Spencer Wells bouwt een stamboom voor de hele mensheid.

Alle mensen delen bepaalde stukken gemeenschappelijk DNA dat we hebben geërfd van onze Afrikaanse voorouders. Geneticus Spencer Wells spreekt over hoe zijn Genographic Project dit DNA zal gebruiken om uit te zoeken hoe we, in al onze diversiteit, werkelijk verbonden zijn.

Jambo, bonjour, zdraveite, trayo: dit zijn een paar van de talen

waar ik wat van gesproken heb tijdens de laatste zes weken.

Ik ben naar 17 landen geweest

om te zien hoe het met het project gaat waaraan we bezig zijn.

Daar ga ik straks nog meer over vertellen.

Ik heb een paar heel bijzondere plaatsen bezocht.

Plekken zoals Mongolië, Cambodja, Nieuw-Guinea, Zuid-Afrika, Tanzania twee keer:

Ik was hier een maand geleden.

De mogelijkheid om als een windhoos rond de wereld te gaan

is ongelofelijk, om allerlei redenen.

Je ziet ongelofelijke dingen.

Je kan vergelijkingen maken

tussen mensen van overal ter wereld.

Wat je dan echt opvalt,

wat je ziet dat blijft hangen,

is niet dat we allemaal één zijn, hoewel ik je daarover ga vertellen,

maar eerder hoe verschillend we zijn.

Er is zoveel verscheidenheid over heel de wereld.

6000 verschillende talen gesproken door 6,5 miljard mensen

met verschillende kleuren, vormen en afmetingen.

Loop door een straat in een grote stad, waar dan ook,

en je bent verbaasd over de verscheidenheid in de menselijke soort.

Hoe verklaren we die diversiteit?

Nou, waar ik het vandaag over ga hebben,

is hoe we de genetica gebruiken,

vooral de populatiegenetica, om te verklaren hoe deze diversiteit is ontstaan

en hoe lang het heeft geduurd.

Het probleem van de menselijke verscheidenheid

kan net als alle grote wetenschappelijke vragen,

hoe leg je zoiets uit,

opgebroken worden in deelvragen.

Je kan al die kleine deelvragen proberen uit te zoeken.

De eerste is eerder een vraag over de oorsprong.

Delen we in feite allemaal een gemeenschappelijke oorsprong?

En als dat zo is, en dat is wat iedereen

in deze zaal waarschijnlijk zou aannemen, wanneer was dat dan?

Wanneer zijn we als soort ontstaan?

Hoe lang zijn we al uit elkaar aan het groeien?

De tweede vraag is gelijkaardig, maar is net ietsje anders.

Als we dezelfde oorsprong hebben,

hoe komt het dat we nu overal voorkomen

en ondertussen zoveel diversiteit hebben ontwikkeld,

de verschillende levensstijlen, verschillend uiterlijk,

de verschillende talen in de wereld.

De vraag over de oorsprong lijkt, net als vele andere vragen in de biologie,

ongeveer een eeuw geleden door Darwin te zijn beantwoord.

In 'De afstamming van de mens' schreef hij:

"In iedere grote streek in de wereld zijn de levende zoogdieren nauw verwant

met de uitgestorven soorten uit diezelfde streek.

Het is daarom waarschijnlijk dat Afrika vroeger werd bewoond door nu uitgestorven apen

die nauw gelieerd zijn aan de gorilla en de chimpansee;

en omdat deze twee soorten nu de meest nabije bondgenoten zijn van de mens,

is het ietwat waarschijnlijker dat onze vroege stamouders

op het Afrikaanse continent hebben gewoond dan elders."

Dus dat is afgehandeld, we kunnen naar huis, deze vraag is beantwoord.

Maar eigenlijk niet. Want Darwin had het over onze verre voorouders,

onze gemeenschappelijke afkomst met de apen.

Het is vrij duidelijk dat apen uit Afrika komen.

De oudste fossielen zijn zo'n 23 miljoen jaar oud.

Afrika was in die tijd gescheiden van de andere werelddelen,

door de grillen van platentektoniek, en dreef rond in de Indische Oceaan.

Het botste rond 16 miljoen jaar geleden tegen Eurazië aan

en toen kwam de eerste Afrikaanse uittocht, zoals we die noemen.

De apen die toen vertrokken, eindigden in Zuidoost-Azië

en werden gibbons en orang-oetans.

Degene die in Afrika bleven

evolueerden tot gorilla's, chimpansees en ons.

Als je het dus hebt over onze gezamenlijke afstamming met de apen,

maken fossielen het heel duidelijk dat we daar ontstaan zijn.

Maar dat is niet echt de vraag die ik stel.

Ik vraag naar onze menselijke voorouders,

wezens die we zouden herkennen als onszelf

als ze hier in de zaal zaten.

Als ze over je schouder keken,

zou je niet terugschrikken. Hoe zit het met onze menselijke voorouders?

Want als we ver genoeg teruggaan,

zijn we verwant met elk levend wezen op Aarde.

DNA verbindt ons allemaal. We delen voorouders met barracuda's,

bacteriën en paddenstoelen als je maar ver genoeg teruggaat: meer dan een miljard jaar.

Maar nu gaat het om onze menselijke voorouders.

Hoe onderzoek je dat?

Eerder onderzocht men dat met behulp van paleoantropologie,

door dingen op te graven

en op basis van morfologie,

hoe dingen gevormd zijn, vaak de schedel,

en zeggen: "Dit lijkt iets meer op ons dan dat, dus dit is onze voorouder.

Dit moet degene zijn van wie ik rechtstreeks afstam."

Ik meen dat het domein van de paleoantropologie,

ons veel boeiende mogelijkheden aanreikt over onze afstamming,

maar het geeft ons niet de waarschijnlijkheid die we als wetenschappers eigenlijk willen.

Wat bedoel ik daarmee?

Hier zie je een goed voorbeeld.

Dit zijn drie uitgestorven soorten van mensachtigen,

mogelijke voorouders van de mens.

Allemaal net ten westen opgegraven van hier in Olduvai Gorge door de familie Leakey.

Ze dateren allemaal ongeveer van dezelfde periode.

Van links naar rechts Homo erectus, Homo habilis,

en Australopithecus -- die heet nu Paranthropus boisei,

de potige Australopithecine. Drie uitgestorven soorten, zelfde plaats, zelfde tijd.

Dat betekent dat ze niet alle drie mijn rechtstreekse voorouder kunnen zijn.

Van de welke stam ik eigenlijk af?

Mogelijkheden over onze afstamming, maar niet de waarschijnlijkheden die we zoeken.

Een andere aanpak was naar de morfologie van mensen te kijken

met de enige gegevens die er tot voor kort waren:

weer voornamelijk de schedelvorm.

De eerste die dit systematisch deed was Linnaeus,

Carl von Linné, een Zweedse plantkundige,

die in de 18e eeuw de taak op zich nam

alle levende wezens op aarde in te delen.

Dacht je dat je zwaar werk had?

Hij deed het vrij goed.

Hij categoriseerde zo'n 12.000 soorten in Systema Naturae.

Hij bedacht de term Homo sapiens, dat betekent wijze man in het Latijn.

Maar kijkend naar de diversiteit van mensen zei hij:

"Het lijkt erop dat mensen verdeeld zijn in ondersoorten of categorieën."

Hij had het over Afrikanen, Amerikanen, Aziaten en Europeanen,

en had een schaamteloos racistische categorie die hij monstrosus noemde,

waarin in wezen alle mensen zaten die hem niet aanstonden,

waaronder denkbeeldige wezens zoals elven.

Het is makkelijk om dit af te doen als wellicht goedbedoeld,

maar uiteindelijk achterlijke overdenkingen van een 18e eeuwse wetenschapper

uit de tijd voor Darwin.

Als het tenminste niet zo was dat fysische antropologie

tot slechts 20 of 30 jaar geleden vaak dezelfde classificatie van de mens

zou hebben onderwezen.

Over menselijke rassen die volgens fysisch antropologen 30 of 40 jaar geleden,

Carlton Coon is het beste voorbeeld,

al meer dan een miljoen jaar, sinds de tijd van de Homo erectus,

uit elkaar aan het groeien waren. En dit was na Darwin.

Maar waarop was dit gebaseerd?

Op heel weinig. Op morfologie en veel giswerk.

Vandaag ga ik het hebben

over een nieuwe benadering voor deze vraag.

In plaats van te gissen over onze afstamming,

zaken op te graven, mogelijke voorouders,

en het te zeggen op basis van de morfologie,

die we nog steeds niet helemaal begrijpen.

We kennen de onderliggende genetische oorzaken van morfologische variatie niet.

We moeten het probleem omdraaien.

Want de vraag die we stellen

is in wezen genealogisch van aard.

Wat we proberen te doen, is een stamboom maken met iedereen die nu leeft.

En zoals elke genealoog je zal zeggen -

heeft iemand in je familie, jij misschien,

geprobeerd een stamboom te maken van je familie?

Je begint in het heden met de relaties waar je zeker van bent.

Broers en zussen hebben ouders gemeen.

Jij en je neven en nichten hebben dezelfde grootouders.

Je volgt het zo steeds verder in het verleden,

steeds de steeds verdere verwantschappen toevoegend.

Maar uiteindelijk, hoe goed je ook bent in het opgraven van oude kerkregisters,

loop je tegen de muur aan.

Je komt op een punt waarop je niks weet over je voorouders,

en je gaat het donkere en geheimzinnige rijk binnen dat we geschiedenis noemen,

waar we ons doorheen moeten tasten met gefluisterde aanwijzingen.

Wie waren deze mensen die er eerst waren?

We hebben geen geschreven verslag. Of eigenlijk wel.

Het is geschreven in ons DNA, onze genetische code.

We hebben een geschiedkundig document dat ons terugneemt

naar de tijd van het begin van onze soort. En dat bestuderen wij.

Een kleine uitleg over DNA.

Ik vermoed dat niet iedereen hier een geneticus is.

Het is een heel lang aaneengeregen molecule, een gecodeerd verslag

over hoe een nieuw kopie van jou te maken. Het is je blauwdruk.

Het bestaat uit vier onderdelen die we A, C, G en T noemen.

Het is de volgorde van deze onderdelen die de blauwdruk vormt.

Hoe lang is het? Nou, het bestaat uit miljarden van deze onderdelen.

Een haploïd genoom, we hebben twee kopieën van onze chromosomen,

is zo'n 3,2 miljard nucleotiden lang.

In zijn geheel, als je het bij elkaar neemt,

is het zes miljard nucleotiden lang.

Als je al het DNA uit één cel in je lichaam haalt

en het achter elkaar legt, is het zo'n twee meter lang.

Als je dit met al het DNA in je lichaam doet,

is het lang genoeg om duizend keer van hier naar de maan te gaan.

Het bevat veel informatie.

Het is dus een lastige taak om een DNA-molecule te kopiëren om het door te geven.

Stel je het langste boek voor dat je kent, Oorlog en vrede.

Neem het honderd keer.

Stel je voor het met de hand over te schrijven.

Je werkt tot laat in de nacht

en bent heel voorzichtig, je drinkt koffie

en je let goed op. Maar af en toe,

als je het overschrijft,

maak je een kleine schrijffout, een spelfout.

Je vervangt een I door een E, of een C door een T.

Ditzelfde gebeurt met ons DNA wanneer het wordt doorgegeven.

Het gebeurt niet vaak. We hebben een ingebouwd nakijkmechanisme.

Maar wanneer het gebeurt en deze veranderingen worden doorgegeven

aan volgende generaties, verraden ze hun afkomst.

Als je een spelfout met iemand deelt,

betekent dat, dat je een voorouder deelt:

de eerste persoon die deze verandering had.

En door te kijken naar de patronen van genetische variatie,

de patronen van deze markers bij mensen over de hele wereld,

en in te schatten wanneer ze zijn ontstaan,

zijn we in staat geweest een stamboom te maken voor iedereen die nu leeft.

Dit zijn twee stukken DNA die we veel gebruiken in ons werk.

Mitochondriaal DNA erft over via vrouwelijke lijn.

Je krijgt je mtDNA van je moeder, en je moeders moeder.

Helemaal terug tot de eerste vrouw.

Het Y-chromosoom, het stuk DNA dat mannen tot mannen maakt,

erft over in mannelijke lijn.

Iedereen in deze ruimte, iedereen ter wereld,

valt ergens in een groep in deze stambomen.

Hoewel dit vereenvoudigde bewerkingen zijn van de echte stambomen,

zijn ze nog steeds vrij ingewikkeld, dus laat ik ze vereenvoudigen.

Op hun zij gezet en samengevoegd zodat ze op een boom lijken

met de wortels beneden en de takken naar boven.

Wat is de boodschap?

Het eerste dat naar voren komt,

is dat de diepste vertakkingen in onze stamboom

in Afrika voorkomen, tussen Afrikanen.

Dat betekent dat Afrikanen het langst

genetische variatie hebben verzameld.

Dat betekent dat we oorspronkelijk uit Afrika komen. Dat staat in ons DNA.

Elk stuk DNA heeft een grotere verscheidenheid binnen Afrika dan daarbuiten.

Op een gegeven moment verlieten sommige Afrikanen hun continent

en bevolkten de rest van de wereld.

Hoe lang geleden delen we deze afstamming?

Was het een miljoen jaar geleden, zoals je zou kunnen denken

wanneer je naar alle onvoorstelbare verscheidenheid in de wereld kijkt?

Nee. DNA heeft een duidelijk verhaal.

Binnen de afgelopen 200.000 jaar delen we allemaal een voorouder, één persoon,

Mitochondriale Eva, misschien heb je van haar gehoord, in Afrika.

Een Afrikaanse vrouw uit wie alle mitochondriale verscheidenheid is voortgekomen.

Maar wat nog verbazender is,

is dat bij het Y-chromosoom blijkt,

de mannelijke kant van het verhaal, dat de Y-chromosomale Adam

maar zo'n 60.000 jaar geleden leefde.

Dat is maar zo'n 2000 menselijke generaties.

Een oogwenk in evolutionaire zin.

Dat betekent dat we toen allemaal nog in Afrika leefden.

Dit is de Afrikaanse man uit wie

alle Y-chromosomale verscheidenheid ter wereld voortkomt.

Alle verscheidenheid die we rond de wereld zien

is ontstaan in de laatste 60.000 jaar.

Het is een verbazingwekkend verhaal.

We zijn allemaal eigenlijk deel van een grote Afrikaanse familie.

Het lijkt zo kort geleden. Waarom zijn we niet eerder vertrokken?

Waarom evolueerde Homo erectus niet tot verschillende soorten,

of ondersoorten, de mensenrassen rond de wereld?

Waarom lijkt het dat we zo recent uit Afrika zijn gekomen?

Dat is een grote vraag. Waaromvragen in de genetica,

en bij geschiedenis in het algemeen, zijn altijd grote vragen,

en moeilijk te beantwoorden.

Als al het andere mislukt, praat dan over het weer.

Wat gebeurde er 60.000 jaar geleden met het weer op de aarde?

Toen ging het ergste deel van de laatste ijstijd in.

De laatste ijstijd begon ongeveer 120.000 jaar geleden.

Het ging op en neer en rond 70.000 jaar geleden ging het steeds harder.

Er is veel bewijs uit bodemmonsters

en stuifmeelkorrels, zuurstofisotopen enzovoorts.

Het laatste glaciale maximum werd 16.000 jaar geleden bereikt

maar vanaf 70.000 geleden was het heel zwaar.

Heel koud. Het noordelijk halfrond had grote en groeiende ijskappen.

New York, Chicago, Seattle waren bedekt door ijskappen.

Het grootste deel van de Britse eilanden en heel Scandinavië lagen onder kilometers dik ijs.

Nu is Afrika het meest tropische werelddeel op Aarde.

Het ligt voor 85 procent tussen de Kreefts- en Steenbokskeerkring.

En er zijn weinig gletsjers,

behalve in de hoge bergen hier in Oost-Afrika.

Dus wat was er hier aan de hand? We zaten hier in Afrika

niet onder het ijs. Afrika verdroogde in die tijd.

Dit is een paleoklimatologische kaart

die laat zien hoe Afrika er tussen 60.000 en 70.000 jaar geleden uitzag

volgens de reconstructies gemaakt met de bewijzen uit de methoden die ik noemde.

De reden hiervoor is dat ijs vocht uit de atmosfeer haalt.

Antarctica is technisch gezien een woestijn, zo weinig neerslag valt daar.

Dus de hele wereld verdroogde.

Het zeeniveau daalde en Afrika veranderde in een woestijn.

De Sahara was toen veel groter dan nu,

en het leefgebied van de mens was teruggebracht

tot een paar enclaves. Veel minder dan nu.

Volgens genetische gegevens

was de menselijke populatie rond deze tijd, zo'n 70.000 jaar geleden,

tot minder dan 2000 individuen teruggebracht.

We waren bijna uitgestorven. We stonden op het randje.

En toen gebeurde er iets. Een mooi voorbeeld.

Kijk naar deze stenen werktuigen.

Die aan de linkerkant komen uit Afrika, van ongeveer een miljoen jaar geleden.

Die aan de rechterkant zijn van Neanderthalers, onze verre neven,

niet onze directe voorouders, uit Europa.

Ze zijn ongeveer 50.000 tot 60.000 jaar oud.

Nu bestaat het gevaar dat ik paleoantropologen

of fysisch antropologen in het publiek beledig,

maar er is in wezen weinig verschil tussen deze stenen werktuigen.

De linker- en rechterwerktuigen lijken sterk op elkaar.

Tussen een miljoen en 60.000 tot 70.000 jaar geleden

blijven we op cultureel vlak vrijwel gelijk.

Het soort werktuigen verandert niet sterk.

Het bewijs duidt erop dat de manier waarop mensen leefden,

niet sterk veranderde in dat tijdperk.

Maar 50, 60, 70 duizend jaar geleden gaat het helemaal los,

ergens in dat gebied. De kunst komt op.

De stenen werktuigen worden steeds meer verfijnd.

Mensen lijken in verschillende tijden van het jaar

op welbepaalde prooisoorten te zijn gaan jagen.

De groep nam in aantal toe.

Waarschijnlijk, wat veel taalkundigen geloven,

is dat echt moderne talen, met grammatica - onderwerp, werkwoord, lijdend voorwerp -

waarmee we complexe gedachten overbrengen, rond die tijd ontstonden.

We werden veel socialer. Sociale netwerken werden groter.

Deze gedragsveranderingen maakten het ons mogelijk de verslechterende omstandigheden te overleven

en ons over de wereld te gaan verspreiden.

We hebben het op deze conferentie over Afrikaanse succesverhalen gehad.

Zal ik je het ultieme Afrikaanse succesverhaal vertellen?

Kijk in de spiegel. Jij bent het. De reden dat je nu leeft,

is dat er in Afrika veranderingen optraden in onze hersenen,

waarschijnlijk in het gebied waar we nu zijn,

zo'n 60.000 tot 70.000 jaar geleden,

die het ons mogelijk maakten niet alleen in Afrika te overleven, maar ook daarbuiten.

Rond 60.000 jaar geleden begon de volksverhuizing

uit Afrika langs de zuidkust van Azië,

die Australië al heel snel bereikte, zo'n 50.000 jaar geleden.

Een iets latere migratie naar het Midden-Oosten.

Dat waren jagers op de savanne.

Wie van jullie op tochtjes gaat na de conferentie

krijgt echte savanne te zien.

Het is in wezen het vleesschap.

Mensen die gespecialiseerd waren in jagen

op de savanne vol vlees

kwamen rond 45.000 jaar geleden via de graslanden in het Midden-Oosten aan

tijdens één van de zeldzame natte perioden in de Sahara.

Ze trokken over de graslanden naar het oosten

omdat ze waren aangepast daarop te leven.

En aangekomen in Centraal-Azië

hadden ze wat je de steppe-supersnelweg zou kunnen noemen, bereikt.

Een snelweg van gras.

In die tijd, tijdens de laatste ijstijd,

strekten de graslanden zich uit van Duitsland tot Korea,

dus het hele werelddeel lag voor ze open.

Rond 35.000 jaar geleden kwamen ze in Europa

en uiteindelijk bereikte een kleine groep,

in het ergst denkbare weer, Siberië,

binnen de poolcirkel, tijdens de laatste ijstijd.

De temperatuur was -50°C, -60°C, misschien zelfs -70°C.

Ze trokken naar Amerika, bereikten ook dat laatste werelddeel.

Het is een verbazingwekkend verhaal, en het gebeurde eerst in Afrika:

De veranderingen die ons daartoe in staat stelden,

de evolutie van het soepele brein dat we allemaal hebben,

dat ons nieuwe culturen kan doen vormen.

Daardoor kon de diversiteit zich ontwikkelen

die we zien in een "wervelstormreis" zoals ik heb gemaakt.

Het verhaal dat ik net vertelde is werkelijk het verhaal

van hoe we in een oogwenk de wereld bevolkten, de grote paleolithische dolingen van onze soort.

Dat is het verhaal dat ik een paar jaar geleden vertelde

in mijn boek: "The Journey of Man" en een film met dezelfde titel.

En terwijl we de film aan het afronden waren,

die we met National Geographic maakten,

begon ik het hierover met hun mensen te hebben.

Ze werden er helemaal enthousiast van. Ze vonden de film mooi, maar ze zeiden:

"Weet je, we zien het gebruik van DNA

om de menselijke verspreiding in kaart te brengen

als de volgende sprong in het onderzoek naar de oorsprong van de mens.

Het onderzoeken van de oorsprong van de mens zit zowat in onze genen,

en we willen dit vooruithelpen.

Wat wil je nu gaan doen?"

Dat is een mooie vraag om van National Geographic te krijgen.

Ik vertelde ze dat ik nu deze schets had, meer niet.

Het schetst op een heel ruwe manier hoe we ons verspreid hebben.

Het is gebaseerd op een paar duizend mensen,

een paar populaties van her en der over de wereld,

we hebben een paar markers bekeken, en er zitten veel gaten in deze kaart.

We hebben de verbanden zitten te leggen.

We moeten onze steekproef veel groter maken.

We hebben honderdduizenden DNA-monsters van over de hele wereld nodig.

Zo ontstond het genografische project.

Dat project begon in april 2005.

Het heeft drie hoofdonderdelen. Wetenschap is duidelijk heel belangrijk.

We doen veldonderzoek bij inheemse bevolkingsgroepen rond de hele wereld,

die heel lang op dezelfde plekken hebben geleefd,

en die nog een band hebben met de plaats waar ze leven

die de meesten van ons kwijt zijn.

Mijn voorouders komen uit het hele noorden van Europa,

en wanneer ik niet reis, woon ik aan de oostkust van Amerika.

Waar hoor ik thuis? Eigenlijk nergens. Mijn genen zijn één groot mengsel.

Maar er zijn mensen die deze band met hun voorouders nog wel hebben

waardoor we hun DNA in een context kunnen plaatsen.

Daar richt ons veldonderzoek zich op

in de centra die we overal ter wereld hebben opgezet.

Waaronder tien topgenetici.

Daarbij wilden we dit onderzoek openstellen voor iedereen.

Hoe vaak heb je de kans om mee te doen aan een grote wetenschappelijke onderneming?

Een Human Genome Project, of een Mars Rovermissie.

Hier kan het gewoon.

Je kan naar onze website gaan, Nationalgeographic.com/genographic.

Je kan een kit bestellen om je eigen DNA te onderzoeken.

Je kan de uitkomsten aan een databank toevoegen

en ons wat vertellen over je genealogische achtergrond

en de gegevens laten meenemen in het wetenschappelijke onderzoek.

Dit is helemaal zonder winstbejag, dus het geld dat we binnenhalen,

na het betalen van de kosten die we maken,

wordt weer in het project geïnvesteerd.

Het merendeel gaat naar wat we het erfgoedfonds noemen.

Dat is een liefdadigheidsinstelling die beurzen uitdeelt

aan inheemse bevolkingsgroepen over de hele wereld

voor educatieve, culturele projecten die zij zelf opzetten.

Zij wenden zich tot dit fonds om verschillende projecten te doen.

Ik zal een paar voorbeelden laten zien.

Hoe staat het met het project? We hebben zo'n 25.000 stalen verzameld

bij inheemse mensen van over de hele wereld.

Het meest verbazende is de belangstelling van mensen.

Sinds we twee jaar geleden zijn begonnen,

hebben 210.000 mensen een kit besteld.

Daarmee hebben we 5 miljoen dollar opgehaald

waarvan het merendeel, meer dan de helft, naar het erfgoedfonds gaat.

We hebben net de eerste erfgoedbeurzen toegekend voor in totaal zo'n 500.000 dollar.

Deze projecten leggen mondelinge dichtkunst vast uit Sierra Leone,

helpen met het behoud van traditionele weefpatronen in Gaza,

helpen talen met hun heropleving in Tadzjikistan, enzoverder.

Dus het gaat echt heel goed met het project

en ik spoor jullie allemaal aan onze website te bekijken.

Heel erg bedankt.

(Applaus)