Boghuma Kabisen Titanji: Ethische puzzels in hiv-onderzoek

Het is helaas een veelvoorkomend verhaal: na afloop van haar deelname aan een hiv-gericht medisch experiment heeft een vrouw geen geld voor het buskaartje naar haar kliniek, laat staan dat ze zich antiretrovirale medicijnen kan veroorloven. Boghuma Kabisen Titanji stelt een belangrijke vraag: hoe kunnen onderzoekers die naar een geneesmiddel zoeken, zich ervan verzekeren dat ze geen misbruik maken van degenen die het zwaarst zijn getroffen door de pandemie? (Gefilmd op TEDxGoodenoughCollege.)

Graag wil ik jullie

het verhaal vertellen van Celine,
een van mijn patiënten.

Celine is huisvrouw
en woont op het platteland

van Kameroen in het westen
van Centraal Africa.

Toen bij haar 6 jaar geleden hiv
werd geconstateerd,

mocht ze deelnemen aan
het medisch experiment

dat destijds in haar regio
werd gehouden.

Toen ik Celine ruim een jaar geleden
voor het eerst ontmoette,

had ze al 18 maanden geen enkele
antiretrovirale therapie gehad.

had ze al 18 maanden geen enkele
antiretrovirale therapie gehad.

Ze was erg ziek.

Ze zou niet meer op controle komen
als het experiment stopte.

Ze zou niet meer op controle komen
als het experiment stopte.

Ze had geen geld voor de bus

en was te ziek om er
35 kilometer voor te lopen.

Tijdens het experiment

had ze gratis antiretrovirale
medicatie gekregen

en haar vervoerskosten waren betaald
uit de onderzoeksgelden.

en haar vervoerskosten waren betaald
uit de onderzoeksgelden.

Dat stopte allemaal
toen het experiment was afgerond.

Er was geen alternatief voor Celine.

Ze wist niet welke medicijnen
ze had gehad tijdens het onderzoek.

Ze wist niet welke medicijnen
ze had gehad tijdens het onderzoek.

Zelfs niet waar
het experiment over ging.

Ik vroeg maar niet naar
de resultaten van het experiment,

want ze had er duidelijk
geen idee van.

Ik snapte vooral niet

dat Celine had ingestemd met deelname,

terwijl ze duidelijk niet begreep

wat dat met zich meebracht,

of wat daar na afloop
de gevolgen van zouden zijn.

Ik vertel jullie dit als voorbeeld van

wat deelnemers aan een slecht uitgevoerd
medisch experiment kan overkomen.

wat deelnemers aan een slecht uitgevoerd
medisch experiment kan overkomen.

Misschien leverde dit speciale experiment
spectaculaire resultaten op,

of zelfs publicatie in een gerenommeerd
wetenschappelijk tijdschrift.

Misschien zou de behandeling

van hiv-patiënten overal ter wereld
erdoor verbeterd worden.

Maar dat was dan wel ten koste gegaan

van honderden patiënten als Celine,

die na afronding van het onderzoek
aan hun lot werden overgelaten.

die na afronding van het onderzoek
aan hun lot werden overgelaten.

Ik wil beslist niet suggereren,

dat hiv-gerichte medisch experimenten
in ontwikkelingslanden niet deugen.

dat hiv-gerichte medisch experimenten
in ontwikkelingslanden niet deugen.

Integendeel, medische experimenten
zijn buitengewoon bruikbaar.

Ze zijn onmisbaar in de strijd tegen
ziektes in die landen.

Ze zijn onmisbaar in de strijd tegen
ziektes in die landen.

De ongelijkheid tussen rijke en arme landen,
wat betreft financiering,

De ongelijkheid tussen rijke en arme landen,
wat betreft financiering,

vormt echter een reëel risico op exploitatie.

Vooral als onderzoek
van buitenaf gefinancierd wordt.

Het trieste feit blijft,

dat veel studies die in
ontwikkelingslanden worden gedaan,

nooit gedaan kunnen worden
in de rijkere landen die ze financieren.





nooit gedaan kunnen worden
in de rijkere landen die het financieren.

nooit gedaan kunnen worden
in de rijkere landen die ze financieren.

Jullie vragen je vast af

waarom juist de ontwikkelingslanden,

vooral de landen rond de Sahara,

zo aantrekkelijk zijn
voor deze hiv-experimenten.

Om bruikbare en breed toepasbare
resultaten te verkrijgen,

Om bruikbare en breed toepasbare
resultaten te verkrijgen,

heb je een groot aantal deelnemers nodig.

Bij voorkeur afkomstig uit een populatie

met veel
nieuwe hiv-patiënten.

Die zijn volop te vinden
in de landen rond de Sahara.

22 miljoen mensen hebben er hiv,

dat is ongeveer 70% van de 30 miljoen
geïnfecteerden ter wereld.

dat is ongeveer 70% van de 30 miljoen
geïnfecteerden ter wereld.

Ook is onderzoek daar veel makkelijker
door de wijdverspreide armoede,

Ook is onderzoek daar veel makkelijker
door de wijdverspreide armoede,

inheemse ziekten en
ontoereikende gezondheidszorg.

Een medisch experiment dat gunstig
voor de bevolking zou kunnen zijn,

Een medisch experiment dat gunstig
voor de bevolking zou kunnen zijn,

heeft meer kans op goedkeuring.

Bij gebrek aan goede gezondheidszorg

ziet men bijna ieder aanbod
van medische hulp als:

'beter iets dan niets'.

De volgende redenen
zijn ingewikkelder:

minder kans op rechtszaken,
minder strenge ethische richtlijnen

minder kans op rechtszaken,
minder strenge ethische richtlijnen

en een bevolking die mee wil werken

aan praktisch iedere studie
die zinspeelt op genezing.

Er komt steeds meer financiering voor
hiv-onderzoek in ontwikkelingslanden,

Er komt steeds meer financiering voor
hiv-onderzoek in ontwikkelingslanden,

terwijl de ethische richtlijnen
in de rijkere landen strikter worden.

Je begrijpt waarom deze context
dus heel aantrekkelijk wordt.

Je begrijpt waarom deze context
dus heel aantrekkelijk wordt.

Door de grote omvang
die hiv heeft aangenomen,

gaat het onderzoek een kant op
die soms wetenschappelijk aanvaardbaar,

maar op veel gebieden
ethisch twijfelachtig is.

Hoe kunnen we er dan voor zorgen,
dat we in onze zoektocht naar genezing

geen misbruik maken van degenen

die al het zwaarst getroffen zijn
door de pandemie?

Er zijn 4 aandachtsgebieden
waarop we ons kunnen richten,

om de gang van zaken te verbeteren.

De eerste is 'informed consent'.

Bij een ethisch aanvaardbaar
medisch experiment

Bij een ethisch aanvaardbaar
medisch experiment

krijgen de deelnemers relevante,
begrijpelijke informatie.

krijgen de deelnemers relevante,
begrijpelijke informatie.

Ze moeten zich niet gedwongen
voelen tot deelname.

Dit is vooral belangrijk
in de ontwikkelingslanden.

Daar stemmen veel mensen in
met deelname,

omdat ze denken anders geen
medische of andere zorg te kunnen ontvangen.

omdat ze denken anders geen
medische of andere zorg te kunnen ontvangen.

Toestemmingsprocedures die in
rijkere landen gebruikelijk zijn,

zijn vaak ontoepasbaar of ineffectief

in veel ontwikkelingslanden.

Gevoelsmatig klopt het
bijvoorbeeld niet,

dat een analfabetische deelnemer
als Celine

een uitgebreid toestemmingsformulier
moet tekenen.

Ze kan het niet lezen,
laat staan begrijpen.

Locale gemeenschappen
moeten niet alleen deelname stimuleren.

Ze moeten ook mee de criteria
en de lokmiddelen vaststellen

voor het werven van deelnemers
aan medische experimenten.

De informatie moet aan de
aspirant-deelnemers gegeven worden

De informatie moet aan de
aspirant-deelnemers gegeven worden

in begrijpelijke
en cultureel acceptabele bewoordingen.

Ten tweede zou je na kunnen denken

over de hoeveelheid zorg die deelnemers
aan medische experimenten krijgen.

over de hoeveelheid zorg die deelnemers
aan medische experimenten krijgen.

Hierover is veel debat
en meningsverschil.

Zou de controlegroep in het experiment

de beste behandeling moeten krijgen
die er momenteel bestaat?

de beste behandeling moeten krijgen
die er momenteel bestaat?

Of een alternatief zorgaanbod,

zoals de best mogelijke behandeling

binnen het desbetreffende land?

Mag je een
behandelingsschema evalueren

dat voor de deelnemers
na afloop van het onderzoek niet meer

toegankelijk is en dat ze zich
niet meer kunnen veroorloven?

In een situatie waar
de beste behandeling

goedkoop en makkelijk verkrijgbaar is,

is het antwoord eenvoudig.

De beste behandeling
die je in de wereld kunt krijgen,

is echter in de ontwikkelingslanden
vaak moeilijk te realiseren.

is echter in de ontwikkelingslanden
vaak moeilijk te realiseren.

De voor- en nadelen
van het beschikbare zorgaanbod

De voor- en nadelen
van het beschikbare zorgaanbod

moeten onderzocht worden.

Dan kun je zorg bieden die relevant is
voor de context van de studie

en waar de deelnemers
zo veel mogelijk baat bij hebben.

Dan het derde punt
waarover jullie eens moeten nadenken:

de ethische keuring van onderzoek.

Een effectief ethisch
keuringssysteem

voor medische experimenten
is essentieel in de bescherming

van deelnemers aan
ieder medisch experiment.

Helaas ontbreekt het
hier vaak aan,

of werkt het onvoldoende
in veel ontwikkelingslanden.

De locale overheid moet
effectieve systemen opzetten

voor het bespreken
van ethische problemen

rond goedgekeurd onderzoek
in verschillende ontwikkelingslanden.

Ze moeten ethische keuringscommissies
opzetten die onafhankelijk zijn

Ze moeten ethische keuringscommissies
opzetten die onafhankelijk zijn

van regeringen en sponsors.

Meer publieke verantwoordelijkheid

door transparantie
en onafhankelijke beoordeling

door niet-gouvernementele
en internationale organisaties.

Zo zou het moeten zijn.

Tenslotte zou je eens moeten bedenken

wat er gebeurt met de deelnemers

als het onderzoek is afgerond.

Volgens mij is het
volkomen verkeerd om onderzoek

te starten, zonder duidelijk plan

voor wat er met de deelnemers moet gebeuren,
na afloop van het experiment.

voor wat er met de deelnemers moet gebeuren,
na afloop van het experiment.

Onderzoekers moeten er alles aan doen
om deelnemers ervan te verzekeren,

dat een ingreep die tijdens het experiment
werkzaam is gebleken,

dat een ingreep die tijdens het experiment
werkzaam is gebleken,

na afloop beschikbaar blijft
voor de deelnemers.

na afloop beschikbaar blijft
voor de deelnemers.

Verder zouden ze na moeten denken

over de mogelijkheid om, na afloop,
de omringende gemeenschap blijvend

te laten profiteren van
succesvolle behandelingen.

Is dit om wat voor reden dan ook
niet mogelijk,

dan zou men volgens mij

de noodzaak van het experiment
ethisch moeten verantwoorden.

Gelukkig hield het voor Celine niet op
bij onze ontmoeting in mijn kantoor.

Gelukkig hield het voor Celine niet op
bij onze ontmoeting in mijn kantoor.

Ze kon ingeschreven worden
bij een gratis hiv-behandeltraject,

dichter bij haar woonplaats.

Ook werd ze bijgestaan
door een ondersteuningsgroep.

Haar verhaal eindigt positief,

maar duizenden anderen
in vergelijkbare omstandigheden,

zijn veel minder gelukkig.

Hoewel ze dit misschien niet weet,

heeft mijn ontmoeting met Celine,
mijn visie op hiv-gericht

medisch experimenteren in ontwikkelingslanden
volkomen veranderd.

Ik was des te meer overtuigd,
me aan te sluiten bij de beweging

die de huidige gang van zaken
wil veranderen.

Iedereen die hier vanavond

naar mij heeft geluisterd,
kan deel zijn van die verandering.

Voor de wetenschappers:

ik verwacht van jullie
een hoger moreel besef.

Blijf ethisch in je onderzoek.

Verlies, op zoek naar antwoorden,
het menselijk welzijn niet uit het oog.

Voor de financierings- en
farmaceutische bedrijven:

ik daag jullie uit
je personeel op te dragen,

om alleen ethisch verantwoord
onderzoek te financieren.

Als je zoals ik
uit een ontwikkelingsland komt,

dan verzoek ik je dringend
om je regering

de toegestane medische experimenten
in jouw land

grondig te laten herzien.

Ja, we moeten zeker een geneesmiddel
tegen hiv vinden,

een effectief vaccin tegen malaria,

een diagnostisch hulpmiddel voor tb,

maar we zijn het verplicht aan
degenen die vrijwillig

en onbaatzuchtig instemmen met deelname
aan deze medische experimenten,

om het op een humane manier te doen.

Dankjewel.