WEBVTT

00:00:01.190 --> 00:00:05.718
Želeo bih da vas upoznam
sa jednim poljem nauke u nastajanju,

00:00:05.742 --> 00:00:08.362
poljem koje je još uvek
u domenu nagađanja,

00:00:08.362 --> 00:00:09.709
ali koje je veoma uzbudljivo

00:00:09.709 --> 00:00:12.338
i koje se svakako brzo razvija.

00:00:13.448 --> 00:00:17.490
Kvantna biologija postavlja
veoma jednostavno pitanje:

00:00:17.490 --> 00:00:18.870
da li kvantna mehanika -

00:00:18.894 --> 00:00:22.196
ta čudna i prelepa i moćna teorija

00:00:22.220 --> 00:00:24.908
subatomskog sveta atoma i molekula

00:00:24.932 --> 00:00:28.420
koja leži u osnovi
moderne fizike i hemije -

00:00:28.444 --> 00:00:31.856
takođe igra ulogu u živim ćelijama?

00:00:31.880 --> 00:00:35.959
Drugim rečima, da li postoje 
procesi, mehanizmi, pojave

00:00:35.983 --> 00:00:39.971
u živim organizmima
koji jedino mogu biti objašnjeni

00:00:39.995 --> 00:00:42.738
uz pomoć kvantne mehanike?

00:00:43.546 --> 00:00:45.183
Sad, kvantna biologija nije nova;

00:00:45.207 --> 00:00:47.698
postoji od ranih 1930-ih godina.

00:00:47.928 --> 00:00:51.643
Međutim, tek tokom poslednje decenije
pažljivi eksperimenti -

00:00:51.667 --> 00:00:55.131
u biohemijskim laboratorijama
koristeći spektroskopiju -

00:00:55.155 --> 00:01:02.018
pokazali su veoma jasne, čvrste dokaze
da postoje određeni specifični mehanizmi

00:01:02.042 --> 00:01:04.553
kojima je potrebna 
kvantna mehanika da ih objasni.

NOTE Paragraph

00:01:05.674 --> 00:01:09.003
Kvantna biologija povezuje
kvantne fizičare, biohemičare

00:01:09.027 --> 00:01:12.668
molekularne biologe -
to je veoma interdisciplinarno polje.

00:01:12.692 --> 00:01:16.621
Ja se bavim kvantnom fizikom,
te sam nuklearni fizičar.

NOTE Paragraph

00:01:16.645 --> 00:01:18.910
Proveo sam više od tri decenije

00:01:18.934 --> 00:01:21.863
pokušavajući da razumem kvantnu mehaniku.

00:01:21.887 --> 00:01:24.570
Jedan od osnivača kvantne mehanike, 
Nils Bor, rekao je:

00:01:24.600 --> 00:01:27.754
„Ako nisi zadivljen njome, 
onda je ne razumeš."

00:01:28.237 --> 00:01:31.330
Tako sam na neki način srećan
što sam još uvek zadivljen njome.

00:01:31.410 --> 00:01:32.849
To je dobra stvar.

00:01:32.873 --> 00:01:39.212
To znači da proučavam
najmanje strukture u univerzumu -

00:01:39.782 --> 00:01:41.857
ono od čega je sagrađena realnost.

00:01:41.881 --> 00:01:45.096
Ako razmišljamo o lestvici, veličini,

00:01:45.120 --> 00:01:48.072
počnite od običnog predmeta 
kao što je teniska loptica

00:01:48.096 --> 00:01:50.997
i samo krenite naniže
ka manjim veličinama -

00:01:51.021 --> 00:01:56.218
od iglenih ušiju do ćelije,
pa do bakterije, pa do enzima -

00:01:56.242 --> 00:01:57.971
na kraju dolazite do nanosveta.

NOTE Paragraph

00:01:57.995 --> 00:02:00.490
Sad, možda ste čuli za nanotehnologiju.

00:02:00.841 --> 00:02:03.694
Nanometar je milijarditi deo metra.

00:02:04.560 --> 00:02:08.930
Moja oblast je jezgro atoma,
koje je malecna tačka unutar atoma.

00:02:08.954 --> 00:02:10.886
Čak je manja po veličini.

00:02:10.910 --> 00:02:12.828
Ovo je oblast kvantne mehanike,

00:02:12.852 --> 00:02:15.408
a fizičari i hemičari su imali 
dosta vremena

00:02:15.408 --> 00:02:17.063
da pokušaju da se naviknu na nju.

00:02:17.248 --> 00:02:21.705
Biolozi, na drugoj strani,
lako su se izvukli, po mom mišljenju.

00:02:22.071 --> 00:02:26.402
Oni su veoma srećni sa svojim modelima 
molekula od lopti i štapova.

NOTE Paragraph

00:02:26.426 --> 00:02:27.508
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:02:27.532 --> 00:02:30.730
Lopte su atomi, 
a štapovi su veze između atoma.

00:02:30.754 --> 00:02:33.608
Kada ne mogu da ih naprave fizički 
u svojim laboratorijama,

00:02:33.608 --> 00:02:35.664
sada imaju veoma moćne kompjutere

00:02:35.688 --> 00:02:37.655
koji će simulirati veliki molekul.

00:02:37.679 --> 00:02:41.343
Ovo je protein sastavljen
od 100 000 atoma.

00:02:42.003 --> 00:02:46.338
Zapravo i nije potrebna kvantna mehanika
da bi bio objašnjen.

00:02:47.695 --> 00:02:50.894
Kvantna mehanika je razvijena 
1920-ih godina.

00:02:50.965 --> 00:02:57.112
Ona je skup prelepih i moćnih
matematičkih pravila i ideja

00:02:57.869 --> 00:03:00.477
koje objašnjavaju tako mali svet.

00:03:00.501 --> 00:03:03.873
I to je svet koji se veoma razlikuje
od našeg svakodnevnog sveta,

00:03:03.897 --> 00:03:05.416
sačinjenog od triliona atoma.

00:03:05.440 --> 00:03:08.997
To je svet izgrađen
na mogućnosti i slučajnosti.

00:03:09.818 --> 00:03:11.120
To je nejasan svet.

00:03:11.144 --> 00:03:12.874
To je svet fantoma

00:03:12.898 --> 00:03:16.246
u kome čestice mogu da se ponašaju
kao talas koji se širi.

NOTE Paragraph

00:03:18.157 --> 00:03:21.019
Ako zamislimo kvantnu mehaniku
ili kvantnu fiziku

00:03:21.043 --> 00:03:24.538
kao fundamentalnu osnovu same realnosti,

00:03:26.281 --> 00:03:28.011
onda nije iznenađujuće što kažemo

00:03:28.035 --> 00:03:30.455
da je kvantna fizika 
u osnovi organske hemije.

00:03:30.479 --> 00:03:32.599
Ipak nam ona pruža pravila
koja nam govore

00:03:32.623 --> 00:03:35.264
kako se atomi spajaju
da bi napravili molekul.

00:03:35.288 --> 00:03:38.527
Organska hemija, koja je složenija,

00:03:38.551 --> 00:03:41.873
daje nam molekularnu biologiju,
koja naravno dovodi do samog života.

00:03:42.174 --> 00:03:44.151
Tako, na neki način nije iznenađujuća.

00:03:44.175 --> 00:03:45.389
Skoro da je obična.

00:03:45.413 --> 00:03:49.633
Kažete: „Pa, naravno, život na kraju
mora da zavisi od kvantne mehanike",

00:03:50.141 --> 00:03:52.531
ali mora i sve ostalo.

00:03:52.555 --> 00:03:56.170
Mora i sva neživa materija
napravljena od triliona atoma.

NOTE Paragraph

00:03:56.501 --> 00:03:59.603
Na kraju, postoji kvantni nivo

00:04:01.403 --> 00:04:03.586
gde moramo da uronimo u ovu čudnovatost,

00:04:03.610 --> 00:04:06.316
ali u svakodnevnom životu
možemo da zaboravimo na nju

00:04:06.404 --> 00:04:09.603
zato što se, 
kada jednom sastavite trilione atoma,

00:04:09.627 --> 00:04:12.242
ta kvantna čudnovatost prosto rasprši.

00:04:15.288 --> 00:04:17.857
Kvantna biologija nije o tome.

00:04:17.881 --> 00:04:20.437
Kvantna biologija nije toliko očigledna.

00:04:20.461 --> 00:04:24.690
Naravno, kvantna mehanika je 
u osnovi života na molekularnom nivou.

00:04:25.254 --> 00:04:30.528
Kvantna biologija bavi se 
traženjem netrivijalnog -

00:04:31.282 --> 00:04:35.418
neočekivanih ideja u kvantnoj mehanici -

00:04:35.782 --> 00:04:38.797
i proverom da li one stvarno 
igraju bitnu ulogu

00:04:38.821 --> 00:04:41.273
u opisivanju životnih procesa.

NOTE Paragraph

00:04:42.653 --> 00:04:48.679
Ovo je moj savršeni primer 
neočekivanosti kvantnog sveta.

00:04:49.367 --> 00:04:50.592
Ovo je kvantni skijaš.

00:04:50.592 --> 00:04:53.502
Izgleda kao da je netaknut, 
izgleda kao da je savršeno zdrav,

00:04:53.502 --> 00:04:56.823
pa ipak, izgleda kao da je skijao
sa obe strane drveta istovremeno.

00:04:57.457 --> 00:04:59.044
Pa, ako biste videli takve tragove

00:04:59.044 --> 00:05:01.973
pretpostavili biste da se radi
o nekakvoj akrobaciji, naravno,

00:05:01.973 --> 00:05:04.198
ali u kvantnom svetu
ovo se stalno dešava.

00:05:04.864 --> 00:05:08.130
Čestice mogu da multitaskuju, 
mogu da budu na dva mesta istovremeno.

00:05:08.130 --> 00:05:10.512
One mogu da rade 
više od jedne stvari istovremeno.

00:05:10.512 --> 00:05:13.249
Čestice mogu da se ponašaju
kao talasi koji se šire.

00:05:13.298 --> 00:05:14.897
To je skoro kao magija.

NOTE Paragraph

00:05:15.538 --> 00:05:18.287
Skoro vek fizičari i hemičari

00:05:18.311 --> 00:05:20.957
pokušavali su da se naviknu
na ovu čudnovatost.

00:05:21.445 --> 00:05:22.795
Ne krivim biologe

00:05:22.819 --> 00:05:25.454
što nisu morali ili želeli
da nauče kvantnu mehaniku.

NOTE Paragraph

00:05:25.478 --> 00:05:28.068
Vidite, ova čudnovatost 
veoma je delikatna,

00:05:28.068 --> 00:05:31.600
a mi, fizičari, radimo veoma naporno
da bismo je održali

00:05:31.600 --> 00:05:33.170
u svojim laboratorijama.

00:05:33.174 --> 00:05:37.378
Hladimo naš sistem 
skoro do apsolutne nule,

00:05:37.402 --> 00:05:39.347
vršimo eksperimente u vakuumima

00:05:39.371 --> 00:05:42.898
i pokušavamo da je izolujemo
od bilo kakvih spoljašnjih smetnji.

00:05:43.602 --> 00:05:48.680
To se veoma razlikuje od toplog,
zbrkanog, bučnog ambijenta žive ćelije.

00:05:49.960 --> 00:05:52.867
Biologija sama po sebi, 
ako mislite na molekularnu biologiju,

00:05:52.867 --> 00:05:56.228
čini se da je dosta dobro opisala 
sve životne procese

00:05:56.252 --> 00:05:58.738
u kontekstu hemije - hemijskih reakcija

00:05:58.762 --> 00:06:03.612
i ovu su redukcionističke,
determinističke hemijske reakcije,

00:06:03.636 --> 00:06:08.750
koje pokazuju da je u suštini život
sačinjen od istih stvari kao i sve ostalo

00:06:08.774 --> 00:06:11.834
i ako možemo da zaboravimo
na kvantnu mehaniku u makrosvetu,

00:06:11.858 --> 00:06:15.104
onda bi trebalo da možemo 
da zaboravimo na nju u biologiji takođe.

NOTE Paragraph

00:06:15.706 --> 00:06:19.070
Pa, jedan čovek se nije slagao
sa ovom idejom.

00:06:20.062 --> 00:06:23.531
Ervin Šredinger,
iz poznate Šredingerove mačke,

00:06:23.555 --> 00:06:24.872
bio je austrijski fizičar.

00:06:24.896 --> 00:06:28.079
Bio je jedan od osnivača 
kvantne mehanike 1920-ih.

00:06:28.663 --> 00:06:31.370
Godine 1944. napisao je knjigu
„Šta je život?”.

00:06:31.839 --> 00:06:33.570
Bila je neverovatno uticajna.

00:06:33.594 --> 00:06:36.169
Uticala je na Fransisa Krika 
i Džejmsa Votsona,

00:06:36.169 --> 00:06:39.022
koji su otkrili 
dvostruko spiralnu strukturu DNK.

00:06:39.343 --> 00:06:41.715
Da parafraziram opis u knjizi,

00:06:41.715 --> 00:06:48.195
on kaže da na molekularnom nivou, 
živi organizmi imaju određeni red,

00:06:48.845 --> 00:06:51.735
strukturu koja je veoma različita


00:06:52.101 --> 00:06:56.837
od nasumičnog termodinamičnog guranja 
između atoma i molekula

00:06:56.861 --> 00:07:00.174
u neživoj materiji iste složenosti.

NOTE Paragraph

00:07:01.504 --> 00:07:06.518
Zapravo, čini se da se živa materija
ponaša u ovom redu, strukturi,

00:07:06.542 --> 00:07:10.376
kao neživa materija koja je ohlađena
do skoro apsolutne nule,

00:07:10.400 --> 00:07:13.563
gde kvantni efekti
igraju veoma bitnu ulogu.

00:07:14.280 --> 00:07:18.440
Postoji nešto posebno
u vezi sa ovom strukturom - redom -

00:07:18.464 --> 00:07:20.024
u živoj ćeliji,

00:07:20.048 --> 00:07:25.341
te je Šredinger spekulisao da možda
kvantna mehanika igra neku ulogu u životu.

00:07:26.096 --> 00:07:29.521
To je veoma spekulativna, raširena ideja

00:07:29.545 --> 00:07:32.418
i nije zapravo daleko odmakla.

NOTE Paragraph

00:07:33.026 --> 00:07:35.209
Međutim, kao što sam pomenuo na početku,

00:07:35.209 --> 00:07:37.546
u poslednjih 10 godina
pojavljuju se eksperimenti

00:07:37.546 --> 00:07:41.991
koji pokazuju 
da određene pojave u biologiji

00:07:41.995 --> 00:07:43.758
izgleda zahtevaju kvantnu mehaniku.

NOTE Paragraph

00:07:43.782 --> 00:07:46.905
Želim da podelim sa vama 
samo nekoliko uzbudljivih.

00:07:48.215 --> 00:07:51.922
Ovo je jedna od najpoznatijih pojava
u kvantnom svetu,

00:07:51.946 --> 00:07:53.647
kvantno tunelovanje.

00:07:53.671 --> 00:07:58.060
Kutija levo pokazuje 
talasastu, šireću distribuciju

00:07:58.084 --> 00:08:00.845
kvantnog entiteta -
čestice poput elektrona,

00:08:00.869 --> 00:08:04.506
koji nije loptica koja odskače od zida.

00:08:04.530 --> 00:08:07.923
To je talas za koji postoji 
određena verovatnoća

00:08:07.923 --> 00:08:10.293
da može da prodre kroz čvrsti zid

00:08:10.293 --> 00:08:12.723
kao fantom koji iskače na drugoj strani.

00:08:12.723 --> 00:08:16.821
Možete videti bledu svetlosnu mrlju
u kutiji na desnoj strani.

00:08:17.773 --> 00:08:22.385
Kvantno tunelovanje sugeriše da čestica
može udariti u neprobojnu prepreku

00:08:22.409 --> 00:08:24.869
i ipak nekako, kao magijom,

00:08:24.893 --> 00:08:27.337
iščeznuti na jednoj strani
i pojaviti se na drugoj.

00:08:27.658 --> 00:08:31.909
Najbolji način da se to objasni
je ako hoćete da bacite loptu preko zida,

00:08:31.933 --> 00:08:35.510
morate da joj date dovoljno energije
da pređe preko vrha zida.

00:08:35.534 --> 00:08:38.592
U kvantnom svetu
ne morate da je bacate preko zida;

00:08:38.616 --> 00:08:39.966
možete da je bacite ka zidu

00:08:39.966 --> 00:08:42.047
i postoji određena verovatnoća 
veća od nule

00:08:42.047 --> 00:08:45.370
da će nestati s vaše strane
i pojaviti se na suprotnoj strani.

NOTE Paragraph

00:08:45.394 --> 00:08:47.072
Ovo inače nije spekulacija.

00:08:47.096 --> 00:08:50.492
Mi smo srećni - 
pa, „srećni” i nije prava reč -

NOTE Paragraph

00:08:50.516 --> 00:08:52.561
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:08:52.585 --> 00:08:54.203
mi smo upoznati sa ovim.

NOTE Paragraph

00:08:54.227 --> 00:08:56.972
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:08:56.996 --> 00:08:59.290
Kvantno tunelovanje se dešava stalno;

00:08:59.314 --> 00:09:01.981
zapravo, ono je razlog što Sunce sija.

00:09:02.655 --> 00:09:04.164
Čestice se združuju

00:09:04.188 --> 00:09:07.886
i Sunce pretvara vodonik u helijum
preko kvantnog tunelovanja.

00:09:09.464 --> 00:09:14.684
Tokom '70-ih i '80-ih otkriveno je 
da se kvantno tunelovanje takođe dešava

00:09:14.708 --> 00:09:15.900
unutar živih ćelija.

00:09:16.290 --> 00:09:22.556
Enzimi, ovi pokretači života,
katalizatori hemijskih reakcija -

00:09:22.580 --> 00:09:26.746
enzimi su biomolekuli koji ubrzavaju
hemijske reakcije u živim ćelijama

00:09:26.770 --> 00:09:28.473
mnogo, mnogo desetina puta

00:09:28.497 --> 00:09:31.281
i uvek je bila misterija kako ovo čine.

NOTE Paragraph

00:09:31.650 --> 00:09:32.839
Pa, otkriveno je

00:09:32.863 --> 00:09:37.715
da jedan od trikova koji enzimi koriste
pošto su evoluirali

00:09:37.739 --> 00:09:42.967
jeste transfer subatomskih čestica
poput elektrona i protona

00:09:42.991 --> 00:09:47.652
sa jednog kraja molekula na drugi,
putem kvantnog tunelovanja.

00:09:48.333 --> 00:09:51.184
To je efikasno, brzo, može nestati -

00:09:51.208 --> 00:09:54.319
proton može nestati s jednog mesta
i pojaviti se na drugom mestu.

00:09:54.343 --> 00:09:55.972
Enzimi pomažu da se ovo desi.

NOTE Paragraph

00:09:56.548 --> 00:09:59.231
Ovo je istraživanje koje je vršeno '80-ih

00:09:59.255 --> 00:10:03.292
posebno od strane grupe na Berkliju,
Džudit Klinman.

00:10:03.316 --> 00:10:06.221
Druge grupe u Ujedinjenom Kraljevstvu
takođe su sad potvrdile

00:10:06.221 --> 00:10:07.526
da enzimi stvarno ovo rade.

NOTE Paragraph

00:10:09.048 --> 00:10:11.597
Istraživanje koje je sprovela moja grupa -

00:10:11.621 --> 00:10:14.055
kao što sam pomenuo,
ja sam nuklearni fizičar,

00:10:14.079 --> 00:10:17.134
ali sam shvatio da posedujem 
alate za upotrebu kvantne mehanike

00:10:17.158 --> 00:10:22.243
u atomskom jezgru i zato mogu da primenim
te alate takođe u drugim oblastima.

00:10:23.404 --> 00:10:25.214
Jedno pitanje koje smo postavili

00:10:25.238 --> 00:10:29.536
jeste da li kvantno tunelovanje
igra ulogu u mutaciji DNK.

00:10:29.843 --> 00:10:33.503
Opet, ovo nije nova ideja;
postoji od ranih '60-ih.

00:10:33.527 --> 00:10:36.488
Dve niti DNK, dvospiralna struktura,

00:10:36.512 --> 00:10:39.335
spojene su prečagama,
kao uvrnute merdevine

00:10:39.359 --> 00:10:42.653
i te prečage merdevina
jesu vodonične veze -

00:10:42.890 --> 00:10:46.502
protoni koji se ponašaju kao lepak 
između dve niti.

00:10:46.704 --> 00:10:51.050
Dakle, ako uveličate, 
oni drže te velike molekule -

00:10:51.478 --> 00:10:53.085
nukleotide - zajedno.

00:10:54.130 --> 00:10:55.280
Uveličajte još malo.

00:10:55.304 --> 00:10:57.220
Dakle, ovo je kompjuterska simulacija.

00:10:57.855 --> 00:11:01.397
Dve bele lopte u sredini su protoni

00:11:01.421 --> 00:11:03.720
i možete videti da je to 
dupla vodonična veza.

00:11:03.744 --> 00:11:08.468
Jedan više voli da sedi na jednoj strani,
drugi na drugoj strani dveju niti,

00:11:08.468 --> 00:11:10.780
na dve vertikalne linije
koje se spuštaju nadole

00:11:10.780 --> 00:11:12.410
koje ne možete videti.

00:11:12.410 --> 00:11:15.805
Može se desiti da ova dva protona
mogu da preskoče preko.

00:11:15.829 --> 00:11:17.265
Gledajte ove dve bele lopte.

00:11:17.748 --> 00:11:19.746
Mogu da preskoče na drugu stranu.

00:11:20.239 --> 00:11:25.378
Ako se dve niti DNK razdvoje
dovodeći do procesa replikacije,

00:11:25.909 --> 00:11:28.875
a dva protona su na pogrešnim mestima,

00:11:29.132 --> 00:11:30.895
ovo može da dovede do mutacije.

NOTE Paragraph

00:11:31.204 --> 00:11:33.076
Ovo je poznato poslednjih 50 godina.

00:11:33.100 --> 00:11:35.443
Pitanje je - koliko je verovatno
da oni to učine

00:11:35.467 --> 00:11:37.845
i, ako učine, kako to rade?

00:11:37.869 --> 00:11:40.888
Da li preskaču kao lopta
koja ide preko zida

00:11:40.912 --> 00:11:43.069
ili prelaze preko 
putem kvantnog tunelovanja,

00:11:43.069 --> 00:11:45.089
čak i ako nemaju dovoljno energije?

00:11:45.089 --> 00:11:49.341
Početne naznake sugerišu 
da kvantno tunelovanje ovde igra ulogu.

00:11:49.365 --> 00:11:51.489
Još uvek ne znamo koliko je bitno;

00:11:51.513 --> 00:11:53.305
to je još uvek otvoreno pitanje.

00:11:54.199 --> 00:11:55.349
U domenu je nagađanja,

00:11:55.373 --> 00:11:58.016
ali je jedno od onih pitanja
koje je toliko bitno,

00:11:58.040 --> 00:12:00.486
ako kvantna mehanika
igra ulogu u mutacijama,

00:12:00.510 --> 00:12:02.809
svakako ovo mora imati
bitne implikacije

00:12:02.833 --> 00:12:05.527
za razumevanje određenih tipova mutacija,

00:12:05.551 --> 00:12:09.307
moguće čak i onih koji dovode
do pretvaranja ćelija u kancerogene.

NOTE Paragraph

00:12:10.803 --> 00:12:16.136
Drugi primer kvantne mehanike 
u biologiji je kvantna koherencij

00:12:16.136 --> 00:12:19.389
u jednom od najvažnijih procesa
u biologiji, fotosintezi -

00:12:19.389 --> 00:12:22.534
biljke i bakterije uzimaju
Sunčevu svetlost

00:12:22.534 --> 00:12:25.422
i koriste tu energiju
za stvaranje biomase.

00:12:26.215 --> 00:12:29.622
Kvantna koherencija je ideja
da kvantni entiteti rade

00:12:29.622 --> 00:12:30.912
više poslova istovremeno.

00:12:30.912 --> 00:12:32.546
To je kvantni skijaš.

00:12:32.546 --> 00:12:35.492
To je objekat koji se ponaša kao talas,

00:12:35.516 --> 00:12:38.418
tako da se ne kreće
samo u jednom ili drugom pravcu,

00:12:38.442 --> 00:12:41.524
već može da prati
više putanja istovremeno.

NOTE Paragraph

00:12:42.708 --> 00:12:46.152
Pre nekoliko godina
svet nauke je bio šokiran

00:12:46.648 --> 00:12:50.232
kada je objavljen rad
koji pokazuje eksperimentalne dokaze

00:12:50.256 --> 00:12:54.032
da se kvantna koherencija
odigrava unutar bakterija,

00:12:54.056 --> 00:12:55.742
vršeći fotosintezu.

00:12:55.766 --> 00:12:58.830
Ideja je da foton, čestica svetlosti,
Sunčeve svetlosti,

00:12:58.854 --> 00:13:02.198
kvantum svetlosti
koga je uhvatio molekul hlorofila

00:13:02.222 --> 00:13:04.813
biva predat onome
što se zove reakcioni centar,

00:13:04.837 --> 00:13:06.901
gde može biti pretvoren
u hemijsku energiju.

00:13:06.925 --> 00:13:09.573
I dolazeći tamo,
ne prati samo jednu putanju;

00:13:09.597 --> 00:13:11.812
prati više putanja istovremeno

00:13:11.836 --> 00:13:16.173
da bi na najefikasniji način
stigao do reakcionog centra

00:13:16.197 --> 00:13:18.468
bez da nestane kao toplota
koja je nus-proizvod.

00:13:19.228 --> 00:13:22.537
Kvantna koherencija se dešava
unutar živih ćelija.

00:13:22.561 --> 00:13:24.681
Izuzetna ideja,

00:13:24.705 --> 00:13:30.629
pa ipak dokazi narastaju skoro nedeljno
sa novim radovima koji se pojavljuju,

00:13:30.964 --> 00:13:33.176
potvrđujući da se ovo zaista odigrava.

NOTE Paragraph

00:13:33.555 --> 00:13:38.294
Moj treći i poslednji primer
jeste najlepša, najdivnija ideja.

00:13:38.318 --> 00:13:42.381
Takođe je još uvek u domenu nagađanja,
ali moram da je podelim sa vama.

00:13:42.405 --> 00:13:45.041
Evropski crvendaći migriraju

00:13:45.041 --> 00:13:48.957
iz Skandinavije do Mediterana svake jeseni

00:13:49.700 --> 00:13:53.073
i kao dosta drugih morskih životinja,
čak i insekata

00:13:53.097 --> 00:13:57.281
nalaze put osećajući
Zemljino magnetno polje.

00:13:58.868 --> 00:14:01.339
Sad, Zemljino magnetno polje
je veoma, veoma slabo;

00:14:01.339 --> 00:14:03.519
ono je sto puta slabije
od magneta frižidera,

00:14:03.523 --> 00:14:08.752
pa ipak utiče na hemiju -
nekako - unutar živih organizama.

00:14:09.932 --> 00:14:13.738
Ovo ne podleže sumnji -
nemački par orintologa,

00:14:13.762 --> 00:14:18.022
Volfgan i Rosvita Vilčko,
1970-ih potvrdili su

00:14:18.046 --> 00:14:22.023
da crvendać zaista nalazi svoj put
osećajući nekako Zemljino magnetno polje

00:14:22.047 --> 00:14:25.374
koje pruža informacije o pravcu,
ugrađeni kompas.

NOTE Paragraph

00:14:25.398 --> 00:14:27.817
Zagonetka, misterija je - kako to radi?

00:14:28.351 --> 00:14:31.381
Pa, jedina postojeća teorija -

00:14:31.405 --> 00:14:34.345
ne znamo da li je ispravna,
ali je jedina postojeća teorija -

00:14:34.345 --> 00:14:37.849
jeste da to čini putem nečega
što se zove kvantno uplitanje.

00:14:38.567 --> 00:14:40.941
Unutar crvendaćeve mrežnjače -

00:14:40.965 --> 00:14:45.197
ne šalim se - u crvendaćevoj mrežnjači
je protein nazvan kriptohrom,

00:14:45.221 --> 00:14:46.601
koji je osetljiv na svetlost.

00:14:46.625 --> 00:14:50.564
Sa kriptohromom par elektrona
je kvantno isprepletan.

00:14:50.588 --> 00:14:53.820
Sad, kvantno uplitanje
je kada su dve čestice razdvojene,

00:14:53.844 --> 00:14:56.678
a ipak nekako ostaju
u kontaktu jedna sa drugom.

00:14:56.991 --> 00:14:58.567
Čak je i Anštajn mrzeo ovu ideju;

00:14:58.567 --> 00:15:00.660
nazvao ju je
„sablasna radnja na distanci.”

NOTE Paragraph

00:15:00.660 --> 00:15:02.345
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:15:02.345 --> 00:15:05.902
Dakle, ako je Anštajn ne voli,
onda kod svih nas može stvarati nelagodu.

00:15:05.902 --> 00:15:08.743
Dva kvantno isprepletana elektrona
unutar jednog molekula

00:15:08.743 --> 00:15:10.238
plešu delikatnim plesom

00:15:10.238 --> 00:15:12.879
koji je osetljiv na pravac
kojim ptice lete

00:15:12.879 --> 00:15:14.364
u Zemljinom magnetnom polju.

NOTE Paragraph

00:15:14.848 --> 00:15:17.458
Ne znamo da li je ovo
ispravno objašnjenje,

00:15:17.482 --> 00:15:20.309
ali opa, zar ne bi bilo uzbudljivo
kada bi kvantna mehanika

00:15:20.309 --> 00:15:23.069
pomagala pticama da nađu put?

00:15:23.069 --> 00:15:25.790
Kvantna biologija je još uvek
u fazi razvoja.

00:15:25.814 --> 00:15:29.298
Još uvek je u domenu nagađanja,

00:15:29.742 --> 00:15:33.591
ali verujem da je izgrađena
na jakoj nauci.

00:15:33.917 --> 00:15:37.726
Takođe mislim da ćemo
u decenijama koje dolaze

00:15:37.750 --> 00:15:42.591
početi da uviđamo
da zapravo prožima život -

00:15:42.615 --> 00:15:47.211
da život ima razvijene trikove
koji koriste kvantni svet.

00:15:48.026 --> 00:15:49.454
Posmatrajte ovaj prostor.

NOTE Paragraph

00:15:49.478 --> 00:15:50.635
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:15:50.659 --> 00:15:52.861
(Aplauz)