Theo như chuyện kể,
nhà thiện xạ William Tell,
bị ép vào một thử thách độc ác
bởi một lãnh chúa tham lam.
Con trai của William sẽ bị hành hình
trừ phi William bắn trúng quả táo
trên đầu con mình.
William thành công, nhưng hãy nghe
hai dị bản của câu chuyện.
Trong dị bản thứ nhất,
lãnh chúa thuê một băng cướp
lấy trộm cung của WIlliam,
nên anh ông bị ép phải mượn
một cái kém hơn từ một nông dân.
Tuy nhiên, cái cung mượn
không được điều chỉnh đúng,
và khi những lần bắn tập của William
tụ lại một chỗ ngay dưới hồng tâm.
May thay, ông đã sửa lại cây cung
trước khi quá muộn.
Dị bản hai:
William bắt đầu nghi ngờ kỹ năng
của mình vài giờ trước thách đấu
và tay ông bắt đầu run lên.
Những phát bắn tập
vẫn xoay quanh quả táo
nhưng ở những vị trí
ngẫu nhiên.
Thi thoảng ông ấy bắn trúng quả táo,
nhưng cứ nghiêng ngả như thế
không thể đảm bảo sẽ trúng hồng tâm.
Ông phải ổn định tay mình
và lấy lại tự tin trong mục tiêu
cứu con trai mình.
Mấu chốt của hai dị bản này
là hai khái niệm được dùng qua lại:
sự chính xác và độ chuẩn xác
(accuracy & precision)
Sự phân biệt hai khái niệm
gây tranh cãi nhiều
cho các nhà khoa học.
Sự chính xác là việc bạn đạt đúng
mục tiêu được đến mức nào.
Sự chính xác cải thiện với công cụ
có độ chính xác cao
và bạn có kỹ năng trong việc ấy.
Độ chuẩn xác, mặt khác,
là việc bạn đạt cùng một kết quả
sử dụng cùng một phương pháp.
Độ chuẩn xác của bạn sẽ tăng
với công cụ tinh xảo hơn
mà không đòi hỏi nhiều sự ước lượng
Câu chuyện về cái cung bị lấy cắp
là độ chuẩn xác mà thiếu chính xác
William có cùng một kết quả sai
trong mỗi lần thử.
Sự dao động với bàn tay run
có sự chính xác mà thiếu chuẩn xác
Tên của William bó cụm
quanh kết quả đúng,
nhưng không chắc chắn
sẽ trúng hồng tâm với mọi phát bắn.
Bạn có thể bỏ qua
sự thiếu chính xác
hay thiếu chuẩn xác
trong mỗi việc hàng ngày.
Nhưng kỹ sư và các nhà nghiên cứu
thường đòi hỏi sự chính xác
đến từng chi tiết nhỏ với sự
chắc chắn cao rằng mọi lần đều đúng
Nhà máy, phòng thí nghiệm
tăng độ chuẩn xác
qua công cụ cải tiến
và quá trình chi tiết hơn.
Những cải thiện có thể đắt
nên giám đốc phải quyết
sự không chắc chắn có thể
cho phép của mỗi dự án.
Tuy nhiên, đầu tư vào
độ chuẩn xác
có thể đưa ta đi xa hơn
những gì đã đạt được,
thậm chí ở cả sao Hỏa.
Ngạc nhiên là NASA không biết
chính xác nơi đáp xuống
của rô-bốt trên hành tinh khác.
Dự đoán nơi đáp
cần nhiều phép tính toán
bằng những phép đo thiếu chuẩn xác.
Khí quyển của hành tinh đỏ
như thế nào ở độ cao khác nhau?
Rô-bốt sẽ đáp xuống khí quyển
với góc bao nhiêu?
Tốc độ của nó sẽ là gì?
Máy tính minh họa hàng ngàn
giả thiết khác nhau,
kết nối các giá trị
của các biến.
Cân đo tất cả các khả năng,
máy tính chỉ ra
vùng có khả năng đáp xuống
dưới dạng một elip.
Năm 1976, hình elip
cho rô-bốt Viking lên sao Hỏa
là 62x174 dặm,
gần bằng New Jersey.
Với những hạn chế như vậy,
NASA phải bỏ qua rất nhiều
nơi hạ cánh thú vị nhưng liều lĩnh.
Từ đó, các thông tin về
khí quyển hành tinh đỏ,
làm tăng độ chính xác
công nghệ tàu vũ trụ,
và máy tính minh họa chính xác
đã giảm thiểu sự không chắc chắn.
Năm 2012, hình elip hạ cánh
cho rô-bốt Curiosity
chỉ có 4 dặm rộng
12 dặm dài,
diện tích nhỏ hơn 200 lần so với
hình elip của Viking.
Nó cho phép NASA nhắm đến một
điểm cụ thể trên miệng núi lửa Gale,
một nơi trước đây không thể hạ cánh
dù có rất nhiều điều bí ẩn.
Trong khi chúng ta cố gắng
để thật chính xác,
độ chuẩn xác thể hiện sự chắc chắn
về lòng tin sẽ đạt được nó,
Với hai khái niệm này,
chúng ta có thể vươn tới
các vì sao và tự tin
sẽ luôn luôn nhắm trúng.