1
00:00:00,999 --> 00:00:04,341
Pre godinu dana, švajcarska ambasada
u Berlinu nas je pozvala

2
00:00:04,365 --> 00:00:06,388
da predstavimo naš umetnički projekat.

3
00:00:06,999 --> 00:00:11,133
Navikli smo da nas pozivaju,
ali ova pozivnica nas je oduševila.

4
00:00:11,586 --> 00:00:14,427
Švajcarska ambasada u Berlinu
je nešto posebno.

5
00:00:14,451 --> 00:00:17,419
To je jedina zgrada u Vladinom okrugu

6
00:00:17,443 --> 00:00:20,399
koja nije uništena
tokom Drugog svetskog rata

7
00:00:20,423 --> 00:00:23,191
i nalazi se tačno pored
Federalne kancelarije.

8
00:00:23,723 --> 00:00:27,839
Niko nije bliži kancelarki Merkel
od švajcarskih diplomata.

9
00:00:27,863 --> 00:00:29,839
(Smeh)

10
00:00:30,656 --> 00:00:34,475
Vladin okrug u Berlinu
se takođe sastoji od Rajhstaga -

11
00:00:34,499 --> 00:00:37,310
nemačke skupštine -
i Brandenburške kapije,

12
00:00:37,334 --> 00:00:40,275
a u blizini kapije imamo druge ambasade,

13
00:00:40,299 --> 00:00:43,696
konkretno američku i britansku ambasadu.

14
00:00:44,657 --> 00:00:47,873
Iako je Nemačka napredna demokratija,

15
00:00:47,897 --> 00:00:50,858
građanima su ograničena ustavna prava

16
00:00:50,882 --> 00:00:52,275
unutar Vladinog okruga.

17
00:00:52,299 --> 00:00:56,686
Pravo na okupljanje i pravo
na protestovanje su ovde ograničeni,

18
00:00:57,607 --> 00:01:01,275
a to je zanimljivo
sa umetničke tačke gledišta.

19
00:01:01,299 --> 00:01:06,011
Mogućnosti da uzmete učešća
i da se izrazite

20
00:01:06,035 --> 00:01:08,275
su oduvek bile vezane za neki vid reda

21
00:01:08,299 --> 00:01:11,774
i oduvek su bile predmet
naročite regulacije.

22
00:01:11,798 --> 00:01:16,557
Razvojem svesti o našoj zavisnosti
o ovim odredbama,

23
00:01:16,581 --> 00:01:19,275
možemo da dobijemo novu perspektivu.

24
00:01:19,299 --> 00:01:23,953
Data pravila i uslovi
oblikuju naša poimanja, naša delanja

25
00:01:23,977 --> 00:01:25,564
i naše živote,

26
00:01:26,168 --> 00:01:29,275
a to je krucijalno u drugom kontekstu.

27
00:01:29,299 --> 00:01:30,777
Proteklih nekoliko godina,

28
00:01:30,801 --> 00:01:35,275
saznali smo da su sa krovova
američke i britanske ambasade

29
00:01:35,299 --> 00:01:39,483
tajne službe prisluškivale čitav okrug,

30
00:01:40,060 --> 00:01:42,756
uključujući i mobilni telefon
Angele Merkel.

31
00:01:43,299 --> 00:01:48,275
Antene britanskog GCHQ-a su skrivene
u beloj cilindričnoj radarskoj kupoli,

32
00:01:48,299 --> 00:01:51,316
dok je stanica za prisluškivanje
američke NSA

33
00:01:51,340 --> 00:01:54,299
prekrivena zaslonima
koji propuštaju radio talase.

34
00:01:55,342 --> 00:01:58,275
Međutim, kako se obratiti
ovim skrivenim i maskiranim silama?

35
00:01:58,903 --> 00:02:01,275
Sa mojim kolegom, Kristofom Vahterom,

36
00:02:01,299 --> 00:02:03,902
prihvatio sam pozivnicu
švajcarske ambasade.

37
00:02:04,783 --> 00:02:08,886
Iskoristili smo ovu priliku
da se okoristimo konkretnom situacijom.

38
00:02:10,508 --> 00:02:13,650
Ako nas neko špijunira,
onda je razumno očekivati

39
00:02:13,674 --> 00:02:16,275
da su prinuđeni
da slušaju sve što govorimo.

40
00:02:16,299 --> 00:02:20,275
(Smeh)

41
00:02:20,299 --> 00:02:24,299
Na krovu švajcarske ambasade
smo instalirali niz antena.

42
00:02:26,729 --> 00:02:30,943
Nisu bile prefinjene kao one
koje koriste Amerikanci i Britanci.

43
00:02:30,957 --> 00:02:32,268
(Smeh)

44
00:02:32,268 --> 00:02:34,111
To su improvizovane antene od limenki;

45
00:02:34,111 --> 00:02:37,034
uopšte nisu kamuflirane,
već su potpuno očigledne i vidljive.

46
00:02:38,299 --> 00:02:40,794
Umetnička akademija
se priključila projektu,

47
00:02:40,818 --> 00:02:44,508
pa smo na njihovom krovu napravili
još jednu veliku antenu,

48
00:02:44,532 --> 00:02:48,550
tačno između stanica za prisluškivanje
NSA-a i GCHQ-a.

49
00:02:48,574 --> 00:02:50,430
(Smeh)

50
00:02:50,454 --> 00:02:55,275
Nikad pre nismo tako pomno posmatrani
dok smo gradili umetničku instalaciju.

51
00:02:55,299 --> 00:02:57,551
Helikopter nam je kružio iznad glava,

52
00:02:57,575 --> 00:03:00,805
s kamerom koja je pratila
baš svaki naš pokret,

53
00:03:00,829 --> 00:03:04,039
a po krovu američke ambasade
su patrolirali policajci.

54
00:03:05,499 --> 00:03:10,688
Iako u Vladinom odseku
vladaju striktna policijska naređenja,

55
00:03:10,712 --> 00:03:14,871
ne postoje konkretni zakoni
koji se tiču digitalne komunikacije.

56
00:03:15,548 --> 00:03:19,031
Stoga je naša instalacija
bila sasvim legalna

57
00:03:19,055 --> 00:03:22,252
i ambasador Švajcarske
je obavestio kancelarku Merkel o njoj.

58
00:03:23,101 --> 00:03:25,980
Naslovili smo projekat:
„Da li me čujete?“

59
00:03:26,004 --> 00:03:27,980
(Smeh)

60
00:03:28,805 --> 00:03:33,066
Antene su obezbedile otvorenu i besplatnu
bežičnu komunikacijsku mrežu

61
00:03:33,090 --> 00:03:36,275
u kojoj je svako ko je želeo
mogao da učestvuje,

62
00:03:36,299 --> 00:03:39,411
koristeći bilo koji vaj-faj uređaj,
bez ikakvih smetnji

63
00:03:39,435 --> 00:03:41,356
i mogao je da šalje poruke

64
00:03:41,380 --> 00:03:45,460
onima koji prisluškuju frekvencije
koje se presreću.

65
00:03:46,510 --> 00:03:49,005
SMS poruke, glasovne poruke,
razmenu dokumenata -

66
00:03:49,029 --> 00:03:51,678
sve ste mogli anonimno poslati.

67
00:03:52,852 --> 00:03:55,275
I ljudi su komunicirali.

68
00:03:55,299 --> 00:03:58,275
Preko 15.000 poruka je poslato.

69
00:03:58,299 --> 00:04:00,051
Ovo su neki od primera.

70
00:04:01,239 --> 00:04:05,811
„Zdravo svete, zdravo Berline,
zdravo NSA, zdravo GCHQ.“

71
00:04:07,208 --> 00:04:11,159
„Agenti NSA, učinite pravu stvar!
Zazviždite!“

72
00:04:12,884 --> 00:04:16,588
„Ovo je NSA. U boga verujemo.
Sve ostale pratimo!!!!!“

73
00:04:16,612 --> 00:04:18,864
(Smeh)

74
00:04:20,233 --> 00:04:23,999
„#@nonymous posmatraju #NSA #GCHQ -
mi smo deo vaše organizacije.

75
00:04:24,019 --> 00:04:26,299
#očekujte nas. #oborićemo vas.“

76
00:04:27,483 --> 00:04:30,943
„Ovo je Ahilova peta NSA. Otvorena mreža.“

77
00:04:30,967 --> 00:04:35,705
„Agenti kakve uvrnute priče o sebi
ćete ispričati svojim unucima?“

78
00:04:36,454 --> 00:04:40,870
„@NSA, komšije su mi bučne.
Molim vas, pošaljite napad dronovima.“

79
00:04:40,894 --> 00:04:43,346
(Smeh)

80
00:04:44,529 --> 00:04:46,840
„Vodite ljubav, ne sajber rat.“

81
00:04:47,542 --> 00:04:50,275
Pozvali smo ambasade i vladine odseke

82
00:04:50,299 --> 00:04:53,105
da i oni učestvuju u otvorenoj mreži,

83
00:04:53,129 --> 00:04:55,042
a na naše iznenađenje, prihvatili su.

84
00:04:55,066 --> 00:04:57,986
Na mreži su se pojavila dokumenta,
uključujući i ona tajna

85
00:04:58,010 --> 00:05:00,628
koja su procurela iz komisije
za parlamentarne istrage,

86
00:05:00,652 --> 00:05:04,342
čime je istaknuto da su slobodna razmena
i diskusija vitalnih informacija

87
00:05:04,366 --> 00:05:08,706
postali komplikovani,
čak i za članove parlamenta.

88
00:05:09,746 --> 00:05:13,068
Takođe smo organizovali ture s vodičem
kako bi iskusili i doživeli

89
00:05:13,092 --> 00:05:15,142
zvučna postrojenja na licu mesta.

90
00:05:15,166 --> 00:05:18,503
Ture su posećivale
zabranjene zone oko ambasada

91
00:05:18,527 --> 00:05:22,926
i raspravljali smo o potencijalu
i bitnosti komunikacije.

92
00:05:24,299 --> 00:05:28,478
Ako postanemo svesni ustrojstva,

93
00:05:28,502 --> 00:05:31,298
pravila i uslova komunikacije,

94
00:05:31,322 --> 00:05:33,653
to će nam ne samo proširiti vidike,

95
00:05:33,677 --> 00:05:34,667
već će nam omogućiti

96
00:05:34,697 --> 00:05:37,563
da zavirimo iza odredbi
koje nam sužavaju pogled na svet,

97
00:05:37,573 --> 00:05:41,699
naše konkretne društvene, političke
ili estetske odredbe.

98
00:05:42,461 --> 00:05:44,414
Pogledajmo stvarni primer.

99
00:05:45,383 --> 00:05:48,470
Sudbina ljudi koji žive
u improvizovanim naseljima

100
00:05:48,494 --> 00:05:50,221
na periferijama Pariza

101
00:05:50,245 --> 00:05:52,409
je skrivena i zaklonjena od pogleda.

102
00:05:53,299 --> 00:05:54,758
To je začarani krug.

103
00:05:55,299 --> 00:05:58,551
Nije tu novina siromaštvo,
rasizam, izopštenost.

104
00:05:58,575 --> 00:06:02,093
Novina je kako su ove stvarnosti skrivene

105
00:06:02,117 --> 00:06:03,745
i kako su ljudi postali nevidljivi

106
00:06:03,769 --> 00:06:07,865
u dobu globalne i masovne
komunikacije i razmene.

107
00:06:08,595 --> 00:06:11,430
Takva improvizovana naselja
se smatraju nelegalnim

108
00:06:11,454 --> 00:06:14,726
i stoga, oni koji žive u njima
nemaju nikakve šanse

109
00:06:14,750 --> 00:06:16,551
da se njihovi glasovi čuju.

110
00:06:16,575 --> 00:06:22,001
Naprotiv, svaki put kada se pojave,
svaki put kada rizikuju da budu vidljivi,

111
00:06:22,025 --> 00:06:24,735
to samo daje osnov
za dalja krivična gonjenja,

112
00:06:24,759 --> 00:06:26,768
proterivanja i zabrane.

113
00:06:26,792 --> 00:06:31,996
Interesovalo nas je kako možemo
da upoznamo ovu skrivenu stranu.

114
00:06:32,020 --> 00:06:35,409
Tragali smo za interfejsom
i pronašli smo ga.

115
00:06:35,433 --> 00:06:39,696
Nije u pitanju digitalni interfejs,
već fizički; radi se o hotelu.

116
00:06:39,720 --> 00:06:42,235
Nazvali smo projekat „Hotel Đelem“.

117
00:06:42,703 --> 00:06:44,233
Zajedno sa romskim porodicama,

118
00:06:44,253 --> 00:06:46,640
sagradili smo
nekoliko hotela „Đelem“ u Evropi,

119
00:06:46,640 --> 00:06:49,599
na primer, u Frajburgu u Nemačkoj,
u Montreju u blizini Pariza,

120
00:06:49,623 --> 00:06:51,275
kao i na Balkanu.

121
00:06:51,299 --> 00:06:52,660
Ovo su pravi hoteli.

122
00:06:52,684 --> 00:06:54,275
Ljudi mogu da odsednu ovde.

123
00:06:54,299 --> 00:06:56,275
Međutim, to nisu komercijalna preduzeća.

124
00:06:56,299 --> 00:06:57,781
Oni su simbol.

125
00:06:58,575 --> 00:07:02,227
Možete preko interneta
da zatražite ličnu pozivnicu

126
00:07:02,251 --> 00:07:06,637
da dođete i živite nekoliko dana
u hotelu „Đelem“, u njihovim domovima,

127
00:07:06,661 --> 00:07:10,153
da se hranite, radite i živite
sa romskim porodicama.

128
00:07:10,748 --> 00:07:13,915
Ovde, romske porodice nisu putnici;

129
00:07:13,939 --> 00:07:15,234
posetioci su putnici.

130
00:07:15,584 --> 00:07:18,639
Ovde, romske porodice nisu manjina;

131
00:07:18,663 --> 00:07:19,957
posetioci su manjina.

132
00:07:21,833 --> 00:07:25,802
Poenta je da ne osuđujete,

133
00:07:25,826 --> 00:07:27,944
već pre da otkrijete kontekst

134
00:07:27,944 --> 00:07:31,533
koji određuje ove različitosti
i naoko nepremostive protivrečnosti.

135
00:07:32,299 --> 00:07:34,539
U svetu globalizacije,

136
00:07:34,563 --> 00:07:37,275
kontinenti postaju
sve bliži jedni drugima.

137
00:07:37,299 --> 00:07:39,823
Kulture, dobra i ljudi
su u stanju stalne razmene,

138
00:07:39,847 --> 00:07:43,101
ali istovremeno
jaz između sveta privilegovanih

139
00:07:43,125 --> 00:07:45,973
i sveta izopštenih sve više raste.

140
00:07:47,591 --> 00:07:49,275
Nedavno smo bili u Australiji.

141
00:07:49,299 --> 00:07:51,900
Nama nije bio problem
da uđemo u Australiju.

142
00:07:51,924 --> 00:07:54,606
Imamo evropske pasoše,
vize i avionske karte.

143
00:07:55,059 --> 00:07:58,761
Međutim, azilante,
koji brodovima stižu u Australiju,

144
00:07:58,785 --> 00:08:00,821
deportuju ili odvode u zatvor.

145
00:08:01,299 --> 00:08:02,774
Presretanje brodova

146
00:08:02,798 --> 00:08:05,879
i nestanak ljudi u pritvorima

147
00:08:05,903 --> 00:08:08,546
australijske vlasti skrivaju od javnosti.

148
00:08:09,062 --> 00:08:13,006
Ove procedure su proglašene
tajnim vojnim operacijama.

149
00:08:13,768 --> 00:08:16,912
Nakon dramatičnog bega
iz kriznih zona i ratnih zona,

150
00:08:16,936 --> 00:08:21,047
muškarci, žene i deca
su pritvoreni u Australiji bez suđenja,

151
00:08:21,071 --> 00:08:23,044
ponekad godinama.

152
00:08:25,036 --> 00:08:27,132
Tokom našeg boravka, pak,

153
00:08:27,156 --> 00:08:31,275
uspeli smo da dopremo i da radimo
sa azilantima koji su u zatvoru,

154
00:08:31,299 --> 00:08:33,501
uprkos strogim proverama i izolaciji.

155
00:08:34,057 --> 00:08:38,166
U ovom kontekstu je nastala
instalacija u umetničkom prostoru

156
00:08:38,190 --> 00:08:41,275
Univerziteta za tehnologiju
Kvinsland u Brisbejnu.

157
00:08:42,635 --> 00:08:45,690
Na prvi pogled
to je bila veoma jednostavana instalacija.

158
00:08:46,182 --> 00:08:49,587
Stilizovani kompas na podu
je pokazivao pravac

159
00:08:49,611 --> 00:08:51,619
ka svakom zatvorskom imigracionom centru,


160
00:08:51,643 --> 00:08:56,275
uz informacije o udaljenosti
i nazivu imigracionog postrojenja.

161
00:08:56,299 --> 00:09:00,275
Međutim, iskorak ove izložbe
je bio u vidu povezivanja.

162
00:09:00,642 --> 00:09:04,275
Iznad svake oznake na podu
stajale su slušalice.

163
00:09:04,299 --> 00:09:08,915
Posetiocima je pružena prilika
da razgovaraju direktno sa izbeglicom

164
00:09:08,939 --> 00:09:11,275
koji je bio ili jeste u zatvoru

165
00:09:11,299 --> 00:09:13,487
u određenom zatvorskom utvrđenju

166
00:09:13,511 --> 00:09:15,932
i da se upuste u privatni razgovor.

167
00:09:16,916 --> 00:09:19,782
U bezbednom kontekstu umetničke izožbe,

168
00:09:19,806 --> 00:09:22,433
azilanti su bili slobodni
da govore o sebi,

169
00:09:22,457 --> 00:09:26,147
o svojoj priči i svojoj situaciji,
bez straha od posledica.

170
00:09:26,694 --> 00:09:29,706
Posetioci su se upustili u duge razgovore

171
00:09:29,730 --> 00:09:33,483
o razbijenim porodicama,
o dramatičnim bekstvima iz ratnih zona,

172
00:09:33,507 --> 00:09:35,119
o pokušajima samoubistva,

173
00:09:35,143 --> 00:09:37,753
o sudbini dece u pritvorima.

174
00:09:38,618 --> 00:09:40,602
Emocije su bile jake. Mnogi su plakali.

175
00:09:40,626 --> 00:09:43,008
Nekolicina je dolazila više puta.

176
00:09:43,032 --> 00:09:45,372
Bilo je to snažno iskustvo.

177
00:09:46,459 --> 00:09:50,731
Evropa se trenutno suočava
sa strujom migranata.

178
00:09:51,413 --> 00:09:55,275
Situacija za azilante je pogoršana
protivrečnim zakonima

179
00:09:55,299 --> 00:09:58,594
i pretnjom od vojnog odgovora.

180
00:09:59,229 --> 00:10:01,989
Takođe smo uspostavili
komunikacione sisteme

181
00:10:02,013 --> 00:10:05,081
u udaljenim centrima za izbeglice
u Švajcarskoj i Grčkoj.

182
00:10:05,582 --> 00:10:07,983
Njihova svrha je pružanje
osnovnih informacija -

183
00:10:08,003 --> 00:10:10,951
o vremenskoj prognozi,
zakonskim informacijama, smernicama.

184
00:10:11,163 --> 00:10:12,854
Ali izuzetno su važni.

185
00:10:13,211 --> 00:10:14,529
Informacije na internetu

186
00:10:14,553 --> 00:10:17,283
koje bi mogle da obezbede
opstanak duž opasnih trasa

187
00:10:17,307 --> 00:10:18,700
su cenzurisane

188
00:10:18,724 --> 00:10:23,411
i pružanje sličnih informacija
je sve više kriminalizovano.

189
00:10:24,521 --> 00:10:27,651
Ovo nas vraća na našu mrežu i antene

190
00:10:27,675 --> 00:10:29,905
na krovu švajcarske ambasade u Berlinu

191
00:10:29,929 --> 00:10:32,003
i projektu „Da li me čujete?“

192
00:10:32,725 --> 00:10:35,935
Ne bi trebalo da uzimamo olako
našu bezgraničnu povezanost.

193
00:10:35,959 --> 00:10:37,992
Trebalo bi da počnemo
da pravimo naše veze,

194
00:10:38,016 --> 00:10:42,516
boreći se za ideju
o jednakom i globalno umreženom svetu.

195
00:10:42,540 --> 00:10:45,275
Ovo je ključno
za prevazilaženje naše zanemelosti

196
00:10:45,299 --> 00:10:48,419
i podeljenosti koju stvaraju
suprotstavljene političke snage.

197
00:10:48,839 --> 00:10:52,030
Samo kroz istinsko izlaganje nas samih

198
00:10:52,054 --> 00:10:54,920
transformativnoj moći ovog iskustva

199
00:10:54,944 --> 00:10:58,275
možemo prevazići predrasude i izopštenost.

200
00:10:58,299 --> 00:10:59,453
Hvala vam.

201
00:10:59,477 --> 00:11:02,971
(Aplauz)

202
00:11:04,725 --> 00:11:06,306
Bruno Đuzani: Hvala ti, Matijase.

203
00:11:06,306 --> 00:11:08,671
Druga polovina tvog
umetničkog dua je takođe ovde.

204
00:11:08,675 --> 00:11:10,532
Kristofe Vahteru, dođi na scenu.

205
00:11:10,556 --> 00:11:13,984
(Aplauz)

206
00:11:15,748 --> 00:11:17,027
Prvo, samo jedan detalj:

207
00:11:17,037 --> 00:11:19,446
ime hotela nije nasumično izabrano.

208
00:11:19,470 --> 00:11:22,731
„Đelem“ ima specifično značenje
u jeziku Roma.

209
00:11:22,755 --> 00:11:27,573
Matijas Jud: Da, „Đelem, đelem“
je naslov zvanične himne Roma,

210
00:11:27,597 --> 00:11:30,275
i znači „Išao sam dugim putem“.

211
00:11:30,980 --> 00:11:33,199
BĐ: To je samo dodatni detalj tvom govoru,

212
00:11:33,223 --> 00:11:35,907
ali vas dvojica ste nedavno putovali
na ostrvo Lezbos,

213
00:11:35,931 --> 00:11:38,622
upravo ste se vratili
pre nekoliko dana iz Grčke

214
00:11:38,646 --> 00:11:41,054
u koju stiže na hiljade izbeglica

215
00:11:41,078 --> 00:11:43,366
i stizalo je tokom poslednjih
nekoliko meseci.

216
00:11:43,390 --> 00:11:45,832
Šta ste videli tamo i šta ste radili tamo?

217
00:11:45,856 --> 00:11:49,657
Kristof Vahter: Pa, ostrvo Lezbos
je jedno od grčkih ostrva blizu Turske

218
00:11:49,681 --> 00:11:51,076
i tokom našeg boravka,

219
00:11:51,100 --> 00:11:56,521
mnogi azilanti su stigli
brodovima, na natrpanim čamcima

220
00:11:56,545 --> 00:12:00,204
i nakon iskrcavanja u potpunosti
su prepušteni sebi samima.

221
00:12:00,228 --> 00:12:04,019
Uskraćene su im mnoge usluge.

222
00:12:04,033 --> 00:12:06,617
Na primer, nije im dozvoljeno
da kupuju autobuske karte

223
00:12:06,617 --> 00:12:08,006
ili da iznajme hotelsku sobu,

224
00:12:08,006 --> 00:12:12,676
pa mnoge porodice
bukvalno spavaju na ulicama.

225
00:12:12,700 --> 00:12:17,336
Mi smo tamo instalirali mrežu
kako bismo obezbedili osnovnu komunikaciju

226
00:12:17,360 --> 00:12:19,463
jer mislim, verujem,

227
00:12:19,487 --> 00:12:24,926
ne samo da moramo
da govorimo o izbeglicama,

228
00:12:24,950 --> 00:12:28,275
već mislim da moramo
da počnemo da razgovaramo s njima,

229
00:12:28,655 --> 00:12:32,275
a na taj način ćemo shvatiti
da se radi o ljudskim bićima,

230
00:12:32,299 --> 00:12:35,062
o njihovim životima
i njihovoj borbi za opstanak.

231
00:12:35,086 --> 00:12:36,996
BĐ: I da dozvolimo i njima da govore.

232
00:12:37,020 --> 00:12:38,779
Kristofe, hvala što si došao na TED.

233
00:12:38,789 --> 00:12:41,521
Matijase, hvala što si došao na TED
i podelio svoju priču.

234
00:12:41,531 --> 00:12:42,502
(Aplauz)