iO Tillett Wright: Năm mươi sắc của đồng tính

Nghệ sĩ iO Tillett Wright đã chụp hình 2000 người tự nhận mình thuộc về cộng đồng LBGTQ và hỏi họ: Bạn cho rằng mình có bao nhiêu phần trăm đồng tính hay dị tính? Kết quả là đa số thấy mình nằm trong tông màu xám của khuynh hướng tình dục chứ không phải 100% đồng tính hoặc dị tính. Điều này cho thấy một vấn đề của sự phân biệt đối xử: ranh giới để phân biệt đối xử là ở đâu? (thu hình tại TEDxWomen)

Ngay khi nhìn thấy nhau,

chúng ta lập tức bắt đầu bỏ đối phương vô những "chiếc hộp" khác nhau.

Người này có nguy hiểm không? Người này có hấp dẫn không?

Họ có thể trở thành người yêu tương tai không? Hay chỉ là đối tác làm ăn?

Chúng ta làm cuộc điều tra nho nhỏ này mỗi khi gặp một người lạ

để có một hình ảnh sơ lược về người đó trong đầu.

Bạn tên gì? Bạn từ đâu tới?

Bạn bao nhiêu tuổi? Bạn làm nghề gì?

Sau đó, chúng ta hỏi những câu riêng tư hơn.

Bạn có bị bệnh gì không?

Bạn đã bao giờ ly dị?

Bộ miệng của bạn bị hôi khi đang trả lời cuộc điều tra này của tôi sao?

Bạn thích gì? Bạn thích ai?

Bạn muốn ngủ với người mang giới tính nào?

Tôi hiểu rồi.

Hệ thần kinh của chúng ta đã được lập trình

để tìm kiếm những người giống với chúng ta.

Chúng ta bắt đầu lập băng nhóm ngay khi đủ lớn

để biết thế nào là được chấp nhận.

Chúng ta kết bạn với nhau dựa trên bất cứ điểm chung nào:

sở thích âm nhạc, chủng tộc, giới tính, khu phố mà chúng ta cùng lớn lên.

Chúng ta tìm đến những môi trường nơi ta có thể củng cố những lựa chọn cá nhân của mình.

Tuy nhiên, đôi khi chỉ với một câu hỏi "Bạn làm nghề gì?"

cũng làm ta cảm thấy như có ai đó đang hé mở một chiếc hộp nho nhỏ

và cố ép ta phải thu mình vào đó.

Bởi vì, tôi nhận ra rằng, có quá ít các cách phân loại.

Những chiếc hộp này quá chật chội.

Và điều này có thể trở nên rất nguy hiểm.

Nhưng hãy để tôi nói một chút về mình,

trước khi chúng ta đi quá sâu.

Tôi lớn lên trong một môi trường được bảo bọc cẩn thận.

Tôi được nuôi dạy tại trung tâm Manhattan, New York trong đầu thập niên 1980,

cách cái nôi của nhạc punk hai khu phố.

Tôi được che chở khỏi nỗi đau của sự cố chấp

và những cấm cản của một nền giáo dục dựa trên tôn giáo.

Ở nơi tôi lớn lên, nếu bạn không phải là một drag queen hay một người có suy nghĩ cấp tiến,

hoặc một dạng nghệ sĩ biểu diễn gì đó,

thì bạn mới là người lập dị.

(Tiếng cười)

Đó là một nền giáo dục không chính thống,

nhưng là một đứa trẻ trên đường phố New York,

bạn học được cách tin vào bản năng của mình,

bạn học được cách làm theo chính ý tưởng của mình.

Vì vậy, khi tôi lên sáu, tôi đã quyết định tôi muốn làm một thằng con trai.

Một ngày nọ tôi đi đến trường và tụi bạn không thèm cho tôi chơi bóng rổ với chúng nữa.

Tụi nó nói con gái thì không được chơi.

Thế là tôi đi về nhà và cạo trọc đầu,

rồi ngày hôm sau tôi quay lại và nói "Tôi là con trai."

Ai mà biết được?

Có lẽ khi sáu tuổi bạn có thể làm vậy.

Tôi không muốn ai biết tôi là con gái, và không ai biết thiệt.

Tôi giả trai trong tám năm.

Đây là tôi năm 11 tuổi.

Tôi đang đóng vai một thằng nhóc tên Walter

trong phim "Julian Po."

Tôi vào vai một thằng lưu manh đi theo Christian Slater và phá nó.

Các bạn thấy đó, tôi còn là một diễn viên nhí,

điều này làm nên hai lớp giả trang cho con người thật của tôi,

bởi vì không ai biết rằng tôi là một đứa con gái đang sắm vai một thằng con trai.

Thực ra không ai trong cuộc sống của tôi hồi ấy biết rằng tôi là một đứa con gái --

thầy cô không biết, bạn bè cũng không,

ngay cả những đạo diễn mà tôi từng đóng phim cho cũng không biết.

Tụi nhóc trong lớp thường đến gần

và bóp cổ tôi để kiểm tra xem tôi có cục u ở cổ không

hoặc bóp háng để coi tôi là con gì.

Khi đi vào buồng vệ sinh, tôi thường xoay ngược giày lại

để ở ngoài nhìn vào giống như là tôi đang tiểu đứng.

Khi ngủ lại nhà bạn, tôi rất ớn

khi phải thuyết phục sao cho tụi con gái đừng hun tôi

mà không để lộ bản thân.

Nhưng phải nói rằng

tôi không ghét cơ thể hay bộ phận sinh dục của mình.

Tôi không cảm thấy là tôi sinh ra lộn cơ thể.

Tôi cảm thấy như tôi đang thực hiện một màn trình diễn ngoạn mục.

Tôi không đủ điều kiện để là một người chuyển giới.

Nếu gia đình tôi tin vào các liệu pháp chữa trị,

có lẽ họ sẽ chẩn đoán tôi

là một kiểu dị dạng về giới tính

và bắt tôi dùng hormone để cản quá trình dậy thì.

Nhưng trong trường hợp cụ thể của tôi,

tôi thức dậy vào một ngày năm tôi 14 tuổi,

và tôi quyết định rằng tôi muốn trở lại là một cô gái.

Tuổi dậy thì đến, và tôi chưa hề biết làm con gái ra sao

và tôi đã sẵn sàng để tìm hiểu xem tôi thực sự là ai.

Khi một đứa trẻ cư xử như tôi,

hình như nó không cần phải come out đúng không ạ?

Không ai thèm shock nữa.

(Tiếng cười)

Ba mẹ tôi không hề đòi hỏi tôi phải xác định mình là ai.

Khi tôi 15 tuổi, tôi gọi cho ba mình

để nói với ông rằng tôi đã yêu,

và điều cuối cùng trong tâm trí của cha con tôi

là bàn về hậu quả của việc

người yêu đầu tiên của tôi là một cô gái.

Ba năm sau, khi tôi yêu một người đàn ông,

ba mẹ tôi cũng chẳng thèm chớp mắt.

Các bạn thấy đó, một trong những niềm hạnh phúc lớn lao của một tuổi thơ được dạy dỗ không chính thống

là tôi chưa bao giờ bị bắt phải xác định mình là ai

tại bất cứ thời điểm nào.

Tôi được tự do là chính mình, lớn lên và thay đổi mỗi ngày.

Vì vậy khoảng 4, 5 năm trước,

Dự luật số 8 (ở Mỹ), một cuộc tranh luận gay gắt về bình đẳng trong hôn nhân,

đã gây ra nhiều sóng gió trong nước Mỹ.

Và vào lúc đó, tôi chưa suy nghĩ gì nhiều

về chuyện kết hôn.

Nhưng tôi chợt nhận ra rằng, nước Mỹ,

một quốc gia có nhiều tai tiếng về nhân quyền trong lịch sử,

tiếp tục lập lại những sai lầm của mình một cách trắng trợn.

Và tôi nhớ khi đang xem các cuộc thảo luận trên TV

thì nghĩ rằng thật là ngộ

khi sự chia cắt giữa nhà thờ và tiểu bang

đang tạo nên những rào cản trong nước,

giữa những nơi người ta tin

và những nơi người ta không tin.

Và sau đó, những cuộc thảo luận này cũng tạo ra những rào cảo xung quanh chính tôi.

Nếu đây là một cuộc chiến giữa hai bên,

thì tôi, theo mặc định, thuộc về bên đồng tính.

bởi vì tôi chắc chắn không phải là 100 phần trăm thẳng.

Vào thời điểm đó tôi chỉ mới bắt đầu thoát khỏi

cuộc khủng hoảng giới tính trong tám năm

khi tôi đi từ làm con trai

đến làm một đứa con gái nhuưng nhìn như một đứa con trai mặc đồ con gái

đến một thái cực khác là một cô gái váy ngắn

đầy nữ tính với bao chàng trai theo đuổi

để cuối cùng chỉ mới dọ dẫm nhận ra tôi thực sự là ai,

một cô gái hơi tomboy,

có thể thích cả nam lẫn nữ, tùy vào đối tượng.

Tôi dành một năm để chụp hình một thế hệ mới bao gồm nhiều cô gái giống như tôi,

những người ở chính giữa --

những cô gái trượt ván nhưng mặc đố lót ren,

những cô gái cắt tóc như con trai nhưng sơn móng tay,

những cô gái kẻ mắt để hợp với đầu gối bi trầy,

những cô gái thích con gái và những chàng trai thích cả trai lẫn gái,

họ đều ghét khi bị bó buộc vào một chiếc hộp nào đó.

Tôi yêu những người này và ngưỡng mộ sự tự do của họ,

nhưng tôi nhìn thấy thế giới bên ngoài cái bong bóng lý tưởng của chúng tôi

vỡ tan trước những cuộc tranh luận khốc liệt này

khi các học giả bắt đầu so sánh tình yêu của chúng tôi với những hành vi đồi bại trên TV trước cả nước.

Và tôi nhận thức một cách triệt để rằng

tôi là thiểu số, và ngay tại quê hương tôi,

chỉ bằng một chi tiết nhỏ của cá nhân mình,

người ta đã coi tôi là công dân hạng hai một cách hợp pháp và không thể phủ nhận.

Tôi không phải là một người thích tranh đấu.

Tôi không giương cờ theo ai trong cuộc đời mình.

Nhưng tôi bị ám ảnh bởi câu hỏi này:

Làm sao người ta có thể biểu quyết để loại bỏ quyền

của hầu hết những người mà tôi biết

chỉ dựa trên một yếu tố cá nhân của họ?

Làm sao họ có thể nói rằng chúng tôi là một nhóm người

không xứng đáng để có quyền bình đẳng như mọi người khác?

Thậm chí chúng tôi có phải là một nhóm không? nhóm gì?

Và liệu những người này đã bao giờ gặp một nạn nhân của sự kì thị này?

Họ có biết những người mà họ bỏ phiếu chống lại là ai và hậu quả của nó như thế nào không?

Sau đó tôi chợt có ý tưởng rằng,

có lẽ nếu họ có thể nhìn vào mắt

của những người mà họ đưa vào nhóm công dân hạng hai

thì có lẽ họ sẽ thấy khó quyết định hơn.

Có lẽ họ phải ngần ngại một chút.

Hiển nhiên tôi không thể đem 20 triệu người vào cùng một buổi tiệc,

vì vậy tôi đã nghĩ ra một cách để giới thiệu họ với nhau bằng hình ảnh

mà không có bất cứ kỹ xảo, hiệu ứng ánh sáng,

hoặc chỉnh sửa gì từ phía tôi.

Bởi vì qua một bức ảnh bạn có thể ngắm nhìn râu cọp

mà không sợ bị nó tấn công.

Với tôi, nhiếp ảnh không chỉ là kỹ thuật rửa hình,

mà nó còn là cách để đưa đến cho người xem

một cái gì mới, một nơi mà họ chưa đến bao giờ,

nhưng quan trọng nhất, là giới thiệu cho người xem những con người có thể làm cho họ sợ.

Tạp chí Life đưa hàng thế hệ con người, bằng hình ảnh,

đến với những nền văn hóa xa lạ mà họ không hề biết là có tồn tại.

Vì vậy tôi quyết định thực hiện một chùm ảnh chân dung rất giản dị,

những bức ảnh tả thực.

Và tôi quyết định chụp hình tất cả những ai trong đất nước này

mà không phải là 100 phần trăm thẳng,

một số lượng mà, nếu bạn chưa biết, là không thể đếm nổi.

(Tiếng cười)

Đây là một công trình rất lớn,

và để thực hiện nó tôi cần được giúp đỡ.

Vì vậy tôi chạy ra trong cái lạnh căm căm,

và chụp hình mọi người tôi biết mà tôi có thể gặp được

vào tháng Hai hai năm trước.

và tôi đem những bức hình này đến HRC (Human Rights Campain - Tổ chức Vận động vì Nhân quyền)

để xin giúp đỡ, và họ đã tài trợ hai tuần chụp hình ở New York.

Và sau đó chúng tôi đã thực hiện video clip này.

(Nhạc)

Phim: Tôi, iO Tillett Wright, là một nghệ sĩ sinh ra và lớn lên ở thành phố New York.

(Nhạc)

"Sự thật hiển nhiên" (Self Evident Truth) là một ghi chép bằng hình ảnh của cộng đồng LGBTQ Mỹ ngày nay.

Mục tiêu của tôi là chụp lại chân dung

của bất cứ ai không phải 100 phần trăm thẳng

hoặc cảm thấy họ nằm trong nhóm LGBTQ theo bất kỳ cách nào.

Mục tiêu của tôi là trưng bày phần người trong mỗi con người chúng ta

thông qua sự giản dị của một khuôn mặt.

(Nhạc)

"Chúng ta nắm giữ sự thật hiển nhiên rằng tất cả mọi người đều bình đẳng."

Nó được viết trong Tuyên ngôn Độc lập.

Là một quốc gia chúng ta đang thất bại

trong việc duy trì những giá trị mà từ đó đất nước này được dựng lên.

Không có bình đẳng tại Hoa Kỳ.

["Bình đẳng nghĩa là gì đối với bạn?"]

["Hôn nhân"] ["Tự do"] ["Quyền công dân"]

["Đối xử với mọi người như cách mà bạn muốn được đối xử"]

Đó là khi bạn không cần phải suy nghĩ về nó, đơn giản là như vậy.

Cuộc đấu tranh cho quyền bình đẳng không phải chỉ là về hôn nhân đồng tính.

Ngày nay ở 29 bang, hơn phân nửa số bang trong nước,

bạn có thể bị sa thải một cách hợp pháp chỉ vì giới tính của bạn.

["Ai chịu trách nhiệm cho quyền bình đẳng?"]

Tôi đã nghe hàng trăm người đưa ra cùng một câu trả lời:

"Tất cả chúng ta đều có trách nhiệm đối với quyền bình đẳng."

Cho đến nay chúng tôi đã chụp 300 khuôn mặt trong thành phố New York.

Và chúng tôi sẽ không thể làm điều này

nếu không có sự hỗ trợ hào phóng của Tổ chức Vận động vì Nhân quyền.

Tôi muốn mở rộng dự án này ra toàn quốc.

Tôi muốn đến thăm 25 thành phố, và tôi muốn chụp khoảng 4,000 hay 5,000 người.

Đây là đóng góp của tôi cho cuộc đấu tranh cho quyền công dân của thế hệ của tôi.

Tôi thách thức bạn hãy nhìn vào khuôn mặt của những người này

và nói với họ rằng họ không xứng đáng bằng những người khác.

(Nhạc)

["Sự thật hiển nhiên"]

["4.000 khuôn mặt trên khắp nước Mỹ"]

(Nhạc)

(Vỗ tay)

iO Tillett Wright: chúng tôi hoàn toàn không hề chuẩn bị cho những gì diễn ra sau đó.

Gần 85.000 người xem đoạn video này,

và sau đó họ gửi email cho chúng tôi từ khắp nơi trên đất nước,

yêu cầu chúng tôi đi đến nơi họ ở và chụp hình khuôn mặt của họ.

Rất nhiều người muốn chụp hình khuôn mặt của họ hơn tôi dự đoán.

Vì vậy, tôi thay đổi mục tiêu của mình ngay lập tức thành 10.000 khuôn mặt.

Đoạn video này được thực hiện vào mùa xuân năm 2011,

và cho đến hôm nay tôi đã đi đến gần 20 thành phố

và chụp ảnh gần 2.000 người.

Tôi biết rằng đây là một buổi nói chuyện,

nhưng tôi muốn có một phút yên lặng

và xin bạn nhìn vào những khuôn mặt này

bởi vì tôi không còn gì để nói thêm dùm họ.

Bởi vì nếu một bức tranh có giá trị bằng ngàn lời,

thì một tấm ảnh của một khuôn mặt cần cả một kho từ vựng hoàn toàn mới.

Sau khi đi và nói chuyện với nhiều người

ở những nơi như Oklahoma hay những thị trấn nhỏ ở Texas,

chúng tôi đã có bằng chứng cho thấy ý định ban đầu của mình là đúng đắn.

Nhìn thấy được chính là chìa khóa của vấn đề.

Sự quen thuộc chính là liều thuốc mang lại sự đồng cảm.

Một khi có chuyện xảy ra ngay trên sân nhà hay trong chính gia đình mình,

bạn sẽ dễ dàng tìm thấy sự đồng cảm hơn

hoặc sẽ cố gắng nhìn nó với một cách nhìn mới.

Tất nhiên, trong chuyến đi của mình, tôi đã gặp những người

đã chính thức từ con mình vì chúng không phải thẳng,

nhưng tôi cũng đã gặp những người có đạo

đã chuyển nhà thờ vì con họ là đồng tính nữ.

Khơi dậy sự đồng cảm đã trở thành mục tiêu chính của "Sự thật Hiển nhiên".

Sau đây là những điều rất thú vị mà tôi đã tìm hiểu được:

"Sự thật Hiển nhiên" không hề xóa bỏ sự khác biệt giữa chúng ta.

Thực ra, nó đã làm điều ngược lại là nhấn mạnh sự khác biệt này.

Nó cho thấy, không chỉ sự phức tạp

tồn tại trong mỗi nhóm người khác nhau,

mà còn cho thấy sự phức tạp tồn tại trong mỗi con người.

Không phải chúng ta có quá nhiều hộp để phân loại, mà ngược lại, chúng ta có quá it.

Tôi nhận ra rằng chiến dịch chụp hình những người "đồng tính" của mình chưa hoàn chỉnh,

bởi vì có cả triệu sắc thái khác nhau của sự đồng tính.

Trong khi tôi đang cố gắng giúp đỡ,

thì chính tôi lại cổ xúy cho điều mà tôi đã cố tránh cả đời:

tạo ra một chiếc hộp nữa.

Khi tôi thêm một câu hỏi vào bảng hỏi trước khi chụp hình

yêu cầu mọi người tự đánh giá mình

trên một thang chia từ 1 đến 100 phần trăm đồng tính.

Và tôi chứng kiến rất nhiều cuộc khủng khoảng cá nhân diễn ra trước mắt mình.

(Tiếng cười)

Mọi người không biết phải làm gì

bởi vì họ chưa bao giờ được cho chọn lựa như vậy.

Bạn có thể định lượng sự cởi mở của mình không?

Tuy nhiên, sau khi đã bình tĩnh lại,

phần lớn sẽ chọn từ 70 đến 95 phần trăm

hoặc 3 đến 20 phần trăm.

Tất nhiên cũng có nhiều người chọn 1 hay 100 phần trăm,

nhưng tôi thấy phần đông người ta

xác định bản thân mình ở đâu đó khác hơn.

Tôi thấy rằng hầu hết mọi người đều rơi vào một dãy mà tôi gọi là "tông màu xám".

Hãy để tôi nói rõ một điều -- điều này rất quan trọng --

tôi không hề nói rằng sự lựa chọn không tồn tại.

Và tôi cũng không muốn nói đến vấn đề giữa sự chọn lựa và bản năng,

bởi vì nếu ai trong số các bạn tin rằng

khuynh hướng tình dục là một lựa chọn,

Tôi xin mời bạn ra ngoài và thử chọn làm một người trong tông màu xám.

Tôi sẽ chụp hình bạn thử coi sao.

(Tiếng cười)

Tôi muốn nói rằng con người không phải chỉ một chiều.

Điều quan trọng nhất mà ta có thể rút ra từ thang phần trăm là:

Nếu những người đồng tính đứng ở đây

và những người thẳng đứng bên này,

và mặc dù chúng ta biết hầu hết mọi người xác nhận mình

nằm ở gần bên này hoặc bên kia,

thì vẫn còn một số lớn người nằm đâu đó ở chính giữa.

Và điều này cho thấy một hiện thực hết sức phức tạp.

Bởi vì, ví dụ như bạn cho thông qua một đạo luật

cho phép người chủ sa thải nhân viên vì hành vi đồng tính,

thì đâu là nơi bạn sẽ vẽ đường phân chia?

Có nên vẽ nó ở đây, gần với những người chỉ có một đến hai lần thử làm người dị tính?

hay nên vẽ nó bên này

gần những người mà chỉ có một đến hai lần có quan hệ đồng tính?

Chính xác là ở đâu thì một người sẽ trở thành công dân hạng hai?

Một điều thú vị nữa mà tôi học được từ chiến dịch và những chuyến đi của mình là

khuynh hướng tình dục thật ra là một chất kết dính tồi.

Sau khi đi rất nhiều nơi và gặp rất nhiều người,

tôi có thể nói với bạn rằng trong cộng đồng LGBT

cũng có kẻ xấu, người tốt; có người theo đảng Dân chủ lẫn kẻ theo đảng Cộng hòa,

và có cả dân chơi thể thao lẫn người ẻo lả,

và tất cả mọi hạng người mà bạn có thể nghĩ ra

y như những người trong thế giới loài người.

Ngoài chuyện là chúng tôi không có đủ quyền lợi về mặt pháp luật,

và cùng có chung những câu chuyện về định kiến và đấu tranh,

thì việc không phải là thẳng

không có nghĩa rằng chúng tôi nhất thiết phải có điểm chung.

Vì vậy với số lượng không đếm hết của các khuôn mặt trong chiến dịch "Sự thật hiển nhiên",

với hy vọng rằng chúng sẽ xuất hiện trên ngày càng nhiều phương tiện:

trên xe buýt, bảng quảng cáo, trang Facebook, màn hình chờ,

có lẽ khi được xem cuộc diễu hành của nhân loại như vầy,

một cái gì đó thú vị và hữu ích sẽ bắt đầu xảy ra.

Hy vọng rằng cách phân chia thành nhóm, thành hai thái cực,

các chiếc hộp nhằm đơn giản hóa sự phân loại loài người

sẽ bắt đầu trở nên vô dụng và chúng sẽ bắt đầu mất đi.

Bởi vì chúng thật sự không mô tả được những gì mà chúng ta chứng kiến,

những người mà chúng ta biết và cả chính chúng ta.

Cái mà chúng ta đang thấy chính là loài người với tất cả sự đa dạng của mình.

Và đã nhìn thấy họ thì khó mà phủ nhận cái người trong họ.

Ít nhất, tôi hy vọng rằng nó làm cho việc phủ nhận quyền con người của họ trở nên khó khăn hơn.

Có phải bạn sẽ chọn chính tôi

là người mà bạn sẽ tước đoạt quyền được ở,

quyền được xin con nuôi, quyền được cưới,

quyền tự do để mua sắm và sinh sống ở đây?

Có phải tôi là người mà bạn chọn để từ bỏ

không còn là con, anh chị hay cha mẹ của bạn nữa,

không là hàng xóm, anh em họ, cô chú, giám đốc,

nữ cảnh sát hay lính cứu hỏa của bạn?

Đã quá muộn.

Bởi vì tôi đã là tất cả những người đó.

Chúng tôi đã là tất cả những người đó, và chúng tôi vẫn luôn như vậy.

Do đó xin đừng coi chúng tôi như những người xa lạ,

hãy coi chúng tôi như những đồng bào của bạn.

Xin hết và xin cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)