0:00:06.372,0:00:07.604
Jeśli próbowałeś

0:00:07.604,0:00:09.359
zapłacić za coś kawałkiem papieru,[br]

0:00:09.359,0:00:11.094
mogłeś wpakować się w tarapaty,[br]

0:00:11.094,0:00:13.187
chyba że,

0:00:13.187,0:00:14.845
był to studolarowy banknot.

0:00:14.845,0:00:17.318
Ale co sprawia, że banknot[br]

0:00:17.318,0:00:18.892
ma większą wartość

0:00:18.892,0:00:20.703
niż inne kawałki papieru?

0:00:20.703,0:00:23.267
Przecież niewiele można z nim zrobić.

0:00:23.267,0:00:24.649
Nie można go zjeść

0:00:24.669,0:00:26.086
ani nic z niego zbudować.

0:00:26.086,0:00:28.984
A spalenie go jest nielegalne.

0:00:28.984,0:00:31.031
Więc o co chodzi?

0:00:31.031,0:00:34.359
Studolarowy banknot

0:00:34.359,0:00:35.679
jest wydawany przez rząd

0:00:35.679,0:00:40.674
i wyznaczony jako oficjalna waluta

0:00:40.674,0:00:42.356
To nadaje mu legalności.

0:00:42.356,0:00:44.758
Jego wartość zależy od tego,

0:00:44.758,0:00:48.035
jak wiele banknotów jest w obiegu.

0:00:48.035,0:00:51.076
Na przestrzeni lat, większość walut,[br]łącznie z dolarem,

0:00:51.076,0:00:53.523
było powiązanych z wartościowymi towarami,

0:00:53.523,0:00:55.496
a ich ilość w obiegu zależała

0:00:55.496,0:00:59.041
od rządowych rezerw złota lub srebra.

0:00:59.041,0:01:02.084
W 1971 roku rząd USA zniósł ten system

0:01:02.084,0:01:05.786
i dolar stał się pieniądzem fiducjarnym,

0:01:05.786,0:01:08.221
czyli bez związku z zewnętrznymi źródłami,

0:01:08.221,0:01:11.373
zależny od polityki rządu,

0:01:11.373,0:01:14.134
który decydował, ile pieniędzy wydrukować.

0:01:14.134,0:01:16.606
Która władza rządu ustala tę politykę?

0:01:16.606,0:01:19.386
Wykonawcza, ustawodawcza czy sądowa?

0:01:20.526,0:01:22.068
Żadna z nich.

0:01:22.068,0:01:24.619
Polityka pieniężna jest ustalana

0:01:24.619,0:01:26.825
przez niezależny [br]System Rezerwy Federalnej,

0:01:26.825,0:01:28.316
inaczej Fed,

0:01:28.316,0:01:30.444
składający się z 12 regionalnych banków

0:01:30.444,0:01:32.269
w głównych miastach.

0:01:32.269,0:01:33.634
Ich członkowie zarządu,

0:01:33.634,0:01:35.320
wybrani przez prezydenta

0:01:35.320,0:01:36.619
i zatwierdzeni przez Senat,

0:01:36.619,0:01:38.021
podlegają Kongresowi

0:01:38.021,0:01:41.669
i cały zysk Fed trafia do skarbu kraju.

0:01:41.669,0:01:43.499
Aby uchronić Fed od polityki

0:01:43.499,0:01:45.786
która może się zmieniać z dnia na dzień,

0:01:45.786,0:01:48.107
nie jest ona pod bezpośrednią kontrolą

0:01:48.107,0:01:49.468
żadnej z władz.

0:01:49.468,0:01:50.980
Dlaczego więc Fed nie wydrukuje

0:01:50.980,0:01:52.606
nieskończonej ilości banknotów,

0:01:52.606,0:01:54.436
żeby wszyscy byli szczęśliwi i bogaci?[br]

0:01:54.436,0:01:56.895
Bo wtedy banknoty straciłyby wartość.

0:01:57.075,0:01:59.470
Celem waluty

0:01:59.470,0:02:01.566
jest wymiana na towary i usługi.

0:02:01.856,0:02:05.444
Jeśli ilość waluty w obiegu [br]wzrasta szybciej niż

0:02:05.444,0:02:08.648
ilość towarów i usług,

0:02:08.648,0:02:13.308
zmniejsza się jej siła nabywcza.

0:02:13.308,0:02:15.466
Jest to inflacja.

0:02:15.466,0:02:16.517
Z drugiej strony,

0:02:16.517,0:02:18.478
jeśli zasób pieniędzy pozostaje taki sam,

0:02:18.478,0:02:20.838
a towarów i usług przybywa

0:02:20.838,0:02:23.490
wzrasta wartość każdego dolara,

0:02:23.490,0:02:25.327
w procesie zwanym deflacją.

0:02:25.327,0:02:26.641
Co jest gorsze?

0:02:26.641,0:02:28.265
Zbyt wysoka inflacja oznacza,

0:02:28.265,0:02:30.711
że pieniądze jutro będą mniej warte,

0:02:30.711,0:02:33.239
więc będziesz chciał je wydać szybciej.

0:02:33.239,0:02:35.547
Choć stymulowałoby to gospodarkę,

0:02:35.547,0:02:37.709
prowadziłoby do nadmiernej konsumpcji

0:02:37.709,0:02:40.194
lub magazynowania towarów, [br]jak jedzenie i paliwo,

0:02:40.194,0:02:41.494
co podniosłoby ich cenę,

0:02:41.494,0:02:43.386
spowodowało braki na rynku

0:02:43.386,0:02:45.020
i większą inflację.

0:02:45.930,0:02:47.633
Deflacja sprawiłaby, że ludzie

0:02:47.633,0:02:49.351
chcieliby zachować pieniądze,

0:02:49.351,0:02:51.088
a mniejsze wydatki

0:02:51.088,0:02:52.564
obniżyłyby zyski,

0:02:52.564,0:02:54.201
co zwiększyłoby bezrobocie

0:02:54.201,0:02:56.230
i jeszcze bardziej zmniejszyło wydatki.

0:02:56.230,0:02:58.498
Gospodarka zaczęłaby się kurczyć.

0:02:58.498,0:02:59.825
Według ekonomistów

0:02:59.825,0:03:02.487
nadmiar jednego [br]i drugiego jest niebezpieczny,

0:03:02.487,0:03:05.548
ale niska, stała inflacja jest konieczna

0:03:05.548,0:03:07.431
do wzrostu ekonomicznego.

0:03:07.861,0:03:10.669
Fed wykorzystuje ogromną ilość danych

0:03:10.669,0:03:13.514
żeby określić, ile pieniędzy [br]powinno być w obiegu,

0:03:13.514,0:03:17.029
wliczając poprzednie wskaźniki inflacji,[br]trendów międzynarodowych,

0:03:17.029,0:03:18.757
i bezrobocia.

0:03:18.757,0:03:20.359
Jak w bajce o Złotowłosce,

0:03:20.359,0:03:22.304
muszą znaleźć idealne cyfry,

0:03:22.304,0:03:24.758
aby stymulować rozwój [br]i utrzymać zatrudnienie,

0:03:24.758,0:03:27.633
nie pozwalając inflacji osiągnąć [br]niszczycielskiego poziomu.

0:03:27.953,0:03:32.320
Fed nie tylko określa wartość banknotów

0:03:32.320,0:03:36.261
ale także szanse zatrudnienia [br]i utrzymania pracy.