016
Nazka.

00:00:07.040 --> 00:00:08.656
Sekretua.

00:00:08.680 --> 00:00:09.880
Ezkutua.

00:00:10.400 --> 00:00:11.600
Zergatik?

NOTE Paragraph

00:00:12.760 --> 00:00:14.656
Prozesu biologiko naturala

00:00:14.680 --> 00:00:18.496
neska eta emakume guztiek
hilero jasaten dutena

00:00:18.520 --> 00:00:20.696
beren bizitzaren erdian zehar.

00:00:20.720 --> 00:00:23.416
Biziki garrantzitsua den fenomenoa,

00:00:23.440 --> 00:00:27.640
horren menpe baitaude
gure espeziearen biziraupena eta ugalketa.

00:00:28.480 --> 00:00:30.320
Baina tabutzat jotzen dugu.

00:00:31.160 --> 00:00:34.500
Ezeroso eta lotsatuta sentitzen gara
horretaz jarduterakoan.

NOTE Paragraph

00:00:35.840 --> 00:00:37.686
Lehenengo hilekoa izan nuenean,

00:00:37.686 --> 00:00:40.040
besteengandik ezkutatzeko
esan zidaten --

00:00:40.760 --> 00:00:42.710
baita nire aita eta nebarengandik ere.

00:00:43.640 --> 00:00:46.256
Geroago, atal hori
testuliburuetan agertu zenean,

00:00:46.280 --> 00:00:48.616
biologia irakasleak
hurrengo gaira egin zuen salto.

NOTE Paragraph

00:00:48.640 --> 00:00:51.320
(Barreak)

NOTE Paragraph

00:00:52.000 --> 00:00:53.680
Badakizue zer ikasi nuen?

00:00:54.360 --> 00:00:57.520
Horretaz mintzatzea lotsagarria dela.

00:00:58.080 --> 00:01:00.736
Nire gorputzaz lotsatzea ikasi nuen.

00:01:00.760 --> 00:01:03.816
Hilerokoa alde batera uzten ikasi nuen

00:01:03.840 --> 00:01:05.800
neska zintzoa izan nedin.

NOTE Paragraph

00:01:06.440 --> 00:01:08.256
Indian egindako hainbat ikerketak

00:01:08.280 --> 00:01:13.016
erakusten dute hamar neskatik hiruk
ez daukatela hilekoaren berri

00:01:13.040 --> 00:01:14.800
hilekoa lehenengo aldiz dutenean.

00:01:15.400 --> 00:01:17.516
Eta Rajastaneko toki batzuetan

00:01:17.516 --> 00:01:21.880
zifrak altuagoak dira:
hamar neskatik bederatzi.

00:01:22.800 --> 00:01:26.746
Harrituko zinatekete jakinda
ezagutu ditudan neska gehienek

00:01:26.746 --> 00:01:30.536
hilekoari buruz ezer ere ez zekitela
lehenengo aldiz hilekoa izan zutenean.

00:01:30.560 --> 00:01:32.936
Odol minbizia zeukatela uste zuten

00:01:32.960 --> 00:01:34.560
eta handik gutxira hilko zirela.

NOTE Paragraph

00:01:36.760 --> 00:01:39.696
Higienea arrisku-faktore garrantzitsua da

00:01:39.720 --> 00:01:42.280
ugal-aparatu infekzioei dagokienez.

00:01:43.040 --> 00:01:46.216
Baina, Indian, neska eta emakumeen
%12k soilik dauzka

00:01:46.240 --> 00:01:50.000
menstruazio egunetan
behar dituen higiene baliabideak.

00:01:50.840 --> 00:01:52.336
Kalkuluak egiten badituzue,

00:01:52.360 --> 00:01:57.456
%88k bide ez-higienikoak erabiltzen ditu
hilerokoa daukanean.

NOTE Paragraph

00:01:57.480 --> 00:01:58.680
Ni haietako bat nintzen.

00:01:59.880 --> 00:02:02.816
Garhwa izeneko hiri txiki batean
hazi nintzen, Jharkhand-en,

00:02:02.840 --> 00:02:05.960
non konpresa bat erostea ere
lotsagarritzat jotzen den.

00:02:06.840 --> 00:02:08.895
Hortaz, hilerokoa izaten hasi nintzenean,

00:02:08.919 --> 00:02:10.680
trapuak erabiltzen hasi nintzen.

00:02:12.560 --> 00:02:15.216
Garbitu eta berrerabili egiten nituen
erabili ostean.

00:02:15.240 --> 00:02:16.496
Baina gordetzeko,

00:02:16.520 --> 00:02:19.136
toki ilun eta heze batean
ezkutatzen nituen

00:02:19.160 --> 00:02:21.760
inork ere ez jakiteko
hilerokoa neukala.

00:02:22.520 --> 00:02:25.136
Askotan garbitzearen ondorioz,
trapuak laztu egiten ziren,

00:02:25.160 --> 00:02:28.160
eta negalak eta infekzioak izaten nituen
erabiltzerakoan.

NOTE Paragraph

00:02:28.880 --> 00:02:33.160
Bost urtez erabili nituen
hiri hartatik joan nintzen arte.

00:02:35.640 --> 00:02:37.976
Hilekoak nire bizitzan sortu zuen
beste arazo bat

00:02:38.000 --> 00:02:40.296
murriztapen sozialak izan ziren,

00:02:40.320 --> 00:02:44.656
hilerokoa daukaten neska eta emakumeei
inposatzen zaizkienak.

00:02:44.680 --> 00:02:46.976
Uste dut guztiok ezagutzen dituzuela.

00:02:47.000 --> 00:02:49.960
Hala ere, zerrendatu egingo ditut
ezagutzen ez dituzuenontzat.

NOTE Paragraph

00:02:50.720 --> 00:02:53.200
Ezin nituen ozpinetako pepinoak
ukitu edo jan.

00:02:53.840 --> 00:02:58.696
Sofan edo familiakoen oheetan esertzea
debekatuta neukan.

00:02:58.720 --> 00:03:01.176
Hileko bakoitzaren ostean
izarak garbitu behar nituen,

00:03:01.200 --> 00:03:03.136
nahiz eta garbi egon.

00:03:03.160 --> 00:03:04.976
Pertsona zikintzat jotzen ninduten

00:03:05.000 --> 00:03:09.800
eta ez zidaten uzten objektu erlijiosoak
gurtzen edo ukitzen.

00:03:10.880 --> 00:03:13.096
Tenpluen kanpoaldean kartelak daude

00:03:13.120 --> 00:03:15.560
hilekoa daukatenei
sartzen uzten ez dietenak.

NOTE Paragraph

00:03:17.080 --> 00:03:18.456
Modu ironikoan,

00:03:18.480 --> 00:03:21.296
gehienetan emakume edadetuena da

00:03:21.320 --> 00:03:25.760
murriztapen horiek inposatzen dizkiena
familiako neska gazteenei.

00:03:26.360 --> 00:03:30.536
Azken finean, murriztapen horiek
onartzen hazi dira haiek.

00:03:30.560 --> 00:03:33.576
Eta ez denez inolako esku-hartzerik egon,

00:03:33.600 --> 00:03:35.616
mitoak eta ideia okerrak dira

00:03:35.640 --> 00:03:38.240
belaunaldiz belaunaldi
zabaldu direnak.

NOTE Paragraph

00:03:39.240 --> 00:03:41.096
Arlo horretan lanean
ibili naizen urteetan,

00:03:41.120 --> 00:03:42.616
istorioak ezagutu ditut

00:03:42.640 --> 00:03:46.256
non neskek besteengandik banatuta jan
eta beren platerak bereizita garbitu behar zituzten.

00:03:46.280 --> 00:03:48.616
Ez diete bainatzen uzten
hilekoa dutenean,

00:03:48.640 --> 00:03:52.720
eta, etxe batzuetan,
familiako kideengandik isolatzen dituzte.

00:03:53.720 --> 00:03:57.256
Indiako neska eta emakumeen %85 inguruk

00:03:57.280 --> 00:04:02.600
ohitura murriztatzaile bat edo gehiago
jasaten zuen hilero.

00:04:03.320 --> 00:04:04.856
Imagina dezakezue
zer eragin daukan

00:04:04.880 --> 00:04:07.840
neska gazte baten
autoestimuan eta konfiantzan?

00:04:08.720 --> 00:04:11.456
Horrek sortzen duen trauma psikologikoa,

00:04:11.480 --> 00:04:14.056
bere izaerari eragiten diona,

00:04:14.080 --> 00:04:15.816
jarduera akademikoari,

00:04:15.840 --> 00:04:20.480
eta haztearen alderdi guztiei
lehenengo heziketa-urteetan?

NOTE Paragraph

00:04:21.760 --> 00:04:25.800
Erlijioari jarraituz bete nituen
ohitura murriztatzaileak 13 urtez,

00:04:26.400 --> 00:04:28.776
nire bikote Tuhinekin
izandako eztabaida batek

00:04:28.800 --> 00:04:31.360
hilekoarekiko nuen jarrera
betirako aldatu zuen arte.

00:04:32.280 --> 00:04:37.736
2009an, Tuhin eta biok
graduondoko diseinu ikasketetan ari ginen.

00:04:37.760 --> 00:04:39.416
Maitemindu ginen

00:04:39.440 --> 00:04:41.880
eta gustora hitz egiten nuen
hilekoari buruz berarekin.

00:04:42.640 --> 00:04:44.560
Tuhinek ezer gutxi zekien.

NOTE Paragraph

00:04:45.520 --> 00:04:47.800
(Barreak)

NOTE Paragraph

00:04:51.800 --> 00:04:55.416
Harritu egin zen jakitean
neskek karranpa mingarriak jasaten ditugula

00:04:55.440 --> 00:04:56.856
eta hilero odola izaten dugula.

NOTE Paragraph

00:04:56.880 --> 00:04:58.976
(Barreak)

NOTE Paragraph

00:04:59.000 --> 00:05:00.496
Bai.

00:05:00.520 --> 00:05:02.296
Aho zabalik geratu zen jakitean

00:05:02.320 --> 00:05:07.120
zer nolako arauak inposatzen dizkieten
hilekoa duten neska eta emakumeei

00:05:07.120 --> 00:05:10.120
beren familiek eta gizarteek.

00:05:10.120 --> 00:05:12.176
Karranpen mina baretzen laguntzeko,

00:05:12.200 --> 00:05:16.000
Interneten bilatu eta hilekoaren inguruko
gauza gehiago ikasten zituen.

00:05:16.600 --> 00:05:18.336
Aurkitutakoa kontatzen zidanean,

00:05:18.360 --> 00:05:21.360
neuk ere ezer gutxi nekiela
konturatzen nintzen.

00:05:21.960 --> 00:05:25.080
Eta nituen uste asko
mitoak besterik ez zirela.

NOTE Paragraph

00:05:26.360 --> 00:05:27.896
Orduan nire buruari galdetu nion:

00:05:27.920 --> 00:05:30.256
guk, hezkuntza ona jasota

00:05:30.280 --> 00:05:32.376
horren informazio kaskarra badugu,

00:05:32.400 --> 00:05:36.400
informazio okerra daukaten
milioika neska egongo dira.

00:05:37.760 --> 00:05:38.976
Aztertzeko --

00:05:39.000 --> 00:05:42.756
arazoa hobe ulertzeko,
urtebeteko ikerketari ekin nion

00:05:42.756 --> 00:05:47.950
hilekoarekiko kontzientzia eza
eta arazoaren jatorria aztertzeko.

NOTE Paragraph

00:05:47.960 --> 00:05:52.720
Hilekoaren informazio eza eta uste okerrak

00:05:52.720 --> 00:05:55.710
landa eremuko fenomenoa direla uste ohi den arren,

00:05:55.710 --> 00:05:59.936
hirietako fenomenoa ere badela
ikusi nuen ikertzerakoan.

00:05:59.960 --> 00:06:04.320
Eta baita ondo hezitako
hiriko jendearena ere.

00:06:05.280 --> 00:06:07.776
Hainbat guraso eta irakaslerekin
hitz egiterakoan,

00:06:07.800 --> 00:06:13.096
konturatu nintzen haietako askok
hilekoen berri eman nahi zietela neskei

00:06:13.120 --> 00:06:15.760
hilekoaren zikloa hasi aurretik.

00:06:16.840 --> 00:06:18.056
Eta --

00:06:18.080 --> 00:06:21.616
baina haiek ere
ez zeukaten baliabide egokirik.

00:06:21.640 --> 00:06:22.896
Eta tabu bat denez gero,

00:06:22.920 --> 00:06:25.960
inhibituta eta lotsatuta sentitzen dira
horri buruz mintzatzerakoan.

NOTE Paragraph

00:06:26.840 --> 00:06:31.456
Neskek hamaika urte ingururekin
izaten dute hilekoa lehen aldiz,

00:06:31.480 --> 00:06:33.096
baina gure hezkuntza curriculumean

00:06:33.120 --> 00:06:36.920
hamahiru edo hamalau urte dituztenean
ikasten dute hilerokoen inguruan.

00:06:37.800 --> 00:06:39.360
Eta tabu bat denez gero,

00:06:40.000 --> 00:06:43.440
irakasleek gaia atzean utzi
eta hurrengoari ekiten diote.

NOTE Paragraph

00:06:44.840 --> 00:06:49.096
Hortaz, eskolan ez dute
hilekoaren inguruan ikasten,

00:06:49.120 --> 00:06:51.256
gurasoek ez dute horri buruz hitz egiten.

00:06:51.280 --> 00:06:52.680
Nora jotzen dute neskek?

00:06:53.680 --> 00:06:56.520
Duela bi hamarkada
eta gaur egun --

00:06:57.120 --> 00:06:58.400
ez da deus aldatu.

00:07:00.120 --> 00:07:02.940
Aurkitutakoa Tuhini erakutsi nion
eta zera pentsatu genuen:

00:07:02.960 --> 00:07:04.576
zerbait sortuko bagenu

00:07:04.600 --> 00:07:09.176
neskek beren kabuz
menstruazioa zer den ulertzeko --

00:07:09.200 --> 00:07:13.416
eta guraso eta irakasleei lagunduko dien zerbait

00:07:13.440 --> 00:07:16.360
gazteekin hilekoaz eroso jardun dezaten?

NOTE Paragraph

00:07:17.840 --> 00:07:19.456
Ikerketan

00:07:19.480 --> 00:07:21.456
istorio asko bildu nituen.

00:07:21.480 --> 00:07:26.160
Neskek hilekoa zutenean izandako
esperientzien istorioak ziren.

00:07:26.800 --> 00:07:30.056
Istorio horiek kuriositatea eta interesa
piztuko zituzten neskengan

00:07:30.080 --> 00:07:34.016
menstruazioari buruz hitz egin zezaten
beren ingurukoekin.

00:07:34.040 --> 00:07:35.496
Hori zen nahi genuena.

00:07:35.520 --> 00:07:38.856
Neskengan kuriositatea piztuko zuen
zeozer nahi genuen

00:07:38.880 --> 00:07:41.056
eta horren inguruan ikastera
bideratuko ziutena.

00:07:41.080 --> 00:07:44.240
Hilerokoen inguruan irakasteko
erabili nahi genituen.

NOTE Paragraph

00:07:45.360 --> 00:07:48.456
Beraz, komiki bat sortzea erabaki genuen,

00:07:48.480 --> 00:07:51.736
non pertsonaiek istorio horiek
antzezten dituzten

00:07:51.760 --> 00:07:55.640
eta, hala, neskek hilekoari buruz
era entretenigarrian ikasten dute.

00:07:56.360 --> 00:07:59.376
Neskak pubertaroaren faseetan irudikatzeko,

00:07:59.400 --> 00:08:01.040
hiru pertsonaia ditugu:

00:08:01.560 --> 00:08:04.736
Pinki, oraindik hilekorik izan ez duena;

00:08:04.760 --> 00:08:08.256
Jiya, narrazioan hilekoarekin hasten dena;

00:08:08.280 --> 00:08:11.536
eta Mira, jada hilekoa izan duena.

00:08:11.560 --> 00:08:13.976
Laugarren pertsonaia bat dago, Priya Didi.

00:08:14.000 --> 00:08:17.536
Berari esker, haztearen hainbat aspektu

00:08:17.560 --> 00:08:19.360
eta hileko higienea
ikasten dute neskek.

NOTE Paragraph

00:08:20.455 --> 00:08:26.368
Liburua egiterakoan, kontuan izan genuen
irudiak ezin zirela iraingarriak

00:08:26.380 --> 00:08:28.360
edota kulturarentzat kaltegarriak izan.

00:08:29.200 --> 00:08:33.056
Prototipoa ateratzerakoan, neskek
liburua izugarri gogoko zutela ikusi genuen.

00:08:33.080 --> 00:08:34.456
Irakurtzeko gogoa zuten

00:08:34.480 --> 00:08:37.240
eta haien kabuz geroz eta gehiago
jakin nahi zuten hilekoaz.

00:08:38.039 --> 00:08:39.510
Guraso eta irakasleek

00:08:39.510 --> 00:08:42.775
eroso hitz egiten zieten gaiaz
neska gazteei liburua baliatuz,

00:08:42.799 --> 00:08:45.776
eta batzuetan mutilek ere
irakurtzeko interesa erakutsi zuten.

NOTE Paragraph

00:08:45.800 --> 00:08:47.936
(Barreak)

NOTE Paragraph

00:08:47.960 --> 00:08:49.720
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:08:51.840 --> 00:08:55.656
Komikiak ingurune bat sortzen lagundu zuen

00:08:55.680 --> 00:08:58.120
non menstruazioa jada ez zen tabua.

00:08:58.720 --> 00:09:02.776
Boluntarioetako askok
prototipoa hartu zuten neskei erakusteko

00:09:02.800 --> 00:09:06.736
eta hilekoarekiko kontzientzia tailerrak
egin zituzten Indiako bost eskualdetan.

00:09:06.760 --> 00:09:10.136
Boluntarioetako batek
monje gazteei erakusteko hartu zuen

00:09:10.160 --> 00:09:12.376
eta Ladakheko monasterio honetara
eraman zuen.

NOTE Paragraph

00:09:12.400 --> 00:09:15.736
Liburuaren azken bertsioa egin genuen,
"Menstrupedia Comic" izenekoa

00:09:15.760 --> 00:09:18.520
eta aurreko urteko irailean plazaratu genuen.

00:09:19.120 --> 00:09:20.496
Eta oraingoz,

00:09:20.520 --> 00:09:24.856
4.000 neska baino gehiagok
liburu honekin ikasi du Indian eta --

NOTE Paragraph

00:09:24.880 --> 00:09:27.536
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:09:27.560 --> 00:09:28.776
Eskerrik asko.

NOTE Paragraph

00:09:28.800 --> 00:09:31.120
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:09:34.240 --> 00:09:36.040
Eta baita 10 herrialde gehiagotan ere.

00:09:37.160 --> 00:09:40.176
Etengabe ari gara
liburua beste hizkuntzetara itzultzen

00:09:40.200 --> 00:09:42.936
eta tokiko erakundeekin elkarlanean

00:09:42.960 --> 00:09:45.616
liburua hainbat herrialdetan
eskuragarri izateko.

NOTE Paragraph

00:09:45.640 --> 00:09:48.576
Indiako 15 eskolak

00:09:48.600 --> 00:09:52.016
hezkuntza curriculumean sartu dute liburua

00:09:52.040 --> 00:09:53.816
neskei hilekoaren inguruan irakasteko.

NOTE Paragraph

00:09:53.840 --> 00:09:56.240
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:10:00.440 --> 00:10:03.500
Txundituta nago ikusita nola

00:10:03.500 --> 00:10:09.936
boluntarioak, banakoak, gurasoak,
irakasleak, eskola zuzendariak,

00:10:09.960 --> 00:10:11.456
batu diren

00:10:11.480 --> 00:10:15.736
eta nola zabaldu duten
hilekoarekiko kontzientzia beren komunitateetan,

00:10:15.760 --> 00:10:19.456
ziurtatu dute neskek adin egokian
izatea hilekoaren berri

00:10:19.480 --> 00:10:21.640
eta tabua hausten lagundu dute.

NOTE Paragraph

00:10:23.040 --> 00:10:27.336
Amets egiten dudan etorkizunean
hilekoa ez da madarikazio bat,

00:10:27.360 --> 00:10:28.896
ezta gaixotasun bat ere,

00:10:28.920 --> 00:10:31.360
neska baten bizitzako
aldaketa pozgarria baizik.

00:10:32.120 --> 00:10:33.336
Eta --

NOTE Paragraph

00:10:33.360 --> 00:10:35.480
(Txaloak)

NOTE Paragraph

00:10:37.960 --> 00:10:39.336
Gustatuko litzaidake

00:10:39.360 --> 00:10:43.256
hemen dauden guraso guztiei
mesede txiki bat eskatuz bukatzea.

NOTE Paragraph

00:10:43.280 --> 00:10:44.480
Guraso maiteok,

00:10:45.240 --> 00:10:47.456
hilerokoaz lotsatzen bazarete,

00:10:47.480 --> 00:10:49.696
zuen alabak ere lotsatuko dira.

00:10:49.720 --> 00:10:52.176
Izan zaitezte "hilerokoaren aldekoak", mesedez.

NOTE Paragraph

00:10:52.237 --> 00:10:53.416
(Barreak)

NOTE Paragraph

00:10:53.440 --> 00:10:54.656
Eskerrik asko.

NOTE Paragraph

00:10:54.680 --> 00:10:57.403
(Txaloak)