[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.19,0:00:05.72,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil jullie laten kennismaken\Nmet een opkomend gebied van de wetenschap.
Dialogue: 0,0:00:05.74,0:00:09.68,Default,,0000,0000,0000,,Nog speculatief, maar enorm spannend
Dialogue: 0,0:00:09.71,0:00:12.34,Default,,0000,0000,0000,,en zeker een dat zeer snel groeit.
Dialogue: 0,0:00:13.45,0:00:17.50,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumbiologie stelt\Neen heel simpele vraag:
Dialogue: 0,0:00:17.52,0:00:18.93,Default,,0000,0000,0000,,Speelt de kwantummechanica --
Dialogue: 0,0:00:18.97,0:00:22.20,Default,,0000,0000,0000,,die rare, prachtige en krachtige theorie
Dialogue: 0,0:00:22.22,0:00:24.77,Default,,0000,0000,0000,,van de subatomaire wereld\Nvan atomen en moleculen
Dialogue: 0,0:00:24.77,0:00:28.56,Default,,0000,0000,0000,,en die ten grondslag ligt aan zoveel\Nvan de moderne natuur- en scheikunde --
Dialogue: 0,0:00:28.58,0:00:31.86,Default,,0000,0000,0000,,ook een rol in de levende cel?
Dialogue: 0,0:00:31.88,0:00:33.15,Default,,0000,0000,0000,,Met andere woorden:
Dialogue: 0,0:00:33.17,0:00:38.18,Default,,0000,0000,0000,,zijn er processen, mechanismen, \Nverschijnselen in levende organismen
Dialogue: 0,0:00:38.20,0:00:42.74,Default,,0000,0000,0000,,die alleen kunnen worden verklaard\Ndoor de kwantummechanica?
Dialogue: 0,0:00:43.55,0:00:45.18,Default,,0000,0000,0000,,Nu is kwantumbiologie niet nieuw.
Dialogue: 0,0:00:45.21,0:00:47.61,Default,,0000,0000,0000,,Ze is er al sinds de vroege jaren 30.
Dialogue: 0,0:00:47.93,0:00:51.64,Default,,0000,0000,0000,,Maar pas in de laatste tien jaar of zo\Nhebben zorgvuldige experimenten --
Dialogue: 0,0:00:51.67,0:00:55.13,Default,,0000,0000,0000,,in biochemielabs,\Nmet behulp van spectroscopie --
Dialogue: 0,0:00:55.16,0:01:02.02,Default,,0000,0000,0000,,heel duidelijke, harde bewijzen laten zien\Ndat voor bepaalde specifieke mechanismen
Dialogue: 0,0:01:02.04,0:01:04.55,Default,,0000,0000,0000,,kwantummechanica nodig is\Nom ze uit te leggen.
Dialogue: 0,0:01:05.67,0:01:09.00,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumbiologie brengt\Nkwantumfysici, biochemici
Dialogue: 0,0:01:09.03,0:01:12.67,Default,,0000,0000,0000,,en moleculair biologen samen\Ntot een zeer interdisciplinair vakgebied.
Dialogue: 0,0:01:12.69,0:01:16.62,Default,,0000,0000,0000,,Ik kom uit de kwantumfysica,\Ndus ben ik een kernfysicus.
Dialogue: 0,0:01:16.64,0:01:21.35,Default,,0000,0000,0000,,Ik breek al meer dan drie decennia lang\Nmijn hoofd over de kwantummechanica.
Dialogue: 0,0:01:21.39,0:01:24.38,Default,,0000,0000,0000,,Een van de ontwerpers\Nvan de kwantummechanica, Niels Bohr,
Dialogue: 0,0:01:24.40,0:01:27.75,Default,,0000,0000,0000,,zei: “Als het je niet verbaast,\Ndan heb je het niet begrepen.”
Dialogue: 0,0:01:28.24,0:01:31.08,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben blij dat het me\Nnog steeds verbaast.
Dialogue: 0,0:01:31.10,0:01:32.85,Default,,0000,0000,0000,,Dat is goed.
Dialogue: 0,0:01:32.87,0:01:39.48,Default,,0000,0000,0000,,Het betekent dat ik de allerkleinste\Nstructuren in het universum bestudeer,
Dialogue: 0,0:01:39.50,0:01:41.86,Default,,0000,0000,0000,,de bouwstenen van de werkelijkheid.
Dialogue: 0,0:01:41.88,0:01:45.10,Default,,0000,0000,0000,,Om je een idee te geven van de omvang,
Dialogue: 0,0:01:45.12,0:01:48.07,Default,,0000,0000,0000,,begin maar bij een alledaags voorwerp,\Nzoals een tennisbal,
Dialogue: 0,0:01:48.10,0:01:51.10,Default,,0000,0000,0000,,en ga van daaruit naar een steeds\Nkleinere orde van grootte:
Dialogue: 0,0:01:51.13,0:01:55.60,Default,,0000,0000,0000,,het oog van een naald, een cel,\Neen bacterie, een enzym
Dialogue: 0,0:01:55.60,0:01:58.17,Default,,0000,0000,0000,,tot we uiteindelijk\Nde nanowereld bereiken.
Dialogue: 0,0:01:58.17,0:02:00.49,Default,,0000,0000,0000,,Nanotechnologie zal jullie wel wat zeggen.
Dialogue: 0,0:02:00.84,0:02:03.69,Default,,0000,0000,0000,,Eén nanometer is\Néén miljardste van een meter.
Dialogue: 0,0:02:04.56,0:02:08.93,Default,,0000,0000,0000,,Mijn gebied is de atoomkern,\Ndat kleine stipje in het atoom.
Dialogue: 0,0:02:08.95,0:02:10.64,Default,,0000,0000,0000,,Zelfs nog kleiner op schaal.
Dialogue: 0,0:02:10.64,0:02:13.16,Default,,0000,0000,0000,,Dit is het domein van de kwantummechanica.
Dialogue: 0,0:02:13.16,0:02:17.21,Default,,0000,0000,0000,,Fysici en chemici hadden lange tijd nodig\Nom eraan te wennen.
Dialogue: 0,0:02:17.25,0:02:21.70,Default,,0000,0000,0000,,Biologen hebben er zich volgens mij\Nnogal gemakkelijk vanaf gemaakt.
Dialogue: 0,0:02:22.07,0:02:26.40,Default,,0000,0000,0000,,Ze waren al tevreden met\Nhun bal-en-stokmodellen van moleculen.
Dialogue: 0,0:02:26.43,0:02:27.51,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:02:27.53,0:02:30.73,Default,,0000,0000,0000,,De ballen zijn de atomen,\Nde stokjes de bindingen tussen de atomen.
Dialogue: 0,0:02:30.75,0:02:33.25,Default,,0000,0000,0000,,En als ze ze niet fysiek\Nin het lab kunnen bouwen,
Dialogue: 0,0:02:33.27,0:02:35.66,Default,,0000,0000,0000,,dan kunnen ze nu\Nmet zeer krachtige computers
Dialogue: 0,0:02:35.69,0:02:37.66,Default,,0000,0000,0000,,grote moleculen simuleren.
Dialogue: 0,0:02:37.68,0:02:41.34,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een eiwit met 100.000 atomen.
Dialogue: 0,0:02:42.00,0:02:46.34,Default,,0000,0000,0000,,Je hebt niet veel kwantummechanica nodig\Nom het te verklaren.
Dialogue: 0,0:02:47.70,0:02:50.58,Default,,0000,0000,0000,,Kwantummechanica werd ontwikkeld\Nin de jaren 20.
Dialogue: 0,0:02:50.96,0:02:57.84,Default,,0000,0000,0000,,Het is een reeks mooie en krachtige\Nwiskundige regels en ideeën
Dialogue: 0,0:02:57.87,0:03:00.48,Default,,0000,0000,0000,,om de wereld van het zeer kleine\Nte verklaren.
Dialogue: 0,0:03:00.50,0:03:02.51,Default,,0000,0000,0000,,Een heel andere wereld
Dialogue: 0,0:03:02.54,0:03:05.42,Default,,0000,0000,0000,,dan onze alledaagse wereld\Nvan biljoenen atomen.
Dialogue: 0,0:03:05.44,0:03:08.100,Default,,0000,0000,0000,,Het is een wereld\Ngebouwd op kans en toeval.
Dialogue: 0,0:03:09.82,0:03:11.12,Default,,0000,0000,0000,,Het is een wazige wereld.
Dialogue: 0,0:03:11.14,0:03:12.87,Default,,0000,0000,0000,,Het is een wereld van fantomen,
Dialogue: 0,0:03:12.90,0:03:16.25,Default,,0000,0000,0000,,waar de deeltjes zich ook kunnen gedragen\Nals uitdijende golven.
Dialogue: 0,0:03:18.16,0:03:21.02,Default,,0000,0000,0000,,Als we ons kwantummechanica\Nof kwantumfysica
Dialogue: 0,0:03:21.04,0:03:25.60,Default,,0000,0000,0000,,als de fundamentele basis\Nvan de werkelijkheid zelf voorstellen,
Dialogue: 0,0:03:25.60,0:03:28.01,Default,,0000,0000,0000,,dan is het niet verwonderlijk\Ndat we zeggen:
Dialogue: 0,0:03:28.04,0:03:30.46,Default,,0000,0000,0000,,kwantumfysica ondersteunt\Nde organische chemie.
Dialogue: 0,0:03:30.48,0:03:32.55,Default,,0000,0000,0000,,Ze vertelt ons immers volgens welke regels
Dialogue: 0,0:03:32.55,0:03:35.64,Default,,0000,0000,0000,,de atomen in elkaar passen\Nom organische moleculen te vormen.
Dialogue: 0,0:03:35.64,0:03:38.24,Default,,0000,0000,0000,,Organische chemie,\Nopgeschaald in complexiteit,
Dialogue: 0,0:03:38.24,0:03:42.14,Default,,0000,0000,0000,,geeft ons de moleculaire biologie,\Nwat uiteraard leidt tot leven zelf.
Dialogue: 0,0:03:42.17,0:03:43.100,Default,,0000,0000,0000,,Eigenlijk moet het ons niet verbazen.
Dialogue: 0,0:03:43.100,0:03:45.48,Default,,0000,0000,0000,,Het is bijna vanzelfsprekend.
Dialogue: 0,0:03:45.48,0:03:47.73,Default,,0000,0000,0000,,Je zal zeggen:\N"Wel, natuurlijk moet leven
Dialogue: 0,0:03:47.73,0:03:50.14,Default,,0000,0000,0000,,uiteindelijk afhangen\Nvan de kwantummechanica."
Dialogue: 0,0:03:50.14,0:03:52.53,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat geldt voor alles.
Dialogue: 0,0:03:52.56,0:03:56.17,Default,,0000,0000,0000,,Alle levenloze materie,\Nsamengesteld uit triljoenen atomen.
Dialogue: 0,0:03:56.50,0:04:00.80,Default,,0000,0000,0000,,Uiteindelijk bereiken we een kwantumniveau
Dialogue: 0,0:04:00.80,0:04:03.92,Default,,0000,0000,0000,,waar we ons wel moeten\Nverdiepen in deze rariteit.
Dialogue: 0,0:04:03.92,0:04:06.33,Default,,0000,0000,0000,,Maar voor het dagelijks leven\Nhoeft dat niet.
Dialogue: 0,0:04:06.40,0:04:09.60,Default,,0000,0000,0000,,Want als je eenmaal\Nbiljoenen atomen bij elkaar hebt,
Dialogue: 0,0:04:09.63,0:04:12.24,Default,,0000,0000,0000,,lost die kwantumrariteit\Nzich vanzelf op.
Dialogue: 0,0:04:15.29,0:04:17.86,Default,,0000,0000,0000,,Daar gaat kwantumbiologie niet over.
Dialogue: 0,0:04:17.88,0:04:20.44,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumbiologie is niet\Nvoor de hand liggend.
Dialogue: 0,0:04:20.46,0:04:23.31,Default,,0000,0000,0000,,Natuurlijk onderbouwt\Nkwantummechanica het leven
Dialogue: 0,0:04:23.31,0:04:25.25,Default,,0000,0000,0000,,op een of ander moleculair niveau.
Dialogue: 0,0:04:25.25,0:04:31.26,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumbiologie gaat over het zoeken\Nnaar de niet-triviale,
Dialogue: 0,0:04:31.28,0:04:35.76,Default,,0000,0000,0000,,de contra-intuïtieve ideeën\Nin de kwantummechanica,
Dialogue: 0,0:04:35.78,0:04:38.80,Default,,0000,0000,0000,,om te zien of ze inderdaad\Neen belangrijke rol spelen
Dialogue: 0,0:04:38.82,0:04:41.27,Default,,0000,0000,0000,,in de beschrijving\Nvan de processen van het leven.
Dialogue: 0,0:04:42.65,0:04:47.87,Default,,0000,0000,0000,,Hier is mijn perfecte voorbeeld\Nvan de contra-intuïtiviteit
Dialogue: 0,0:04:47.90,0:04:50.61,Default,,0000,0000,0000,,van de kwantumwereld: de kwantumskiër.
Dialogue: 0,0:04:50.64,0:04:53.28,Default,,0000,0000,0000,,Hij lijkt intact en volkomen gezond,
Dialogue: 0,0:04:53.31,0:04:54.97,Default,,0000,0000,0000,,toch lijkt hij tegelijkertijd
Dialogue: 0,0:04:54.97,0:04:57.46,Default,,0000,0000,0000,,rond beide zijden van de boom\Nte zijn gegaan.
Dialogue: 0,0:04:57.46,0:04:59.12,Default,,0000,0000,0000,,Als je dergelijke sporen zag,
Dialogue: 0,0:04:59.14,0:05:01.97,Default,,0000,0000,0000,,zou je natuurlijk denken\Ndat het een soort stunt was.
Dialogue: 0,0:05:01.97,0:05:04.35,Default,,0000,0000,0000,,Maar in de kwantumwereld\Ngebeurt dit constant.
Dialogue: 0,0:05:04.35,0:05:07.89,Default,,0000,0000,0000,,Deeltjes kunnen multitasken,\Nze kunnen op twee plaatsen tegelijk zijn.
Dialogue: 0,0:05:07.91,0:05:10.24,Default,,0000,0000,0000,,Ze kunnen meer dan één ding\Ntegelijkertijd doen.
Dialogue: 0,0:05:10.27,0:05:12.91,Default,,0000,0000,0000,,Deeltjes kunnen zich gedragen\Nals uitdijende golven.
Dialogue: 0,0:05:13.30,0:05:14.90,Default,,0000,0000,0000,,Het is bijna magie.
Dialogue: 0,0:05:15.54,0:05:18.29,Default,,0000,0000,0000,,Fysici en chemici hadden\Nbijna een eeuw nodig
Dialogue: 0,0:05:18.31,0:05:20.96,Default,,0000,0000,0000,,om te wennen aan deze rariteit.
Dialogue: 0,0:05:21.04,0:05:22.80,Default,,0000,0000,0000,,Ik verwijt het de biologen niet
Dialogue: 0,0:05:22.82,0:05:26.13,Default,,0000,0000,0000,,dat ze geen kwantummechanica\Nwilden of hoefden te leren.
Dialogue: 0,0:05:26.13,0:05:28.68,Default,,0000,0000,0000,,Deze rariteit is iets heel delicaats.
Dialogue: 0,0:05:28.70,0:05:33.15,Default,,0000,0000,0000,,Wij natuurkundigen doen ons best\Nom ze in onze labs te houden.
Dialogue: 0,0:05:33.17,0:05:37.38,Default,,0000,0000,0000,,We koelen ons systeem af tot in de buurt\Nvan het absolute nulpunt,
Dialogue: 0,0:05:37.40,0:05:39.90,Default,,0000,0000,0000,,we doen onze experimenten in een vacuüm,
Dialogue: 0,0:05:39.90,0:05:42.90,Default,,0000,0000,0000,,we proberen alle externe\Nstoringen te vermijden.
Dialogue: 0,0:05:43.60,0:05:46.96,Default,,0000,0000,0000,,Dat is heel anders\Nin de warme, rommelige,
Dialogue: 0,0:05:46.96,0:05:49.96,Default,,0000,0000,0000,,onrustige omgeving van een levende cel.
Dialogue: 0,0:05:49.96,0:05:52.49,Default,,0000,0000,0000,,De biologie, met name\Nde moleculaire biologie,
Dialogue: 0,0:05:52.49,0:05:54.46,Default,,0000,0000,0000,,lijkt er goed aan te hebben gedaan
Dialogue: 0,0:05:54.46,0:05:58.74,Default,,0000,0000,0000,,de levensprocessen te beschrijven\Nin termen van chemische reacties.
Dialogue: 0,0:05:58.76,0:06:03.61,Default,,0000,0000,0000,,Het zijn reductionistische, \Ndeterministische chemische reacties,
Dialogue: 0,0:06:03.64,0:06:06.20,Default,,0000,0000,0000,,wat aantoont dat leven in essentie
Dialogue: 0,0:06:06.22,0:06:08.73,Default,,0000,0000,0000,,is gemaakt van hetzelfde materiaal\Nals al het andere,
Dialogue: 0,0:06:08.77,0:06:11.83,Default,,0000,0000,0000,,en als we in de macrowereld\Nde kwantummechanica kunnen vergeten,
Dialogue: 0,0:06:11.86,0:06:15.10,Default,,0000,0000,0000,,dan kan dat toch ook in de biologie, niet?
Dialogue: 0,0:06:15.71,0:06:19.07,Default,,0000,0000,0000,,Iemand ging daar niet mee akkoord:
Dialogue: 0,0:06:20.06,0:06:23.18,Default,,0000,0000,0000,,Erwin Schrödinger,\Ndie van de beroemde Schrödinger kat,
Dialogue: 0,0:06:23.18,0:06:24.68,Default,,0000,0000,0000,,een Oostenrijks natuurkundige.
Dialogue: 0,0:06:24.68,0:06:28.52,Default,,0000,0000,0000,,Hij was een van de ontwerpers\Nvan de kwantummechanica in de jaren 20.
Dialogue: 0,0:06:28.66,0:06:31.98,Default,,0000,0000,0000,,In 1944 schreef hij een boek\Nmet de titel 'Wat is Leven?'.
Dialogue: 0,0:06:31.98,0:06:33.57,Default,,0000,0000,0000,,Het was enorm invloedrijk.
Dialogue: 0,0:06:33.59,0:06:36.48,Default,,0000,0000,0000,,Het beïnvloedde Francis Crick\Nen James Watson,
Dialogue: 0,0:06:36.50,0:06:39.02,Default,,0000,0000,0000,,de ontdekkers van\Nde dubbele-helixstructuur van DNA.
Dialogue: 0,0:06:39.34,0:06:43.01,Default,,0000,0000,0000,,Hij zegt bijvoorbeeld ergens:
Dialogue: 0,0:06:43.04,0:06:48.82,Default,,0000,0000,0000,,“Op moleculair niveau hebben\Nlevende organismen een bepaalde orde,
Dialogue: 0,0:06:48.84,0:06:52.08,Default,,0000,0000,0000,,een structuur die heel anders is
Dialogue: 0,0:06:52.10,0:06:56.84,Default,,0000,0000,0000,,dan het willekeurige thermodynamische\Ngetuimel van atomen en moleculen
Dialogue: 0,0:06:56.86,0:07:00.57,Default,,0000,0000,0000,,in levenloze materie\Nvan dezelfde complexiteit.
Dialogue: 0,0:07:01.18,0:07:04.22,Default,,0000,0000,0000,,In feite lijkt levende materie\Nzich te gedragen
Dialogue: 0,0:07:04.22,0:07:06.54,Default,,0000,0000,0000,,in de orde, in een structuur,
Dialogue: 0,0:07:06.54,0:07:10.38,Default,,0000,0000,0000,,als levenloze materie afgekoeld\Ntot in de buurt van het absolute nulpunt,
Dialogue: 0,0:07:10.40,0:07:13.43,Default,,0000,0000,0000,,waar de kwantumeffecten\Neen zeer belangrijke rol spelen.
Dialogue: 0,0:07:14.28,0:07:19.93,Default,,0000,0000,0000,,Er is iets bijzonders aan de structuur\N-- de orde -- in een levende cel.
Dialogue: 0,0:07:20.05,0:07:21.92,Default,,0000,0000,0000,,Schrödinger speculeerde dus
Dialogue: 0,0:07:21.95,0:07:26.10,Default,,0000,0000,0000,,dat kwantummechanica\Nmisschien een rol speelt in het leven.
Dialogue: 0,0:07:26.10,0:07:29.52,Default,,0000,0000,0000,,Het is een zeer speculatief, vergaand idee
Dialogue: 0,0:07:29.54,0:07:32.42,Default,,0000,0000,0000,,en het bracht het niet erg ver.
Dialogue: 0,0:07:33.02,0:07:35.07,Default,,0000,0000,0000,,Maar zoals ik in het begin zei,
Dialogue: 0,0:07:35.09,0:07:37.89,Default,,0000,0000,0000,,zijn er in de laatste 10 jaar\Nproeven geweest
Dialogue: 0,0:07:37.92,0:07:41.97,Default,,0000,0000,0000,,die voor een aantal verschijnselen\Nin de biologie
Dialogue: 0,0:07:41.100,0:07:44.42,Default,,0000,0000,0000,,kwantummechanica lijken nodig te hebben.
Dialogue: 0,0:07:44.42,0:07:47.48,Default,,0000,0000,0000,,Ik wil een aantal opwindende\Ndaarvan met jullie delen.
Dialogue: 0,0:07:48.22,0:07:52.29,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een van de meest bekende\Nverschijnselen in de kwantumwereld:
Dialogue: 0,0:07:52.29,0:07:53.65,Default,,0000,0000,0000,,kwantumtunneling.
Dialogue: 0,0:07:53.67,0:07:58.06,Default,,0000,0000,0000,,Het vak links toont de golfachtige,\Nuitwaaierende distributie
Dialogue: 0,0:07:58.08,0:08:00.84,Default,,0000,0000,0000,,van een kwantumentiteit\N-- een deeltje, zoals een elektron,
Dialogue: 0,0:08:00.87,0:08:04.51,Default,,0000,0000,0000,,dat niet als een balletje\Ntegen een muur stuitert.
Dialogue: 0,0:08:04.53,0:08:08.83,Default,,0000,0000,0000,,Het is een golf die zich \Nmet een zekere waarschijnlijkheid
Dialogue: 0,0:08:08.83,0:08:11.01,Default,,0000,0000,0000,,door een stevige wand\Nheen kan verplaatsen,
Dialogue: 0,0:08:11.01,0:08:12.72,Default,,0000,0000,0000,,zoals een spook door een muur.
Dialogue: 0,0:08:12.72,0:08:16.82,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt een vage lichtvlek zien\Nin het rechtervak.
Dialogue: 0,0:08:17.80,0:08:19.86,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumtunneling suggereert\Ndat een deeltje
Dialogue: 0,0:08:19.88,0:08:22.39,Default,,0000,0000,0000,,door een ondoordringbare\Nbarrière kan geraken
Dialogue: 0,0:08:22.41,0:08:24.59,Default,,0000,0000,0000,,en op een of andere manier,\Nals bij toverslag,
Dialogue: 0,0:08:24.59,0:08:27.97,Default,,0000,0000,0000,,aan de ene kant kan verdwijnen\Nom aan de andere kant weer op te duiken.
Dialogue: 0,0:08:27.97,0:08:31.91,Default,,0000,0000,0000,,De mooiste manier om het uit te leggen is\Nals je een bal over een muur wilt gooien,
Dialogue: 0,0:08:31.93,0:08:35.51,Default,,0000,0000,0000,,moet je hem genoeg energie meegeven\Nom over de muur te geraken.
Dialogue: 0,0:08:35.53,0:08:38.59,Default,,0000,0000,0000,,In de kwantumwereld hoef je hem\Nniet over de muur te gooien.
Dialogue: 0,0:08:38.62,0:08:40.28,Default,,0000,0000,0000,,Gooi hem maar tegen de muur
Dialogue: 0,0:08:40.28,0:08:42.88,Default,,0000,0000,0000,,en het kan zijn dat hij\Naan jouw kant zal verdwijnen
Dialogue: 0,0:08:42.88,0:08:45.37,Default,,0000,0000,0000,,en aan de andere kant weer verschijnen.
Dialogue: 0,0:08:45.39,0:08:47.07,Default,,0000,0000,0000,,Dat zuig ik niet uit mijn duim.
Dialogue: 0,0:08:47.10,0:08:50.49,Default,,0000,0000,0000,,We zijn blij -- nou ja, 'blij'\Nis nu niet het juiste woord --
Dialogue: 0,0:08:50.52,0:08:52.56,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:08:52.58,0:08:54.20,Default,,0000,0000,0000,,We zijn ermee vertrouwd.
Dialogue: 0,0:08:54.23,0:08:56.97,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:08:56.100,0:08:59.29,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumtunneling gebeurt de hele tijd.
Dialogue: 0,0:08:59.31,0:09:01.98,Default,,0000,0000,0000,,Het is in feite de reden\Ndat de zon schijnt.
Dialogue: 0,0:09:02.66,0:09:04.16,Default,,0000,0000,0000,,De deeltjes fuseren
Dialogue: 0,0:09:04.19,0:09:07.89,Default,,0000,0000,0000,,en de zon zet waterstof om\Nin helium door kwantumtunneling.
Dialogue: 0,0:09:09.46,0:09:13.51,Default,,0000,0000,0000,,In de jaren 70 en 80 werd ontdekt\Ndat kwantumtunneling
Dialogue: 0,0:09:13.51,0:09:16.25,Default,,0000,0000,0000,,ook plaats vindt binnen levende cellen.
Dialogue: 0,0:09:16.29,0:09:22.56,Default,,0000,0000,0000,,Enzymen, de werkpaarden van het leven,\Nde katalysatoren van chemische reacties,
Dialogue: 0,0:09:22.58,0:09:26.75,Default,,0000,0000,0000,,zijn biomoleculen die de snelheid\Nvan chemische reacties in levende cellen
Dialogue: 0,0:09:26.77,0:09:28.83,Default,,0000,0000,0000,,met vele ordes van grootte opdrijven.
Dialogue: 0,0:09:28.83,0:09:31.28,Default,,0000,0000,0000,,Het is nog altijd een raadsel\Nhoe ze dit doen.
Dialogue: 0,0:09:31.37,0:09:37.68,Default,,0000,0000,0000,,Men ontdekte dat een van de trucs\Ndie enzymen ontwikkelden,
Dialogue: 0,0:09:37.74,0:09:41.09,Default,,0000,0000,0000,,bestond uit het overdragen\Nvan subatomaire deeltjes,
Dialogue: 0,0:09:41.09,0:09:42.99,Default,,0000,0000,0000,,zoals elektronen en protonen,
Dialogue: 0,0:09:42.99,0:09:47.65,Default,,0000,0000,0000,,van één deel van een molecuul\Nnaar een ander, door kwantumtunneling.
Dialogue: 0,0:09:48.33,0:09:50.49,Default,,0000,0000,0000,,Het is efficiënt en snel;
Dialogue: 0,0:09:50.49,0:09:54.10,Default,,0000,0000,0000,,een proton kan op de ene plaats\Nverdwijnen en ergens anders verschijnen.
Dialogue: 0,0:09:54.10,0:09:56.35,Default,,0000,0000,0000,,Enzymen helpen daarbij.
Dialogue: 0,0:09:56.55,0:09:59.23,Default,,0000,0000,0000,,Dit is onderzoek uit de jaren 80,
Dialogue: 0,0:09:59.26,0:10:03.29,Default,,0000,0000,0000,,met name door een groep\Nin Berkeley, Judith Klinman.
Dialogue: 0,0:10:03.32,0:10:05.52,Default,,0000,0000,0000,,Andere Britse groepen hebben nu bevestigd
Dialogue: 0,0:10:05.54,0:10:06.96,Default,,0000,0000,0000,,dat enzymen dit echt doen.
Dialogue: 0,0:10:09.05,0:10:11.60,Default,,0000,0000,0000,,Uit onderzoek van mijn groep --
Dialogue: 0,0:10:11.62,0:10:14.06,Default,,0000,0000,0000,,ik zei al dat ik kernfysicus was,
Dialogue: 0,0:10:14.08,0:10:19.11,Default,,0000,0000,0000,,maar ik realiseerde me dat ik deze tools\Nvan de kwantummechanica van atoomkernen
Dialogue: 0,0:10:19.11,0:10:23.19,Default,,0000,0000,0000,,ook op andere gebieden kon toepassen --
Dialogue: 0,0:10:23.19,0:10:29.54,Default,,0000,0000,0000,,Een vraag was of kwantumtunneling\Neen rol speelt bij mutaties in DNA.
Dialogue: 0,0:10:29.84,0:10:33.50,Default,,0000,0000,0000,,Nogmaals, dit is niet nieuw.\NHet gaat terug naar de vroege jaren 60.
Dialogue: 0,0:10:33.53,0:10:36.49,Default,,0000,0000,0000,,De twee strengen van DNA,\Nde dubbele-helixstructuur,
Dialogue: 0,0:10:36.51,0:10:39.90,Default,,0000,0000,0000,,worden bijeengehouden door sporten,\Nnet een gedraaide ladder.
Dialogue: 0,0:10:39.90,0:10:42.87,Default,,0000,0000,0000,,Die sporten zijn waterstofbruggen:
Dialogue: 0,0:10:42.89,0:10:46.68,Default,,0000,0000,0000,,protonen die de twee strengen\Nbij elkaar houden.
Dialogue: 0,0:10:46.70,0:10:51.45,Default,,0000,0000,0000,,Ze houden deze grote moleculen,
Dialogue: 0,0:10:51.48,0:10:53.08,Default,,0000,0000,0000,,de nucleotiden, samen.
Dialogue: 0,0:10:54.13,0:10:55.28,Default,,0000,0000,0000,,Zoom nog wat in.
Dialogue: 0,0:10:55.30,0:10:57.22,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een computersimulatie.
Dialogue: 0,0:10:57.86,0:11:01.03,Default,,0000,0000,0000,,De twee witte ballen\Nin het midden zijn protonen.
Dialogue: 0,0:11:01.31,0:11:03.81,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt zien dat het\Neen dubbele waterstofbinding is.
Dialogue: 0,0:11:03.81,0:11:07.06,Default,,0000,0000,0000,,De ene wil aan de ene kant zitten,\Nde andere aan de andere kant
Dialogue: 0,0:11:07.08,0:11:09.41,Default,,0000,0000,0000,,van de twee strengen van verticale lijnen
Dialogue: 0,0:11:09.41,0:11:12.41,Default,,0000,0000,0000,,die naar beneden lopen\Nen die je niet kunt zien.
Dialogue: 0,0:11:12.41,0:11:15.80,Default,,0000,0000,0000,,Het kan gebeuren dat deze twee protonen\Nover kunnen springen.
Dialogue: 0,0:11:15.83,0:11:17.70,Default,,0000,0000,0000,,Kijk naar de twee witte ballen.
Dialogue: 0,0:11:17.75,0:11:19.75,Default,,0000,0000,0000,,Ze kunnen naar de andere kant springen.
Dialogue: 0,0:11:20.24,0:11:22.91,Default,,0000,0000,0000,,Als de twee strengen van DNA\Ndan uit elkaar gaan,
Dialogue: 0,0:11:22.91,0:11:25.91,Default,,0000,0000,0000,,waardoor het replicatieproces begint,
Dialogue: 0,0:11:25.91,0:11:29.11,Default,,0000,0000,0000,,en de twee protonen\Nin de verkeerde posities staan,
Dialogue: 0,0:11:29.13,0:11:30.90,Default,,0000,0000,0000,,kan dit leiden tot een mutatie.
Dialogue: 0,0:11:31.20,0:11:32.88,Default,,0000,0000,0000,,Dat weten we al een halve eeuw.
Dialogue: 0,0:11:32.90,0:11:35.74,Default,,0000,0000,0000,,De vraag is: hoe waarschijnlijk\Nis het dat ze dat doen,
Dialogue: 0,0:11:35.76,0:11:38.10,Default,,0000,0000,0000,,en als ze het doen,\Nhoe doen ze het dan?
Dialogue: 0,0:11:38.12,0:11:40.89,Default,,0000,0000,0000,,Springen ze over,\Nnet zoals de bal over de muur?
Dialogue: 0,0:11:40.91,0:11:44.41,Default,,0000,0000,0000,,Of kunnen ze kwantumtunnelen,\Nzelfs als ze niet genoeg energie hebben?
Dialogue: 0,0:11:45.09,0:11:49.34,Default,,0000,0000,0000,,Vroege indicaties suggereren\Ndat kwantumtunneling een rol kan spelen.
Dialogue: 0,0:11:49.36,0:11:51.59,Default,,0000,0000,0000,,We weten nog steeds niet\Nhoe belangrijk het is,
Dialogue: 0,0:11:51.62,0:11:53.70,Default,,0000,0000,0000,,het is nog een open vraag.
Dialogue: 0,0:11:54.20,0:11:55.35,Default,,0000,0000,0000,,Het is speculatief,
Dialogue: 0,0:11:55.37,0:11:57.83,Default,,0000,0000,0000,,maar het is een van die vragen\Ndie zo belangrijk is
Dialogue: 0,0:11:57.85,0:12:00.60,Default,,0000,0000,0000,,omdat als kwantummechanica\Neen rol speelt bij mutaties
Dialogue: 0,0:12:00.62,0:12:03.21,Default,,0000,0000,0000,,dit zeker grote consequenties heeft
Dialogue: 0,0:12:03.21,0:12:05.53,Default,,0000,0000,0000,,voor het begrijpen van die mutaties.
Dialogue: 0,0:12:05.55,0:12:09.31,Default,,0000,0000,0000,,Misschien zelfs degenen die leiden\Ntot het ontstaan van kankercellen.
Dialogue: 0,0:12:10.80,0:12:16.11,Default,,0000,0000,0000,,Een ander voorbeeld van kwantummechanica\Nin de biologie is 'kwantumcoherentie',
Dialogue: 0,0:12:16.13,0:12:18.67,Default,,0000,0000,0000,,in een van de belangrijkste\Nprocessen in de biologie,
Dialogue: 0,0:12:18.69,0:12:21.69,Default,,0000,0000,0000,,namelijk de fotosynthese:\Nhoe planten en bacteriën
Dialogue: 0,0:12:21.71,0:12:25.42,Default,,0000,0000,0000,,de energie van het zonlicht gebruiken\Nom biomassa aan te maken.
Dialogue: 0,0:12:26.22,0:12:30.37,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumcoherentie is het idee\Nvan multitasking door kwantumentiteiten.
Dialogue: 0,0:12:30.91,0:12:32.52,Default,,0000,0000,0000,,Het is de kwantumskiër.
Dialogue: 0,0:12:32.54,0:12:35.49,Default,,0000,0000,0000,,Het is een object\Ndat zich gedraagt als een golf,
Dialogue: 0,0:12:35.52,0:12:38.98,Default,,0000,0000,0000,,zodat het zich niet alleen beweegt\Nin de ene of de andere richting,
Dialogue: 0,0:12:38.98,0:12:42.17,Default,,0000,0000,0000,,maar meerdere paden tegelijk kan volgen.
Dialogue: 0,0:12:42.71,0:12:46.62,Default,,0000,0000,0000,,Enkele jaren geleden werd de wereld\Nvan de wetenschap geschokt,
Dialogue: 0,0:12:46.65,0:12:50.23,Default,,0000,0000,0000,,toen een document werd gepubliceerd\Nmet experimenteel bewijs
Dialogue: 0,0:12:50.26,0:12:54.03,Default,,0000,0000,0000,,dat kwantumcoherentie in bacteriën
Dialogue: 0,0:12:54.06,0:12:55.74,Default,,0000,0000,0000,,bij de fotosynthese plaatsvindt.
Dialogue: 0,0:12:55.77,0:12:58.83,Default,,0000,0000,0000,,Het idee is dat het foton,\Nhet lichtdeeltje, het zonlicht,
Dialogue: 0,0:12:58.85,0:13:01.97,Default,,0000,0000,0000,,het lichtkwantum gevangen\Ndoor een chlorofylmolecuul,
Dialogue: 0,0:13:01.97,0:13:04.66,Default,,0000,0000,0000,,naar het zogenaamde\Nreactiecentrum wordt gebracht,
Dialogue: 0,0:13:04.66,0:13:06.94,Default,,0000,0000,0000,,waar het wordt omgezet\Nin chemische energie.
Dialogue: 0,0:13:06.94,0:13:09.57,Default,,0000,0000,0000,,Daar geraakt het niet\Nvia één enkele route,
Dialogue: 0,0:13:09.60,0:13:11.81,Default,,0000,0000,0000,,maar via meerdere routes tegelijk
Dialogue: 0,0:13:11.84,0:13:16.17,Default,,0000,0000,0000,,om op de meest efficiënte manier\Nhet reactiecentrum te bereiken
Dialogue: 0,0:13:16.20,0:13:18.91,Default,,0000,0000,0000,,zonder als restwarmte te worden afgevoerd.
Dialogue: 0,0:13:19.23,0:13:22.54,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumcoherentie vindt plaats\Nin een levende cel.
Dialogue: 0,0:13:22.56,0:13:24.68,Default,,0000,0000,0000,,Een opmerkelijk idee,
Dialogue: 0,0:13:24.70,0:13:30.12,Default,,0000,0000,0000,,en toch verschijnen bijna wekelijks\Nnieuwe papers met bewijsmateriaal
Dialogue: 0,0:13:30.12,0:13:33.18,Default,,0000,0000,0000,,die bevestigen dat dit inderdaad gebeurt.
Dialogue: 0,0:13:33.56,0:13:38.29,Default,,0000,0000,0000,,Mijn derde en laatste voorbeeld\Nis het mooiste, het prachtigste idee.
Dialogue: 0,0:13:38.32,0:13:42.38,Default,,0000,0000,0000,,Ook nog zeer speculatief,\Nmaar ik moet het vertellen.
Dialogue: 0,0:13:42.40,0:13:46.46,Default,,0000,0000,0000,,Het Europese roodborstje\Nmigreert ieder najaar
Dialogue: 0,0:13:46.46,0:13:49.70,Default,,0000,0000,0000,,van Scandinavië naar de Middellandse Zee.
Dialogue: 0,0:13:49.70,0:13:53.07,Default,,0000,0000,0000,,Net als veel zeedieren en zelfs insecten
Dialogue: 0,0:13:53.10,0:13:57.40,Default,,0000,0000,0000,,navigeren ze op basis\Nvan het aardmagnetisch veld.
Dialogue: 0,0:13:58.97,0:14:01.40,Default,,0000,0000,0000,,Dat magnetisch veld is zeer, zeer zwak.
Dialogue: 0,0:14:01.42,0:14:03.93,Default,,0000,0000,0000,,Wel 100 keer zwakker\Ndan een koelkastmagneet,
Dialogue: 0,0:14:03.93,0:14:06.93,Default,,0000,0000,0000,,en toch is het op de een\Nof andere manier van invloed
Dialogue: 0,0:14:06.93,0:14:09.93,Default,,0000,0000,0000,,op de chemie in een levend organisme.
Dialogue: 0,0:14:09.93,0:14:13.74,Default,,0000,0000,0000,,Daarover bestaat geen twijfel\N- een Duits echtpaar van ornithologen,
Dialogue: 0,0:14:13.76,0:14:18.02,Default,,0000,0000,0000,,Wolfgang en Roswitha Wiltschko\Nbevestigden in de jaren 70
Dialogue: 0,0:14:18.05,0:14:22.02,Default,,0000,0000,0000,,dat het roodborstje zijn weg vindt\Ndoor het aardmagnetisch veld te voelen.
Dialogue: 0,0:14:22.05,0:14:25.37,Default,,0000,0000,0000,,Het krijgt richtingsinformatie\Nmet een ingebouwd kompas.
Dialogue: 0,0:14:25.40,0:14:27.65,Default,,0000,0000,0000,,Maar: hoe werkt het?
Dialogue: 0,0:14:29.67,0:14:31.32,Default,,0000,0000,0000,,De enige theorie die we hebben --
Dialogue: 0,0:14:31.36,0:14:34.24,Default,,0000,0000,0000,,we weten niet of het juist is,\Nmaar we hebben niets anders --
Dialogue: 0,0:14:34.26,0:14:38.34,Default,,0000,0000,0000,,is dat dat gaat door wat we noemen\Nkwantumverstrengeling.
Dialogue: 0,0:14:38.57,0:14:40.74,Default,,0000,0000,0000,,In het netvlies van het roodborstje --
Dialogue: 0,0:14:40.74,0:14:42.26,Default,,0000,0000,0000,,ik hou je niet voor de gek --
Dialogue: 0,0:14:42.26,0:14:45.51,Default,,0000,0000,0000,,in het netvlies van het roodborstje\Nzit het eiwit cryptochroom,
Dialogue: 0,0:14:45.51,0:14:46.60,Default,,0000,0000,0000,,dat lichtgevoelig is.
Dialogue: 0,0:14:46.62,0:14:50.56,Default,,0000,0000,0000,,In cryptochroom zijn een paar elektronen\Nkwantumverstrengeld.
Dialogue: 0,0:14:50.59,0:14:53.82,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumverstrengeling betekent\Ndat twee deeltjes ver uit elkaar,
Dialogue: 0,0:14:53.84,0:14:56.68,Default,,0000,0000,0000,,toch ergens in contact met elkaar blijven.
Dialogue: 0,0:14:56.71,0:14:58.44,Default,,0000,0000,0000,,Zelfs Einstein haatte dit idee.
Dialogue: 0,0:14:58.46,0:15:00.96,Default,,0000,0000,0000,,Hij noemde het\N‘spookachtige actie op afstand’.
Dialogue: 0,0:15:00.96,0:15:02.10,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:15:02.10,0:15:04.20,Default,,0000,0000,0000,,Als Einstein het al niet leuk vond,
Dialogue: 0,0:15:04.22,0:15:05.90,Default,,0000,0000,0000,,hoe zit het dan met ons?
Dialogue: 0,0:15:05.90,0:15:08.75,Default,,0000,0000,0000,,Twee kwantumverstrengelde elektronen\Nin één enkel molecuul
Dialogue: 0,0:15:08.77,0:15:10.24,Default,,0000,0000,0000,,dansen een delicate dans
Dialogue: 0,0:15:10.27,0:15:13.24,Default,,0000,0000,0000,,die zeer gevoelig is voor de richting\Nwaarin de vogel vliegt
Dialogue: 0,0:15:13.24,0:15:14.96,Default,,0000,0000,0000,,in het aardmagnetisch veld.
Dialogue: 0,0:15:14.96,0:15:17.46,Default,,0000,0000,0000,,We weten niet\Nof het de juiste verklaring is,
Dialogue: 0,0:15:17.48,0:15:20.07,Default,,0000,0000,0000,,maar zou het niet spannend zijn
Dialogue: 0,0:15:20.07,0:15:23.07,Default,,0000,0000,0000,,als kwantummechanica\Nvogels hielp navigeren?
Dialogue: 0,0:15:23.07,0:15:25.79,Default,,0000,0000,0000,,Kwantumbiologie\Nstaat nog in de kinderschoenen.
Dialogue: 0,0:15:25.81,0:15:29.30,Default,,0000,0000,0000,,Ze is nog steeds speculatief.
Dialogue: 0,0:15:29.74,0:15:33.59,Default,,0000,0000,0000,,Maar ik denk dat ze gebouwd is\Nop solide wetenschap.
Dialogue: 0,0:15:33.92,0:15:37.73,Default,,0000,0000,0000,,Ik denk ook dat we\Nin de komende tien jaar of zo
Dialogue: 0,0:15:37.75,0:15:42.59,Default,,0000,0000,0000,,gaan inzien dat ze\Nhet hele leven doordringt,
Dialogue: 0,0:15:42.62,0:15:47.21,Default,,0000,0000,0000,,dat het leven trucs heeft ontwikkeld\Ndie gebruik maken van de kwantumwereld.
Dialogue: 0,0:15:48.03,0:15:49.45,Default,,0000,0000,0000,,Hou het in de gaten.
Dialogue: 0,0:15:49.48,0:15:50.64,Default,,0000,0000,0000,,Dankjewel.
Dialogue: 0,0:15:50.66,0:15:52.86,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)