WEBVTT

00:00:08.266 --> 00:00:14.285
Trước kia, ta không có phương pháp nào
để khai thác các mỏ khí sâu dưới lòng đất.

00:00:14.285 --> 00:00:17.465
Chúng thường được hình thành
cách đây hàng triệu năm,

00:00:17.465 --> 00:00:22.966
là hệ quả của vô số xác sinh vật chết
dưới nhiệt độ và áp suất rất khắc nghiệt

00:00:22.966 --> 00:00:25.465
bên dưới lớp vỏ Trái Đất.

00:00:25.465 --> 00:00:28.425
Tồn tại một công nghệ
gọi là thuỷ lực cắt phá,

00:00:28.425 --> 00:00:29.634
gọi tắt là fracking,

00:00:29.634 --> 00:00:32.197
cho phép khai thác khí đốt,

00:00:32.197 --> 00:00:36.218
giúp duy trì nguồn khí tự nhiên 
cho loài người trong hàng thập kỷ tới.

00:00:36.218 --> 00:00:38.008
Vậy nguyên lý của fracking là gì,

00:00:38.008 --> 00:00:42.118
và vì sao công nghệ đó
gây nhiều tranh cãi đến vậy?

00:00:42.118 --> 00:00:45.317
Fracking được ứng dụng rộng khắp
ở các mỏ khí tự nhiên,

00:00:45.317 --> 00:00:46.697
từ các sa mạc hoang vu

00:00:46.697 --> 00:00:50.076
tới các khu vực cách nhà bạn
chỉ hơn trăm mét.

00:00:50.076 --> 00:00:54.548
Trước tiên, cần tạo một chiếc hố
thường được gọi là giếng khoan,

00:00:54.548 --> 00:00:57.717
được khoan rất sâu
xuyên qua nhiều lớp đất đá.

00:00:57.717 --> 00:01:03.228
Khi giếng đạt độ sâu cỡ 2500 - 3000 mét,
đó sẽ là điểm khởi đầu

00:01:03.228 --> 00:01:07.300
để bắt đầu quá trình
khoan theo phương ngang.

00:01:07.300 --> 00:01:13.623
Mũi khoan quay 90 độ
và khoan ngang khoảng 1,5 ki-lô-mét

00:01:13.623 --> 00:01:18.759
đi qua một tầng đá đen rất dày,
được gọi là lớp đá phiến.

00:01:18.759 --> 00:01:22.989
Một khẩu súng bắn vỉa trong ngành khoan
sẽ được đưa xuống và khai hoả,

00:01:22.989 --> 00:01:26.030
tạo ra hàng loạt các lỗ nhỏ
sâu khoảng mười xen-ti-mét

00:01:26.030 --> 00:01:30.440
xuyên qua thành giếng
và tới lớp đá đằng sau.

00:01:30.440 --> 00:01:33.618
Sau khoảng ba đến bốn tháng
kể từ đợt khoan đầu tiên,

00:01:33.618 --> 00:01:36.902
việc khai thác bằng fracking
sẽ được tiến hành.

00:01:36.902 --> 00:01:41.128
Dung dịch để fracking sẽ được bơm
xuống giếng với áp suất rất lớn,

00:01:41.128 --> 00:01:43.200
đủ để làm nứt đá,

00:01:43.200 --> 00:01:48.556
tạo ra các kẽ hở
giúp khí đốt và dầu thô thoát ra.

00:01:48.556 --> 00:01:51.902
Thành phần dung dịch gồm trên 90% nước,

00:01:51.902 --> 00:01:55.680
phần còn lại là các phụ gia hoá học khác.

00:01:55.680 --> 00:01:59.720
Chúng còn phụ thuộc vào tính chất
của khu vực cần được fracking,

00:01:59.720 --> 00:02:02.872
thường được chia làm ba thành phần chính:

00:02:02.872 --> 00:02:06.432
a-xít dùng để tẩy bụi
và trung hoà các khoáng chất,

00:02:06.432 --> 00:02:08.561
các hợp chất giảm ma sát dùng để tạo ra

00:02:08.561 --> 00:02:12.462
một dạng thù hình của nước
có tác dụng bôi trơn,

00:02:12.462 --> 00:02:15.813
và thuốc sát trùng
để ngăn vi khuẩn xâm nhập.

00:02:15.813 --> 00:02:20.694
Cát và đất sét cũng được trộn vào nước
để mở rộng kích thước các vết nứt,

00:02:20.694 --> 00:02:26.788
giúp khí đốt và dầu tiếp tục tràn ra,
kể cả sau khi áp suất bơm đã giảm.

00:02:26.788 --> 00:02:30.504
Người ta ước tính rằng toàn bộ quá trình
bơm và xả nước của fracking

00:02:30.504 --> 00:02:35.833
tiêu tốn trung bình khoảng 11-22 triệu
lít nước cho mỗi giếng khoan.

00:02:35.833 --> 00:02:39.133
Nó không quá lớn khi so với lượng nước
dùng cho nông nghiệp,

00:02:39.133 --> 00:02:40.073
trong nhà máy điện,

00:02:40.073 --> 00:02:42.363
thậm chí trong quá trình
bảo dưỡng sân gôn.

00:02:42.363 --> 00:02:46.832
Nhưng điều đó có thể ảnh hưởng lớn
tới nguồn cấp nước tại chỗ.

00:02:46.832 --> 00:02:50.605
Và xử lý nước thải sau khi fracking
cũng là một vấn đề quan trọng.

00:02:50.605 --> 00:02:53.804
Cùng với dòng khí đốt
được dẫn lên mặt đất,

00:02:53.804 --> 00:02:58.724
hàng chục triệu lít nước thải
cũng sẽ được bơm lên theo.

00:02:58.724 --> 00:03:02.324
Số nước đó hầu như đã bị nhiễm bẩn
do chứa các chất phóng xạ,

00:03:02.324 --> 00:03:03.235
muối,

00:03:03.235 --> 00:03:04.134
kim loại nặng,

00:03:04.134 --> 00:03:05.604
và các hợp chất hữu cơ,

00:03:05.604 --> 00:03:08.155
cần được lưu trữ và xử lý ngay.

00:03:08.155 --> 00:03:11.974
Chúng được xử lý tại chỗ trong các bể lắng

00:03:11.974 --> 00:03:15.895
hoặc được vận chuyển
tới các trung tâm xử lý bên ngoài.

00:03:15.895 --> 00:03:19.045
Còn một lựa chọn khác,
đó là tái sử dụng lượng nước thải đó,

00:03:19.045 --> 00:03:23.456
nhưng quá trình ấy có thể
làm tăng độ nhiễm xạ của nước,

00:03:23.456 --> 00:03:27.005
vì nước sẽ càng bị nhiễm xạ
khi qua sử dụng nhiều lần.

00:03:27.005 --> 00:03:30.193
Thành giếng thường được làm
bằng thép không gỉ và xi măng

00:03:30.193 --> 00:03:33.216
để ngăn tạp chất ngấm vào mạch nước ngầm.

00:03:33.216 --> 00:03:36.377
Bất cứ sai sót hoặc tai nạn nào
trong quá trình fracking

00:03:36.377 --> 00:03:38.785
đều có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

00:03:38.785 --> 00:03:41.427
Đường nước thải bị nứt vỡ,

00:03:41.427 --> 00:03:43.996
đất đai bị nhiễm bẩn,

00:03:43.996 --> 00:03:48.307
hay bất kỳ sự bất cẩn khi lưu trữ và xử lý
số nước thải độc hại đó

00:03:48.307 --> 00:03:52.347
là mối nguy hại tiềm tàng
cho nguồn nước sinh hoạt ở vùng fracking.

00:03:52.347 --> 00:03:55.480
Cũng có nhiều ý kiến lo ngại về động đất

00:03:55.480 --> 00:03:57.109
và sự an toàn của cơ sở hạ tầng

00:03:57.109 --> 00:04:00.067
do ảnh hưởng của áp suất nước bơm vào.

00:04:00.067 --> 00:04:03.768
Mối liên hệ đáng ngờ
giữa fracking và các cơn địa chấn

00:04:03.768 --> 00:04:07.987
đặt dấu hỏi lớn về sự mất cân bằng áp suất
kéo theo những ảnh hưởng lâu dài

00:04:07.987 --> 00:04:11.258
có thể đang diễn ra
ngay dưới chân chúng ta.

00:04:11.258 --> 00:04:15.308
Nhưng fracking vẫn gây tranh cãi lớn nhất
vì các ảnh hưởng trên mặt đất của nó.

00:04:15.308 --> 00:04:19.908
Đa số vẫn cho rằng sử dụng khí đốt
sẽ ít gây ô nhiễm môi trường

00:04:19.908 --> 00:04:21.559
hơn sử dụng dầu mỏ,

00:04:21.559 --> 00:04:23.471
bởi lẽ khí thu được từ fracking

00:04:23.471 --> 00:04:26.670
chỉ tạo ra lượng các-bon đi-ô-xít
bằng một nửa dầu mỏ

00:04:26.670 --> 00:04:28.720
trên mỗi đơn vị năng lượng toả ra.

00:04:28.720 --> 00:04:31.429
Nhưng vấn đề ô nhiễm
do chính quá trình fracking gây ra

00:04:31.429 --> 00:04:32.859
thì không thể bỏ qua được.

00:04:32.859 --> 00:04:36.110
Khí mê-tan thoát ra
từ quá trình khoan giếng và thu khí

00:04:36.110 --> 00:04:39.249
mạnh hơn gấp nhiều lần
khí các-bon đi-ô-xít

00:04:39.249 --> 00:04:41.299
về khả năng gây hiệu ứng nhà kính.

00:04:41.299 --> 00:04:44.781
Một số nhà khoa học cho rằng,
lượng mê-tan đó sẽ tự phân huỷ

00:04:44.781 --> 00:04:48.431
và ít gây ảnh hưởng về lâu dài.

00:04:48.431 --> 00:04:51.040
Nhưng câu hỏi lớn hơn vẫn còn đó.

00:04:51.040 --> 00:04:54.189
Liệu fracking đang tiêu tốn thời gian,
vốn, và công sức nghiên cứu

00:04:54.189 --> 00:04:58.820
mà đáng lẽ chúng phải dành cho
các nguồn năng lượng tái tạo khác?

00:04:58.820 --> 00:05:00.791
Khí đốt tự nhiên không thể tái sinh,

00:05:00.791 --> 00:05:04.300
mối lợi trước mắt về kinh tế
do fracking đem lại

00:05:04.300 --> 00:05:07.899
sẽ chẳng là gì khi so với mối nguy hại
của biến đổi khí hậu toàn cầu.

00:05:07.899 --> 00:05:11.872
Các chuyên gia vẫn đang nghiên cứu
về các ảnh hưởng lâu dài của fracking.

00:05:11.872 --> 00:05:15.331
Mặc dù hương pháp fracking hiện đại
đã được ứng dụng từ những năm 1940,

00:05:15.331 --> 00:05:18.012
nhưng chúng chỉ được nhân rộng
trong vài thập kỷ gần đây.

00:05:18.012 --> 00:05:22.760
Khi nguồn khí đốt tự nhiên cạn dần,
giá nhiên liệu không tái tạo sẽ tăng cao,

00:05:22.760 --> 00:05:26.393
và các công nghệ khai thác mới nhất
sẽ giúp giảm giá chúng.

00:05:26.393 --> 00:05:29.773
Nhưng nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ
đã cấm sử dụng fracking

00:05:29.773 --> 00:05:32.433
vì lo ngại về các ảnh hưởng
tới môi trường.

00:05:32.433 --> 00:05:37.182
Sự thật là fracking đang thay đổi
cán cân năng lượng toàn cầu,

00:05:37.182 --> 00:05:40.792
nhưng về dài hạn, ta sẽ được gì và mất gì?