0:00:06.700,0:00:13.931
Śmierć i podatki są nieuniknione,[br]ale co z rozkładem ciała?

0:00:13.931,0:00:16.559
Każdy, kto widział mumię, wie,

0:00:16.559,0:00:21.863
że starożytni Egipcjanie [br]bardzo się starali unikać rozkładu ciała.

0:00:21.863,0:00:26.042
Jak im to wychodziło?

0:00:26.042,0:00:28.897
Żywe komórki nieustannie się odnawiają.

0:00:28.897,0:00:32.271
Specjalne enzymy[br]rozkładają stare struktury,

0:00:32.271,0:00:35.612
a surowce są używane[br]do budowy nowych.

0:00:35.612,0:00:38.730
Ale co się dzieje, gdy ktoś umiera?

0:00:38.730,0:00:41.591
Jego martwe komórki[br]nie mogą się odbudować,

0:00:41.591,0:00:45.179
ale enzymy cały czas rozkładają struktury.

0:00:45.179,0:00:47.795
Każdy, kto chce zachować ciało

0:00:47.795,0:00:52.225
musi wyprzedzić te enzymy,[br]zanim tkanki zaczną gnić.

0:00:52.225,0:00:54.301
Neurony umierają szybko,

0:00:54.301,0:00:57.996
mózg był więc problemem[br]dla starożytnych mumifikatorów,

0:00:57.996,0:01:01.601
dlatego, według greckiego[br]historyka Herodota,

0:01:01.601,0:01:06.053
rozpoczynali proces[br]przez wbijanie młotka w czaszkę,

0:01:06.053,0:01:09.146
usuwania mózgu z organizmu

0:01:09.146,0:01:14.954
i umieszczania w czaszce żywicy,[br]aby zapobiec dalszemu rozkładowi.

0:01:14.954,0:01:21.122
Mózg może gnić pierwszy,[br]ale gnijące wnętrzności są jeszcze gorsze.

0:01:21.122,0:01:26.648
Wątroba, żołądek i jelito[br]zawierają bakterie i enzymy,

0:01:26.648,0:01:32.089
które po śmierci[br]rozkładają ciało od wewnątrz.

0:01:32.089,0:01:36.675
Kapłani usuwali więc[br]najpierw płuca i organy wewnętrzne.

0:01:36.675,0:01:39.762
Trudno usunąć płuca[br]bez uszkodzenia serca,

0:01:39.762,0:01:43.258
ale ponieważ serce[br]uznawano za siedzibę duszy,

0:01:43.258,0:01:45.608
traktowali je szczególnie delikatnie.

0:01:45.608,0:01:47.819
Umieszczali narządy trzewne w słoikach

0:01:47.819,0:01:51.159
wypełnionych natronem,[br]naturalnie występującą solą.

0:01:51.159,0:01:56.840
Natron, jak każda sól,[br]zapobiega gniciu, zabijając bakterie

0:01:56.840,0:02:01.251
i blokując pracę enzymów trawiennych.

0:02:01.251,0:02:04.783
Natron to jednak nie tylko sól.

0:02:04.783,0:02:07.991
To mieszanina dwóch soli zasadowych,

0:02:07.991,0:02:11.013
sody i proszku do pieczenia.

0:02:11.013,0:02:14.814
Sole alkaliczne są dla bakterii[br]szczególnie zabójcze.

0:02:14.814,0:02:19.490
Mogą zamienić błony tłuszczowe[br]w twardą, mydlaną substancję,

0:02:19.490,0:02:22.839
utrzymując w ten sposób strukturę ciała.

0:02:22.839,0:02:25.201
Po uporaniu się z narządami wewnętrznymi

0:02:25.201,0:02:29.279
kapłan nadziewał ciało workami z natronem

0:02:29.279,0:02:32.696
i dezynfekował nim skórę.

0:02:32.696,0:02:37.569
Następnie zwłoki nacierano[br]resztą natronu

0:02:37.569,0:02:42.515
przez około 35 dni,[br]by zachować strukturę zewnętrzną.

0:02:42.515,0:02:44.412
Po jego usunięciu

0:02:44.412,0:02:47.589
sole alkaliczne zassały płyny z organizmu

0:02:47.589,0:02:50.549
i stworzyły twarde brązowe grudki.

0:02:50.549,0:02:52.661
Trup nie gnił,

0:02:52.661,0:02:56.389
ale też nie pachniał zbyt dobrze.

0:02:56.389,0:02:59.865
Kapłani polewali ciało[br]żywicą, aby je uszczelnić,

0:02:59.865,0:03:04.329
wmasowywali miksturę[br]zawierającą olej cedrowy

0:03:04.329,0:03:06.987
i owijali w płótno.

0:03:06.987,0:03:10.715
Ostatecznie umieszczali mumię[br]w zagnieżdżonej trumnie,

0:03:10.715,0:03:14.907
a czasem nawet kamiennym sarkofagu.

0:03:14.907,0:03:19.685
Jak skutecznie Egipcjanom[br]udało się zatrzymać gnicie?

0:03:19.685,0:03:24.853
Z jednej strony mumie nie są[br]nienaruszonymi ciałami ludzi.

0:03:24.853,0:03:28.826
Ich mózgi zmiażdżono i wypłukano,

0:03:28.826,0:03:32.876
organy usunięto i zasolono jak salami,

0:03:32.876,0:03:37.371
a połowa pozostałej masy ciała [br]została wysuszona.

0:03:37.371,0:03:41.974
To, co pozostało, jest[br]niezwykle dobrze zachowane.

0:03:41.974,0:03:43.768
Nawet po tysiącach lat

0:03:43.768,0:03:46.344
naukowcy mogą przeprowadzać autopsje,

0:03:46.344,0:03:48.685
by stwierdzić przyczynę śmierci,

0:03:48.685,0:03:52.635
a być może nawet wyizolować próbki DNA.

0:03:52.635,0:03:55.458
To dało nam nowe informacje.

0:03:55.458,0:04:01.370
Zanieczyszczone powietrze[br]było poważnym problemem w starożytności,

0:04:01.370,0:04:05.714
prawdopodobnie z uwagi na ogniska[br]używane do wypieku chleba.

0:04:05.714,0:04:11.691
Często zdarzała się gruźlica [br]i choroby układu krążenia.

0:04:11.691,0:04:16.302
Starożytni Egipcjanie umieli [br]trochę zapobiec rozkładowi.

0:04:16.302,0:04:21.206
Tak jak śmierć, podatki są nieuniknione.

0:04:21.206,0:04:26.575
Niektóre mumie podczas transportu[br]opodatkowano jako solone ryby.