0:00:06.372,0:00:09.259
Bir şeye ücret öderken[br]kağıt parçası uzatırsanız,

0:00:09.259,0:00:11.350
başınız belaya girebilir.

0:00:11.374,0:00:15.311
Tabi bu kağıt parçası 100 dolarlık[br]bir banknot olmadığı takdirde.

0:00:15.335,0:00:18.890
Peki ama bir banknotu diğer[br]kağıt parçalarından ayırıp

0:00:18.914,0:00:20.769
değerli kılan şey nedir?

0:00:20.793,0:00:23.421
Sonuçta banknotun kendisiyle[br]pek bir şey yapamazsınız.

0:00:23.445,0:00:25.055
Onu yiyemezsiniz.

0:00:25.079,0:00:26.726
Onunla inşaat yapamazsınız.

0:00:26.726,0:00:28.802
Yakmanız da yasadışı olur.

0:00:28.969,0:00:30.650
Öyleyse nedir önemli olan?

0:00:30.770,0:00:32.991
Elbette muhtemelen yanıtı biliyorsunuz.

0:00:33.015,0:00:35.410
Banknot devlet tarafından basılır ve

0:00:35.434,0:00:37.460
resmi para birimidir;

0:00:37.484,0:00:40.021
diğer kağıt parçaları ise değildir.

0:00:40.234,0:00:42.332
Ama bu banknotu yasal kılan şeydir.

0:00:42.356,0:00:44.745
Banknotları değerli kılan şey ise

0:00:44.745,0:00:47.546
etrafta onlardan ne kadar bulunduğudur.

0:00:48.031,0:00:51.472
Tarih boyunca dolar da dahil[br]pek çok para birimi

0:00:51.496,0:00:53.499
değerli mallarla ilişkilendirilmiş ve

0:00:53.523,0:00:55.962
dolaşımdaki miktar, devletin altın ya da

0:00:55.962,0:00:58.792
gümüş rezervlerine göre belirlenmiştir.

0:00:59.166,0:01:01.930
Ancak bu sistemin 1971 senesinde[br]Amerika'da yasaklanmasıyla beraber,

0:01:01.954,0:01:05.762
dolar itibari para hâline gelmiştir.

0:01:05.786,0:01:08.907
Yani herhangi bir dış[br]kaynakla ilişkili olmayıp,

0:01:08.907,0:01:13.420
ne miktarda basılacağı[br]sadece hükümet ilkelerine dayanır.

0:01:13.644,0:01:16.582
Devletin hangi mercii[br]bu ilkeleri belirler?

0:01:16.606,0:01:19.572
Yasama mı, yürütme mi, yargı mı?

0:01:19.596,0:01:22.044
Şaşırtıcı yanıt: Hiçbiri!

0:01:22.068,0:01:26.385
İşin aslı, parasal ilkeler bağımsız[br]bir Federal Rezerv Sistemi,

0:01:26.385,0:01:28.722
diğer adıyla Fed tarafından konur.

0:01:28.722,0:01:32.595
Fed, ülke çapındaki büyük şehirlerde[br]bulunan 12 bölgesel bankadan oluşmuştur.

0:01:32.619,0:01:35.320
Başkan tarafından atanıp[br]senato tarafından onaylanan

0:01:35.320,0:01:38.129
yönetim kurulu meclise rapor verir ve

0:01:38.129,0:01:41.595
Fed'in tüm kârı[br]A.B.D. hazinesine gider.

0:01:41.619,0:01:45.712
Ancak Fed'in günden güne değişen[br]politikalardan etkilenmemesi için

0:01:45.786,0:01:49.238
hükümetin hiç bir organının[br]doğrudan kontrolüne verilmemiştir.

0:01:49.262,0:01:52.462
Peki neden Fed sonsuz[br]sayıda yüzlük banknot basıp

0:01:52.462,0:01:54.227
herkesin mutlu ve zengin[br]olmasını sağlamıyor?

0:01:54.251,0:01:56.871
Çünkü eğer öyle yapsaydı,[br]banknotların bir değeri kalmazdı.

0:01:56.895,0:01:58.996
Para biriminin amacını düşünün.

0:01:59.020,0:02:01.832
Eşya ve hizmet karşılığı[br]olarak kullanılır.

0:02:01.856,0:02:04.047
Eğer dolaşımdaki toplam[br]para miktarı,

0:02:04.071,0:02:07.998
ekonomideki mal ve hizmetlerin toplam[br]değerinden daha hızlı artarsa,

0:02:07.998,0:02:10.765
aynı miktarda para giderek bu şeylerden

0:02:10.765,0:02:13.342
daha az miktarda pay alabilmeye başlar.

0:02:13.366,0:02:15.204
İşte buna enflasyon denir.

0:02:15.228,0:02:18.202
Öte yandan,[br]eğer para miktarı aynı kalırken

0:02:18.202,0:02:21.084
daha fazla eşya ve hizmet[br]üretilmeye başlarsa,

0:02:21.084,0:02:24.734
paranın değeri artar ve[br]bu sürece deflasyon denir.

0:02:24.841,0:02:26.616
Hangisi daha kötü?

0:02:26.640,0:02:28.453
Çok fazla enflasyon, bugün[br]cüzdanınızda olan paranın

0:02:28.453,0:02:31.133
yarın değer kaybedeceği anlamına gelir.

0:02:31.157,0:02:33.156
O yüzden hemen harcamak istersiniz.

0:02:33.180,0:02:37.013
Bu iş yaşamını ivmelendirirken,[br]aşırı tüketime de teşvik eder.

0:02:37.037,0:02:39.875
Ayrıca stok mallarının fiyatı artar;

0:02:39.899,0:02:41.620
yiyecek ve yakıt gibi.

0:02:41.644,0:02:44.731
Dolayısıyla tüketici kıtlığı gelişir ve[br]bu da daha fazla enflasyon demektir.

0:02:45.704,0:02:49.096
Deflasyon ise insanları para[br]saklamaya iter.

0:02:49.120,0:02:51.109
Tüketici harcamalarını düşürür.

0:02:51.109,0:02:52.767
İş kârını aşağıya çekerek,

0:02:52.767,0:02:55.930
daha fazla işsizlik ve daha az[br]harcamaya neden olur.

0:02:55.954,0:02:58.227
Ekonominin küçülmesine sebebiyet verir.

0:02:58.251,0:03:01.894
O yüzden pek çok ekonomist ikisinin de[br]fazlasının zararlı olduğu kanısındadır.

0:03:01.918,0:03:06.806
Küçük ve sürekli bir enflasyon[br]ekonomik büyüme için gereklidir.

0:03:07.787,0:03:10.234
Fed, ne kadar paranın[br]dolaşımda olması gerektiğini,

0:03:10.258,0:03:13.597
çok miktarda ekonomik[br]veri kullanarak belirlemiştir.

0:03:13.621,0:03:15.665
Daha önceki enflasyon oranları,

0:03:15.665,0:03:18.191
uluslararası trendler ve[br]işsizlik oranlar göz önüne alınmıştır.

0:03:18.619,0:03:20.443
Goldilocks öyküsünde olduğu gibi,

0:03:20.467,0:03:22.325
enflasyonu yıkıcı düzeylere getirmeden

0:03:22.349,0:03:24.921
büyümeyi sürdürmek ve[br]insanların iş bulabilmelerini

0:03:24.945,0:03:27.670
sağlamak için sayıları[br]doğru almaları gerekir.

0:03:27.694,0:03:31.674
Fed cüzdanınızdaki kağıtların[br]değerini belirlemekle kalmayıp,

0:03:31.776,0:03:36.525
onları kazandığınız işi bulma[br]konusundaki şansınızı da etkiler.