WEBVTT

00:00:07.089 --> 00:00:13.480
Charles Osborne dostał czkawki,
kiedy w 1922 roku spadła na niego świnia.

00:00:13.480 --> 00:00:16.860
Przeszło mu dopiero 68 lat później

00:00:16.860 --> 00:00:20.610
i w Księdze Rekordów Guinnessa
figuruje dziś jako człowiek

00:00:20.610 --> 00:00:23.001
z najdłuższym atakiem czkawki.

00:00:23.001 --> 00:00:25.641
Obecnie nastolatka z Florydy Jennifer Mee

00:00:25.641 --> 00:00:28.951
jest być może rekordzistką
czkawki o największej częstotliwości.

00:00:28.951 --> 00:00:34.381
50 razy na minutę
przez ponad miesiąc w 2007 roku.

00:00:34.381 --> 00:00:37.601
Co powoduje czkawkę?

00:00:37.601 --> 00:00:41.871
Lekarze wskazują, że atak czkawki
często wywołują bodźce

00:00:41.871 --> 00:00:43.561
rozciągające żołądek,

00:00:43.561 --> 00:00:45.052
jak połykanie powietrza

00:00:45.052 --> 00:00:47.606
czy zbyt szybkie jedzenie lub picie.

00:00:48.176 --> 00:00:51.406
Inni łączą czkawkę z silnymi emocjami

00:00:51.406 --> 00:00:53.262
lub reakcją na nie,

00:00:53.262 --> 00:00:54.042
jak śmiech,

00:00:54.042 --> 00:00:54.760
płacz,

00:00:54.760 --> 00:00:55.846
niepokój

00:00:55.846 --> 00:00:57.231
i podekscytowanie.

00:00:57.641 --> 00:01:00.324
Zobaczmy, co dzieje się, gdy mamy czkawkę.

00:01:00.324 --> 00:01:05.623
Zaczyna się od nagłego,
mimowolnego skurczu przepony,

00:01:05.623 --> 00:01:08.142
dużego mięśnia w kształcie
kopuły poniżej płuc,

00:01:08.142 --> 00:01:10.611
służącego do nabierania powietrza.

00:01:10.611 --> 00:01:15.281
Niemal zaraz potem
zamykają się struny głosowe

00:01:15.281 --> 00:01:16.952
i przestrzeń między nimi

00:01:16.952 --> 00:01:18.532
zwana głośnią.

00:01:19.082 --> 00:01:23.263
Ruch przepony inicjuje
nagłe nabranie powietrza,

00:01:23.263 --> 00:01:27.250
ale zamknięte struny głosowe
nie przepuszczają go do tchawicy

00:01:27.250 --> 00:01:28.502
i dalej do płuc.

00:01:28.502 --> 00:01:32.352
Wywołuje to charakterystyczny odgłos.

00:01:32.902 --> 00:01:36.603
Do dziś nie wiemy,
jaką rolę odgrywa czkawka.

00:01:36.603 --> 00:01:40.652
Nie wydaje się mieć znaczenia
medycznego ani fizjologicznego.

00:01:40.652 --> 00:01:46.532
Po co brać wdech, jeśli nie dajemy
powietrzu dotrzeć do płuc?

00:01:46.972 --> 00:01:48.279
Struktury anatomiczne

00:01:48.279 --> 00:01:51.712
i mechanizmy fizjologiczne
bez widocznego zastosowania

00:01:51.712 --> 00:01:55.054
to wyzwanie dla biologów ewolucyjnych.

00:01:55.054 --> 00:01:59.493
Czy spełniają jakąś ukrytą funkcję?

00:01:59.493 --> 00:02:02.454
A może są ewolucyjnym reliktem

00:02:02.454 --> 00:02:04.523
i kiedyś odgrywały ważną rolę,

00:02:04.523 --> 00:02:09.067
a dziś to tylko ślad po niej?

00:02:09.517 --> 00:02:11.285
Być może czkawka pojawiła się

00:02:11.285 --> 00:02:14.803
wiele milionów lat temu,
zanim jeszcze powstał nasz gatunek.

00:02:14.803 --> 00:02:19.155
Uważa się, że płuca wykształciły się,
żeby umożliwić wczesnym rybom,

00:02:19.155 --> 00:02:23.394
żyjącym w ciepłych, stojących wodach
o niskiej zawartości tlenu,

00:02:23.394 --> 00:02:28.144
do pobierania go z powietrza, 
gdzie występował w dużych ilościach.

00:02:28.144 --> 00:02:31.414
Kiedy ich potomkowie wyszli na ląd,

00:02:31.414 --> 00:02:36.224
zamienili wentylację skrzelową
na oddychanie powietrzem przez płuca.

00:02:36.574 --> 00:02:41.814
Podobne, chociaż dużo szybsze
zmiany zachodzą dziś u żab.

00:02:41.814 --> 00:02:44.198
Kijanki ze skrzelami przekształcają się

00:02:44.198 --> 00:02:46.425
w dorosłe osobniki z płucami.

00:02:46.425 --> 00:02:51.414
Zgodnie z tą hipotezą czkawka
jest pozostałością pradawnego wyjścia

00:02:51.414 --> 00:02:53.996
z wody na ląd.

00:02:53.996 --> 00:02:56.975
Po nabraniu wody,
żeby przepłynęła skrzelami,

00:02:56.975 --> 00:03:01.947
natychmiast zamykała się głośnia,
zapobiegając dostaniu się wody do płuc.

00:03:02.507 --> 00:03:03.857
Potwierdzają to odkrycia,

00:03:03.857 --> 00:03:08.284
że struktury nerwowe wywołujące czkawkę

00:03:08.284 --> 00:03:13.996
są prawie identyczne ze strukturami
odpowiadającymi za oddychanie płazów.

00:03:13.996 --> 00:03:18.187
Inni naukowcy uważają,
że zachowaliśmy ten odruch,

00:03:18.187 --> 00:03:21.705
bo daje nam istotną korzyść.

00:03:21.705 --> 00:03:25.325
Wskazują na fakt, że czkawka
występuje tylko u ssaków,

00:03:25.325 --> 00:03:28.826
a nie zachowała się
u ptaków, jaszczurek, żółwi

00:03:28.826 --> 00:03:32.785
ani żadnych innych zwierząt
oddychających powietrzem.

00:03:32.785 --> 00:03:37.903
Co więcej, czkawka pojawia się
u dzieci na długo przed urodzeniem

00:03:37.903 --> 00:03:41.457
i dużo częściej występuje
u niemowląt niż u dorosłych.

00:03:41.457 --> 00:03:43.127
Naukowcy tłumaczą to faktem,

00:03:43.127 --> 00:03:46.997
że tylko ssaki karmią młode mlekiem matki.

NOTE Paragraph

00:03:46.997 --> 00:03:50.737
Możliwe, że ssaki zachowały
ten pradawny odruch,

00:03:50.737 --> 00:03:55.761
żeby móc usunąć powietrze z żołądka
czymś w rodzaju odbijania się po jedzeniu.

00:03:55.761 --> 00:03:59.607
Nagły ruch przepony
wypycha powietrze z żołądka,

00:03:59.607 --> 00:04:04.268
a zamknięcie głośni zapobiega
dostawaniu się mleka do płuc.

00:04:04.858 --> 00:04:08.647
Czasami atak czkawki nie ustaje,

00:04:08.647 --> 00:04:10.677
więc próbujemy domowych sposobów.

00:04:10.677 --> 00:04:13.468
Wypijamy szklankę zimnej wody,

00:04:13.468 --> 00:04:15.009
wstrzymujemy oddech,

00:04:15.009 --> 00:04:17.238
jemy trochę miodu lub masła orzechowego,

00:04:17.238 --> 00:04:19.228
dmuchamy do papierowej torebki

00:04:19.228 --> 00:04:21.709
albo prosimy, żeby ktoś nas przestraszył.

00:04:21.709 --> 00:04:26.229
Naukowcy muszą jeszcze sprawdzić,
czy któryś z tych sposobów

00:04:26.229 --> 00:04:29.104
jest skuteczniejszy od innych.

00:04:29.104 --> 00:04:33.944
Wiemy natomiast, że ten sposób 
na pewno nie działa.