[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.82,0:00:09.36,Default,,0000,0000,0000,,Co mają wspólnego grecki filozof,
Dialogue: 0,0:00:09.36,0:00:11.46,Default,,0000,0000,0000,,XIX-wieczny kwakier
Dialogue: 0,0:00:11.46,0:00:14.79,Default,,0000,0000,0000,,i laureaci Nagrody Nobla\Nz fizyki i chemii?
Dialogue: 0,0:00:16.80,0:00:20.92,Default,,0000,0000,0000,,Mimo że dzieli ich ponad 2400 lat,
Dialogue: 0,0:00:20.92,0:00:25.06,Default,,0000,0000,0000,,łączy odpowiedź na odwieczne pytanie.
Dialogue: 0,0:00:25.06,0:00:26.97,Default,,0000,0000,0000,,Z czego zrobione jest to, co nas otacza?
Dialogue: 0,0:00:26.97,0:00:30.31,Default,,0000,0000,0000,,Pierwszy był Demokryt,\Nktóry około 440 lat p.n.e.
Dialogue: 0,0:00:30.31,0:00:35.24,Default,,0000,0000,0000,,podsunął myśł, że całą materię\Ntworzą maleńkie cząsteczki
Dialogue: 0,0:00:35.24,0:00:37.61,Default,,0000,0000,0000,,otoczone pustą przestrzenią.
Dialogue: 0,0:00:37.61,0:00:41.55,Default,,0000,0000,0000,,Rozważał nawet fakt, że mogą się\Nróżnić kształtem i rozmiarem
Dialogue: 0,0:00:41.55,0:00:44.06,Default,,0000,0000,0000,,w zależności od substancji, którą tworzą.
Dialogue: 0,0:00:44.06,0:00:49.40,Default,,0000,0000,0000,,Nazwał je "atomos",\Nz greki "niepodzielne".
Dialogue: 0,0:00:49.40,0:00:53.85,Default,,0000,0000,0000,,Jego pomysłom przeciwstawiali się\Nbardziej znani filozofowie tamtej epoki.
Dialogue: 0,0:00:53.85,0:00:56.84,Default,,0000,0000,0000,,Arystoteles całkowicie\Nodrzucił tę koncepcję.
Dialogue: 0,0:00:56.84,0:01:00.30,Default,,0000,0000,0000,,Twierdził, że materia\Nzbudowana jest z czterech żywiołów:
Dialogue: 0,0:01:00.30,0:01:03.19,Default,,0000,0000,0000,,ziemi, powietrza, wody i ognia.
Dialogue: 0,0:01:03.19,0:01:07.36,Default,,0000,0000,0000,,Późniejsi uczeni powtarzali tę teorię.
Dialogue: 0,0:01:07.36,0:01:12.23,Default,,0000,0000,0000,,O koncepcji atomu przypomniano\Nsobie dopiero w roku 1808,
Dialogue: 0,0:01:12.23,0:01:17.87,Default,,0000,0000,0000,,gdy teorię Arystotelesa podważył\Nnauczyciel John Dalton.
Dialogue: 0,0:01:17.87,0:01:21.56,Default,,0000,0000,0000,,Podczas gdy atomizm Demokryta\Nbył czystą teorią,
Dialogue: 0,0:01:21.56,0:01:26.40,Default,,0000,0000,0000,,Dalton wykazał, że znane nam substancje\Nrozpadają się na te same pierwiastki
Dialogue: 0,0:01:26.40,0:01:28.24,Default,,0000,0000,0000,,w równych proporcjach.
Dialogue: 0,0:01:28.24,0:01:30.57,Default,,0000,0000,0000,,Doszedł do wniosku, że związki chemiczne
Dialogue: 0,0:01:30.57,0:01:33.77,Default,,0000,0000,0000,,stanowią wiązankę atomów\Nróżnych pierwiastków,
Dialogue: 0,0:01:33.77,0:01:36.34,Default,,0000,0000,0000,,a każdy z nich ma swoją wielkość i masę.
Dialogue: 0,0:01:36.34,0:01:39.34,Default,,0000,0000,0000,,Nie można ich ani stworzyć, ani zniszczyć.
Dialogue: 0,0:01:39.34,0:01:41.64,Default,,0000,0000,0000,,Choć za swoją pracę dostąpił\Nwielu zaszczytów,
Dialogue: 0,0:01:41.64,0:01:45.98,Default,,0000,0000,0000,,Dalton jako kwakier do końca swoich dni\Nprowadził skromne życie.
Dialogue: 0,0:01:45.98,0:01:49.23,Default,,0000,0000,0000,,Teoria atomu została przyjęta\Nprzez naukowe gremium.
Dialogue: 0,0:01:49.23,0:01:50.94,Default,,0000,0000,0000,,Kolejny krok do przodu
Dialogue: 0,0:01:50.94,0:01:53.60,Default,,0000,0000,0000,,nastąpił dopiero 100 lat później.
Dialogue: 0,0:01:53.60,0:01:59.69,Default,,0000,0000,0000,,W 1897 roku fizyk\NJ.J. Thompson odkrył elektron.
Dialogue: 0,0:01:59.69,0:02:03.25,Default,,0000,0000,0000,,Jego model atomu wyglądał\Njak ciasteczko z kawałkami czekolady.
Dialogue: 0,0:02:03.25,0:02:07.64,Default,,0000,0000,0000,,Przedstawiał atomy jako jednolite\Nkłębki materii o ładunku dodatnim
Dialogue: 0,0:02:07.64,0:02:10.79,Default,,0000,0000,0000,,wypełnione naładowanymi\Nujemnie elektronami.
Dialogue: 0,0:02:10.79,0:02:15.58,Default,,0000,0000,0000,,Thompson za odkrycie elektronu\Nzdobył w 1906 Nagrodę Nobla,
Dialogue: 0,0:02:15.58,0:02:18.75,Default,,0000,0000,0000,,ale jego model atomu\Nnie utrzymał się zbyt długo.
Dialogue: 0,0:02:18.75,0:02:22.06,Default,,0000,0000,0000,,Stało się tak dlatego, że miał\Nwyjątkowo mądrych uczniów.
Dialogue: 0,0:02:24.86,0:02:27.36,Default,,0000,0000,0000,,Wśród nich znalazł się Ernest Rutherford,
Dialogue: 0,0:02:27.36,0:02:31.22,Default,,0000,0000,0000,,znany dziś jako ojciec fizyki jądrowej.
Dialogue: 0,0:02:31.22,0:02:34.05,Default,,0000,0000,0000,,Badając oddziaływanie\Npromieni rentgenowskich na gazy,
Dialogue: 0,0:02:34.05,0:02:37.55,Default,,0000,0000,0000,,Rutherford postanowił bliżej\Nprzyjrzeć się atomowi.
Dialogue: 0,0:02:37.55,0:02:43.01,Default,,0000,0000,0000,,Poddał złotą folię działaniu małych\Nnaładowanych dodatnio cząsteczek alfa.
Dialogue: 0,0:02:43.01,0:02:44.43,Default,,0000,0000,0000,,W modelu Thompsona
Dialogue: 0,0:02:44.43,0:02:50.86,Default,,0000,0000,0000,,mocno rozproszony ładunek dodatni atomu\Nnie zmieniłby położenia cząsteczek.
Dialogue: 0,0:02:50.86,0:02:53.17,Default,,0000,0000,0000,,Mielibyśmy efekt podobny \Ndo piłeczek tenisowych
Dialogue: 0,0:02:53.17,0:02:55.73,Default,,0000,0000,0000,,przebijających cienką warstwę papieru.
Dialogue: 0,0:02:55.73,0:02:58.49,Default,,0000,0000,0000,,Większość cząsteczek przebiła folię.
Dialogue: 0,0:02:58.49,0:03:00.61,Default,,0000,0000,0000,,Jednak niektóre się odbiły,
Dialogue: 0,0:03:00.61,0:03:05.81,Default,,0000,0000,0000,,wywołując wrażenie, jakby folia była \Ngrubą, ale mocno podziurawioną siatką.
Dialogue: 0,0:03:05.81,0:03:09.92,Default,,0000,0000,0000,,Rutherford wywnioskował, że atomy\Nwypełnia głównie pusta przestrzeń
Dialogue: 0,0:03:09.92,0:03:11.94,Default,,0000,0000,0000,,z zaledwie kilkoma elektronami,
Dialogue: 0,0:03:11.94,0:03:14.99,Default,,0000,0000,0000,,a większa część ich masy\Nskupiona jest w samym środku.
Dialogue: 0,0:03:14.99,0:03:16.90,Default,,0000,0000,0000,,Nazwał go jądrem.
Dialogue: 0,0:03:16.90,0:03:19.38,Default,,0000,0000,0000,,Cząsteczki alfa przechodziły przez otwory,
Dialogue: 0,0:03:19.38,0:03:24.19,Default,,0000,0000,0000,,ale odbijały się od gęstego,\Nnaładowanego dodatnio jądra.
Dialogue: 0,0:03:24.19,0:03:27.20,Default,,0000,0000,0000,,To jednak nie koniec teorii atomu.
Dialogue: 0,0:03:27.20,0:03:31.62,Default,,0000,0000,0000,,W roku 1913 inny uczeń\NThompsona, Niels Bohr,
Dialogue: 0,0:03:31.62,0:03:34.32,Default,,0000,0000,0000,,rozbudował model Rutherforda.
Dialogue: 0,0:03:34.32,0:03:38.18,Default,,0000,0000,0000,,Inspirując się wcześniejszymi badaniami\NMaxa Plancka i Alberta Einsteina,
Dialogue: 0,0:03:38.18,0:03:41.15,Default,,0000,0000,0000,,wysunął postulat,\Nże elektrony krążą wokół jądra
Dialogue: 0,0:03:41.15,0:03:44.28,Default,,0000,0000,0000,,z określoną energią\Ni na określonych orbitach.
Dialogue: 0,0:03:44.28,0:03:49.57,Default,,0000,0000,0000,,Mogą przeskakiwać z jednej na drugą,\Nale nigdy nie znajdziemy ich pomiędzy.
Dialogue: 0,0:03:49.57,0:03:52.53,Default,,0000,0000,0000,,Mimo początkowej popularności,
Dialogue: 0,0:03:52.53,0:03:55.84,Default,,0000,0000,0000,,wkrótce zakwestionowano\Nmodel planetarny atomu.
Dialogue: 0,0:03:55.84,0:03:57.24,Default,,0000,0000,0000,,Doświadczenia wykazały,
Dialogue: 0,0:03:57.24,0:04:03.89,Default,,0000,0000,0000,,że elektrony zachowują się bardziej\Njak fale niż oddzielne cząsteczki
Dialogue: 0,0:04:03.89,0:04:07.38,Default,,0000,0000,0000,,i nie zajmują określonego\Npunktu w przestrzeni.
Dialogue: 0,0:04:07.38,0:04:11.94,Default,,0000,0000,0000,,Słynną zasadę nieoznaczoności\Nsformułował Werner Heisenberg.
Dialogue: 0,0:04:11.94,0:04:15.87,Default,,0000,0000,0000,,Wykazał, że nie da się ustalić\Njednocześnie położenia
Dialogue: 0,0:04:15.87,0:04:20.22,Default,,0000,0000,0000,,i prędkości elektronów\Nkrążących wokół atomu.
Dialogue: 0,0:04:20.22,0:04:23.01,Default,,0000,0000,0000,,Uważał, że zamiast\Nściśle określonego miejsca,
Dialogue: 0,0:04:23.01,0:04:26.03,Default,,0000,0000,0000,,zajmują cały obszar\Nprawdopodobnych położeń.
Dialogue: 0,0:04:26.03,0:04:29.68,Default,,0000,0000,0000,,Teoria ta dała początek\Nkwantowemu modelowi atomu.
Dialogue: 0,0:04:29.68,0:04:33.06,Default,,0000,0000,0000,,To fascynująca idea,\Nktóra przyniosła wiele nowych pytań.
Dialogue: 0,0:04:33.06,0:04:36.50,Default,,0000,0000,0000,,Nie została jeszcze do końca zbadana.
Dialogue: 0,0:04:36.50,0:04:39.37,Default,,0000,0000,0000,,Mimo że nasza wiedza o atomie\Nwciąż ulega zmianom,
Dialogue: 0,0:04:39.37,0:04:42.06,Default,,0000,0000,0000,,fakt jego istnienia\Npozostaje nienaruszony.
Dialogue: 0,0:04:42.06,0:04:44.82,Default,,0000,0000,0000,,Uczcijmy więc triumf fizyki jądrowej
Dialogue: 0,0:04:44.82,0:04:46.62,Default,,0000,0000,0000,,paroma fajerwerkami.
Dialogue: 0,0:04:46.62,0:04:50.14,Default,,0000,0000,0000,,Gdy elektrony obiegające atom\Nzmieniają poziom energetyczny,
Dialogue: 0,0:04:50.14,0:04:54.90,Default,,0000,0000,0000,,wchłaniają lub uwalniają energię w postaci\Nwiązek światła o określonej długości fali,
Dialogue: 0,0:04:54.90,0:04:58.03,Default,,0000,0000,0000,,które ukazują nam się jako\Ncałe spektrum widzialnych kolorów.
Dialogue: 0,0:04:58.03,0:05:00.90,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraźmy sobie Demokryta,\Njak spogląda na nas z radością,
Dialogue: 0,0:05:00.90,0:05:03.80,Default,,0000,0000,0000,,że ponad dwa tysiące lat\Npo jego odkryciu okazało się,
Dialogue: 0,0:05:03.80,0:05:06.42,Default,,0000,0000,0000,,że od samego początku miał rację.